ایران پرسمان - ایسنا / شفق قطبی از آن پدیده‌های جوی است که تماشایش به این راحتی‌ها نصیب هر کسی نمی‌شود. برای دیدن چنین جلوه‌ای از زیبایی‌های طبیعت، باید به مدارهای شمالی در نزدیکی قطب شمال سفر کنیم، اما در اتفاقی نادر و به‌دلیل شدت بالای شراره‌های خورشیدی، چند روز پیش، مردم بسیاری از کشورهایی که در عرض‌های بالای نیمکره‌شمالی زمین قرار داشتند، موفق به رویت شفق قطبی شدند.
متن پیش رو با «آزاد کریمی» منجمی که نخستین تصویر از شفق قطبی در ایران را به‌ثبت رساند و چگونگی ثبت این پدیده در ساعت 2بامداد روز 22 اردیبهشت 1403 است:
شفق قطبی یکی از زیباترین پدیده‌های جوی به‌حساب می‌آید. به‌عنوان یک منجم آماتور تا به‌حال موفق به دیدن شفق قطبی شده بودید یا برنامه‌ای برای سفر به مناطقی که چنین پدیده‌ای را می‌شود دید، داشته‌اید؟
خب همانگونه که از اسمش پیداست، شفق‌های قطبی در مناطق نزدیک قطب شمال اتفاق می‌افتند و ایران به‌خاطر قرار گرفتن در مدارهای پایینی از رویت‌پذیری این پدیده، سهمی نداشته است و من هم قبل از این موفق به رویت این پدیده نجومی نشده بودم. از آنجا که به فعالیت عکاسی نجومی می‌پردازم، عکاسی از این پدیده فوق‌العاده زیبا آرزوی هر عکاس نجومی است و من گاهی به سفر به مدارهای شمالی فکر می‌کردم، ولی این مهم به‌خاطر مشکلات کاری تا به حال میسر نشده است.
درباره اتفاق نادری که رخ داد و شفق قطبی در ایران دیده شد، صحبت کنید.
شفق‌های قطبی به‌خاطر برخورد ذرات باردار خورشید با میدان مغناطیسی زمین به‌وجود می‌آیند. گاهی این ذرات و فوران‌های خورشیدی چنان بزرگ هستند که شفق‌های بسیار گسترده و پرنوری ایجاد می‌کنند که تا عرض‌های جنوبی‌تر هم گسترش پیدا می‌کنند. این بار شدت این اتفاق به‌قدری بود که نور حاصل از این رویداد تا عرض‌های پایینی قطب شمال هم کشیده و درخشش این پدیده از آسمان ایران هم قابل مشاهده و عکاسی شد. البته این پدیده در ایران به‌دلیل قرار گرفتن در مرز رویت‌پذیری برای همه قابل تشخیص نبود. با توجه به ساعت اوج و قرار گرفتن مردم در آلودگی نوری هیچ‌کس متوجه آن نشد.

چطور شد که موفق به عکاسی از این صحنه در ایران شدید؟
من و برادرم به اتفاق یکی از دوستان‌مان برنامه‌ای برای عکاسی آسمان شب داشتیم. یکی از لوکیشن‌هایی که برای عکاسی نجومی داریم، کویر سه قلعه است که به بهشت منجمان معروف شده. ویژگی‌های منحصر به‌فرد این کویر مثل قرارگیری در موقعیت بسیار تاریک و به‌دور از آلودگی نوری و همچنین جاذبه‌های گردشگری خاص مناطق کویر باعث شده من چندبار در سال به این منطقه سفر کنم تا بتوانم عکاسی نجومی انجام دهم. در آن شب با توجه به شناختی که از آسمان تاریک این منطقه داشتم متوجه نورهایی غیرطبیعی در مناطق مختلف آسمان شدم. شکل‌های رنگین خفیفی، ابتدای شب در آسمان قرار داشتند که با پدیده هواتاب اشتباه گرفتم، اما ساعت یک بامداد، دیگر این نورها طبیعی نبود. شدت تابش‌ها در شمال منطقه چنان زیاد بودند که کلا برنامه عکاسی از کهکشان راه شیری را تعطیل کردم و دوربین را به سمت شمال چرخاندم. در عکس اول واقعا غافلگیر شدم. شاخه‌هایی از نورهای سفید، آبی و صورتی از افق شمالی زمین به سمت سرسوی آسمان کشیده شده بودند. برایم جذاب بود اما بازهم فکر می‌کردم پدیده هواتاب است. صحنه زیبایی بود و تا صبح به ادامه عکاسی از این منطقه پرداختم و نتیجه این شد که نخستین عکس از پدیده شفق قطبی در ایران به ثبت رسید.
چه شد که به نجوم علاقه‌مند شدید؟
از کودکی به این حوزه علاقه داشتم و همیشه پیگیر برنامه‌های مستند تلویزیون درخصوص نجوم بودم. شروع جدی‌تر در سال1395بود. رفتن به خارج از شهر در طبیعت وحشی و در تاریکی مطلق همیشه مخاطراتی در پی دارد، اما از این مسائل چشم‌پوشی می‌کردیم و به دل طبیعت می‌زدیم تا به علاقه‌مان بپردازیم.
نجوم چقدر انسان را به خدا نزدیک می‌کند؟
انسان موجودی است که در ضمیر ناخودآگاهش همیشه میل به پرستش خالق و آفریننده‌ای بزرگ را داشته و با نگاه به تاریخ کاملا متوجه این می‌شویم که انسان به وسیله حس بینایی و حواس دیگر و از طریق لمس آن به عظمت خالقش پی می‌برد و این ذات مقدس را درک می‌کند. درک این موضوع که انسان و سیاره‌ای که در آن زندگی می‌کند تنها قطره‌ای در این دریای بیکران هستی است، باعث می‌شود بیشتر به فکر فرو رویم و به قدرت و عظمت خالق‌مان پی ببریم.
یادگیری نجوم و آشنایی با آسمان چه اهمیتی دارد؟
البته نجوم در قدیم کاربرد بیشتری نسبت به امروز داشته است. با این حال باید بگویم که یادگیری نجوم به شما کمک می‌کند تا دید بهتری از اطراف خود داشته باشید؛ مثلا روزگاری در مریخ آب وجود داشته است، چه شد که امروز سیاره سرخ دیگر آب ندارد. آیا روش زندگی ما به ادامه بقای بشر و پایدار ماندن اکوسیستم طبیعی زمین کمک می‌کند یا خیر؟ آیا سرنوشت سیاره ما هم مثل مریخ می‌شود؟ یا اینکه نظم دقیقی که در کیهان و نمونه کوچکش، منظومه شمسی وجود دارد و کوچک‌ترین اختلال در آن باعث برهم‌خوردگی تعادل می‌شود. این در قرآن کریم هم آمده و زندگی انسان‌ها دارای یک نظم طبیعی است. همانطور که شاعر می‌گوید، چو عضوی به درد آورد روزگار، دگر عضوها را نماند قرار. بابک تفرشی بهترین عکاس نجومی ایران جایی نوشته بودند که ممکن است یک‌بار نگاه کردن از پشت تلسکوپ به‌ ماه بتواند زندگی شما را تغییر دهد. این اتفاق برای من افتاد. اینکه ما به جزئیات توجه کنیم، اطراف‌مان را بشکافیم و به اسرار کوچک زندگی خودمان توجه کنیم، قطعا زندگی بهتری خواهیم داشت.