بزرگنمايي:

ایران پرسمان - انتخاب /متن پیش رو در انتخاب منتشر شده و انتشارش در آخرین خبر به معنای تایید آن نیست
پرویز کاروخیل در نشریه «عرب نیوز» عربستان نوشت: تنش میان افغانستان و ایران آخر هفته با تبادل آتش سنگین در نزدیکی یک پاسگاه مرزی تشدید و منجر به کشته شدن حداقل سه نفر و زخمی شدن چندین نفر دیگر شد. به نظر می‌رسد که این درگیری ریشه در یک مناقشه رو به تشدید بر سر حقوق دو کشور همسایه در منابع آبی مشترک داشته باشد.
روز یکشنبه، گزارش‌ها حاکی از آن بود که درگیری بین نیرو‌های مرزی ایران و افغانستان کاهش یافته و هر دو طرف برای کاهش تنش در حال مذاکره هستند. تحلیلگران می‌گویند که کشور‌های منطقه، به ویژه افغانستان، توان درگیری در جنگی را ندارند که با یک درگیری در یک پاسگاه مرزی آغاز شود، اما نهایتا قدرت‌های منطقه‌ای را مجبور به طرفداری از یکی از طرفین کند.
این درگیری تنها چند هفته پس از آن رخ می‌دهد که ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور ایران، به طالبان هشدار داد که حقوق آب ایران را در مورد رودخانه مشترکشان، مطابق معاهده دوجانبه امضا شده در سال 1973، نقض نکنند. مسئله آب هیرمند با بیش از 1000 کیلومتر طول از افغانستان تا مناطق خشک شرقی ایران، به دلیل تصمیم کابل مبنی بر سدسازی برای تولید برق و آبیاری زمین‌های کشاورزی، به یک نگرانی برای برای تهران تبدیل شده است.
ایران در سال‌های اخیر با مشکلات فزاینده کمبود آب مواجه بوده است. این وضعیت باعث اعتراض کشاورزان در سال 2021 شد، زمانی که بر اساس گزارش سازمان هواشناسی ایران، حدود 97 درصد از کشور با سطحی از خشکسالی مواجه بود. موضوع حق آبه هیرمند در 18 می‌بین امیرخان متقی سرپرست وزارت امور خارجه افغانستان و حسین امیرعبداللهیان همتای ایرانی وی مورد بحث و بررسی قرار گرفت.
متقی روز شنبه بار دیگر با حسن کاظمی قم سفیر جمهوری اسلامی ایران در کابل دیدار و درباره روابط دوجانبه از جمله مسائل آب گفتگو کرد. معاون سخنگوی وزارت امور خارجه افغانستان در توییتر خود نوشت: «وزیر امور خارجه همچنین خاطرنشان کرد که مسائل بین دو طرف از طریق گفتگو و تفاهم بهتر قابل حل است.»
متقی در اوایل هفته گذشته گفته بود که طالبان به معاهده 1973 «متعهد می‌ماند» و افزود که «خشکسالی طولانی در افغانستان و منطقه نباید نادیده گرفته شود».
در حالی که افغانستان با سومین سال خشکسالی خود مواجه است، این کشور در فهرست نظارتی اضطراری سال 2023 که توسط کمیته نجات بین المللی صادر شده بود، رتبه سوم را به خود اختصاص داد که نشان می‌داد تغییرات آب و هوایی چگونه به بحران در کشور کمک و آن را تشدید می‌کند.
متقی خطاب به ساکنان استان سیستان و بلوچستان ایران گفت که افغانستان به یک اندازه در درد شما شریک است. وی در بیانیه‌ای که در 22 اردیبهشت صادر کرد، گفت: از دولت ایران می‌خواهم که موضوع حیاتی آب را سیاسی نکند. بهتر است به جای اظهارنظر در رسانه ها، این گونه مسائل را با تفاهم و گفتگوی مستقیم حل کنیم.
او افزود "در دو سال گذشته، امارت اسلامی افغانستان اقداماتی را برای حل مشکلات قابل کنترل برداشته، اما شرایط فورس ماژور کنونی که فراتر از ظرفیت‌های انسانی (به دلیل تغییرات آب و هوایی) است، باید درک شده و راه حلی متناسب با آن پیدا شود".
با این حال، ظرف چند روز، تنش بین دو کشور بر سر حق آب به نقطه انفجار رسید. مقامات طالبان ایران را متهم کردند که آن‌ها اولین کسانی بودند که صبح روز شنبه در مرز ولایت نیمروز افغانستان تیراندازی کرد. عبدالنافی تاکور، سخنگوی وزارت کشور افغانستان شنبه شب در بیانیه‌ای گفت: «امروز در نیمروز، نیرو‌های مرزی ایران به سمت افغانستان تیراندازی کردند که با واکنش متقابل مواجه شد».
وی با بیان اینکه در این تیراندازی دو نفر، از هر کشور یک نفر، کشته شدند، افزود: اکنون اوضاع تحت کنترل است. امارت اسلامی افغانستان از این درگیری‌ها چشم پوشی نمی‌کند. ایران به نوبه خود طالبان را به تیراندازی اول متهم کرد و خبرگزاری دولتی ایرنا به نقل از ژنرال قاسم رضایی معاون فرمانده پلیس کشور این حمله را محکوم کرد. ایرنا همچنین گفت که ایران "خسارات و تلفات قابل توجهی" وارد کرده است. ایرنا هم از کنترل اوضاع تا شنبه شب خبر داد.
عنایت الله خوارزمی، سخنگوی وزارت دفاع افغانستان در بیانیه‌ای گفت: «امارت اسلامی گفتگو را راهی معقول برای هر مشکلی می‌داند. اقدامات منفی و بهانه جویی برای جنگ به نفع هیچ یک از طرفین نیست.»
افزایش تنش بین ایران و افغانستان بر سر حقوق آب یکی از اختلافات در حال انباشت بین دو کشور از زمان به قدرت رسیدن مجدد طالبان در سال 2021 است که شامل درگیری‌های مرزی و گزارش‌هایی مبنی بر بدرفتاری با پناهجویان افغان می‌شود. اگرچه ایران به طور رسمی دولت طالبان را به رسمیت نمی‌شناسد، اما روابط خود را با حاکمان جدید افغانستان حفظ کرده است.
برای دهه‌ها، ایران میزبان میلیون‌ها افغانی بود که از جنگ مسلحانه در کشور جنگ‌زده خود فرار می‌کردند و تعداد افغان‌هایی که از مسیر ایران برای رفتن به غرب عبور می‌کردند از سال 2021 افزایش یافته است. بر اساس اطلاعات سال 2022 کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان، تقریباً 600 هزار دارنده پاسپورت افغانی در ایران زندگی می‌کنند و حدود 780 هزار نفر به عنوان پناهنده ثبت شده اند، در حالی که 2.1 میلیون افغان فاقد مدرک هستند.
تنش‌های پیرامون پناهجویان چندین بار تا آستانه رسیدن به درگیری پیش رفت، از جمله در ژانویه سال جاری، برخی گزارش‌ها مقامات طالبان را بر آن داشت تا نگرانی‌های خود را با تهران در مورد مشکلات پناهجویان افغان در ایران، مطرح کنند.
به گفته تورک فرهادی، تحلیلگر افغانستانی مستقر در ژنو، با وجود شعله ور شدن اصطکاک بین همسایگان، افغانستان احتمالاً به دنبال حل مشکلات از طریق مذاکرات است.
وی در متنی برای عرب نیوز، نوشت: «طالبان از بن بست با ایران اجتناب خواهد کرد. افغانستان پس از 40 سال جنگ، شرایط شکننده‌ای دارد و تاریخ نشان داده که افغانستان بهتر است چالش‌ها را با همسایگان خود از طریق گفتگو حل کند».
فرهادی با بیان اینکه هرگونه درگیری بین افغانستان و ایران پیامد‌هایی برای منطقه خواهد داشت، افزود که نقش ژئوپلیتیکی چین و روابط با دولت طالبان نیز ممکن است در این میان نقش داشته باشد. پکن نیز مانند تهران، دولت طالبان را رسماً به رسمیت نشناخته است. با این حال، این کشور از نمایندگان طالبان استقبال و در گفتگو‌های مختلف شرکت کرده و در عین حال سفارت خود را در کابل نیز باز نگه داشته است.
فرهادی گفت: چین خواهان یک افغانستان امن برای دسترسی به مواد معدنی افغانستان و همچنین دسترسی به نفت و گاز ایران از طریق افغانستان است. چین از تحولاتی که ثبات جدید در افغانستان را به خطر می‌اندازد ناراضی خواهد بود و به طالبان توصیه می‌کند که خصومت‌های مسلحانه با ایران را تشدید نکنند."