بزرگنمايي:

ایران پرسمان - اکو ایران /متن پیش رو در اکو ایران منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
بامداد چهارشنبه، هند به آنچه «زیرساخت‌های تروریستی» در عمق خاک پاکستان خواند، حمله کرد. ارتش پاکستان نیز پاسخ داد و مدعی شد پنج جنگنده هندی را سرنگون کرده است. درگیری اکنون به حملات پهپادی و شلیک موشک‌های کوتاه‌برد کشیده شده و هر دو کشور دیگری را به کشتار غیرنظامیان متهم می‌کنند.
 در روزهای پیش از حملات موشکی هند علیه پاکستان در روز چهارشنبه که بدترین درگیری منطقه در بیش از دو دهه گذشته را رقم زد، نارندرا مودی اعتمادبه‌نفسی را به نمایش می‌گذاشت که شایسته‌ مردی بود که پرجمعیت‌ترین کشور جهان را در دنیایی به شدت پر هرج و مرج هدایت می‌کند.
همزمان با برنامه‌ریزی هند برای حملات هوایی، برنامه‌ کاری مودی شلوغ بود: دیدار با رئیس‌جمهور آنگولا، ژوآئو لورنسو؛ تماس تلفنی با ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه؛ و تنها چند ساعت پیش از حمله، گفت‌وگویی دوستانه با سر کی‌یر استارمر پس از امضای توافق تاریخی تجارت آزاد میان هند و بریتانیا.
بر اساس گزارش فایننشال‌تایمز، در پاکستان، عاصم منیر، فرمانده ارتش و رهبر عملی کشور نیز خود را برای جنگ آماده می‌کرد. او معتمد خود و رئیس اطلاعات کشور، عاصم مالک، را به عنوان مشاور امنیت ملی منصوب کرد، شاهد آزمایش موشک بالستیک بود و با ژنرال‌هایش جلسه گذاشت. او همچنین میزبان عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، بود که برای کمک به کاهش تنش‌ها بر سر تیراندازی مرگبار به گردشگران در اواخر آوریل در پهلگام کشمیر، که هند آن را به شبه‌نظامیان مورد حمایت پاکستان نسبت داده، به منطقه سفر کرده بود.
بامداد چهارشنبه، هند به آنچه «زیرساخت‌های تروریستی» در عمق خاک پاکستان خواند، حمله کرد. ارتش پاکستان نیز پاسخ داد و مدعی شد پنج جنگنده هندی را سرنگون کرده است. درگیری اکنون به حملات پهپادی و شلیک موشک‌های کوتاه‌برد کشیده شده و هر دو کشور دیگری را به کشتار غیرنظامیان متهم می‌کنند.
سرنوشت آسیای جنوبی اکنون عمدتاً در دستان این دو مرد مذهبی قدرتمند است که هر دو باور دارند در حال جنگ عادلانه با دشمن قسم‌خورده‌شان هستند. این یک معادله‌ صفر و یکی در منطقه‌ای پر از سلاح، از جمله بمب‌های هسته‌ای است، و اعتبار هر دو مرد وابسته به آن است که چگونه با حفظ آبرو از این بحران بیرون بیایند.
در یک سو مودی قرار دارد؛ ملی‌گرای هندو که تحلیلگران می‌گویند در بحران‌ها بهترین عملکرد را دارد. در سوی دیگر منیر قرار دارد، مذهبی‌ترین فرمانده ارتش پاکستان در دهه‌های اخیر که نهادی را رهبری می‌کند که به‌طور فزاینده‌ای نزد افکار عمومی به‌خاطر عملکرد اقتصادی ضعیف کشور، حاکمیت سست و زندانی‌کردن سیاستمدار مردمی، عمران خان، نامحبوب شده است.
فعلاً هر دو بر موجی از شور ملی‌گرایانه سوارند. شبکه‌های خبری هند از مودی حمایت می‌کنند و هند تودی او را در یک گرافیک آنلاین همچون قهرمانی با شنل نارنجی و سپر به تصویر کشیده است. نیلانجان موخاپادهی، نویسنده کتابی درباره مودی، می‌گوید: «این کاری است که او خیلی خوب انجام می‌دهد: واکنش امنیتی کافی که به مخاطبان داخلی‌اش نشان دهد آقای مودی از چالش خارجی نمی‌ترسد.» او می‌افزاید: «او یک مرد آلفاست با یک سینه 56 اینچی» تعبیری که خودِ مودی برای نمایش قدرتش به کار برده «و به حرفش عمل می‌کند.»
پاکستانی‌ها نیز فعلاً از نیروهای خود حمایت می‌کنند و انتظار دارند ارتش‌شان به هند ضربه‌ای سنگین وارد کند. معترضان این هفته پرچم‌های هند و تندیس‌های مودی را سوزاندند و پس از حملات چهارشنبه، شعار «مرگ بر هند» سر دادند.
معید یوسف، مشاور سابق امنیت ملی پاکستان، می‌گوید اکنون در میان دستگاه امنیتی پاکستان «اجماعی» شکل گرفته مبنی بر اینکه «هند از نظر ایدئولوژیک به‌دنبال نابودی پاکستان است، فارغ از اینکه ما چه می‌کنیم».
مودی برای نخستین بار تصویر یک مرد قدرتمند و سختگیر در مسائل امنیتی را زمانی ساخت که بیش از یک دهه، از سال 2001، در ایالت گجرات حکومت می‌کرد؛ او از سیاست‌های پلیسی سخت‌گیرانه حمایت می‌کرد، علیه مسلمانان اقلیت شعارهای آتشین سر می‌داد و خود را «امپراتور قلب‌های هندو» می‌نامید. ملی‌گرایی هندوی او نقشی کلیدی در رسیدنش به قدرت در دهلی نو در سال 2014 داشت.
پس از یک دهه حکومت، مودی در انتخابات پارلمانی سال گذشته تضعیف شد؛ او برای سومین دوره پیروز شد، اما حزب بهارتیا جاناتا (BJP) او به دلیل قدرت گرفتن دوباره اپوزیسیون، اکثریت خود را از دست داد و مودی مجبور شد به شرکای کوچک‌تر ائتلافی تکیه کند. این اتفاق در حالی رخ داد که نشانه‌هایی دیده می‌شد که جذابیت BJP برای مردم کم شده است؛ از جمله شکست غیرمنتظره این حزب در آیودهیا، محل معبد هندویی که با حمایت مودی در ژانویه 2024 افتتاح شده بود.
در روزهای پس از انتخابات، مودی خسته و فرسوده به نظر می‌رسید. برخی اعضای سازمان راست‌گرای راشتریه سوایامسِوَک سانگ (RSS)، که پشتوانه BJP محسوب می‌شود، انتقادهای کم‌سابقه‌ای را مطرح کردند. مودی امسال 75 ساله می‌شود و بسیاری در هند حدس می‌زدند که او حالا یک سیاستمدار از رمق افتاده است.
اما در ماه‌های اخیر، نخست‌وزیر، پس از اینکه حزبش در انتخابات محلی در ماهاراشترا، هاریانا و دهلی پیروز شد، دوباره اقتدارش را در BJP بازسازی کرد ه است.
نیتین گوکهاله، بنیان‌گذار و سردبیر BharatShakti، یک پلتفرم دفاعی و راهبردی، می‌گوید: «او حالا مثل کسی رفتار می‌کند که اکثریت کامل دارد و هیچ‌کس جرات به‌هم‌زدن دولتش را ندارد. کسی قرار نیست حتی یک کلمه بپرسد که چرا در 75 سالگی کنار نمی‌رود.»
مودی به‌ویژه ماه گذشته بعد از حادثه پهلگام؛ زمانی که 25 گردشگر و یک راهنمای سواری اسب توسط افرادی که هند آنها را شبه‌نظامیان مورد حمایت پاکستان می‌داند، در فاصله‌ نزدیک هدف گلوله قرار گرفتند، دوباره قدرت کلامش را پیدا کرد. طبق گفته شاهدان عینی، بسیاری از قربانیان به دلیل هندو بودن انتخاب شدند و شوهران جلوی چشمان همسرانشان کشته شدند.
مودی در واکنش به این حمله، وعده داد که «مهاجمان را تعقیب، مجازات و نابود» می‌کند و آنها را «تا انتهای زمین دنبال خواهد کرد»، سخنرانی‌ای که با صدای بم و قدرتمندش و به‌تناوب بین هندی و انگلیسی ارائه شد، نشانه‌ای که این پیام نه فقط برای هند بلکه برای جهان بود.
این هفته، مودی و دولتش تصویری از یک رهبر مقتدر و مسلط ارائه داده‌اند. هند عملیات نظامی علیه پاکستان را «عملیات سیندور» نامیده است، اشاره‌ای معنادار به خط سرخ‌رنگی که زنان هندوی متأهل به طور سنتی در فرق سر می‌کشند. دهلی نو همچنین یکی از ماهرترین دیپلمات‌های خود، ویکرام میسری، دبیرکل وزارت خارجه را برای نشست‌های خبری روزانه اعزام کرده و در کنار او سخنگویان زن ارتش، یکی هندو و یکی مسلمان، حضور دارند.
در روزهای اخیر، پوسترهایی در بمبئی نصب شده که در آنها از عملیات سیندور و نخست‌وزیر تجلیل شده و لوگویی با یک لکه قرمز روی یکی از حروف O و تصویری از مودی با عینک آفتابی و لباس ارتشی به چشم می‌خورد.
در پاکستان، منیر سال گذشته را صرف تثبیت حکومت خود کرد. تحلیلگران می‌گویند که معاونانش یک دولت فرمان‌بر سر کار آورده‌اند، قوه قضائیه را تضعیف کرده‌اند، در پست‌های کلیدی اداری و اقتصادی نفوذ کرده‌اند و فعلاً اعتراضات اپوزیسیون را خاموش کرده‌اند. او خود را برای چیزی آماده کرده که می‌تواند یک دهه حکومت باشد، پارلمان دوره‌ سه‌ساله فرماندهی‌اش را به پنج سال تمدید کرد؛ دوره‌ای که قابل تمدید است.
این مرد 57 ساله، پسر یک امام و نخستین فرمانده ارتش پاکستان است که ادعا می‌کند حافظ کل قرآن است. منیر پیشتر در سال 2019، زمانی که درگیری‌های مرزی بین هند و پاکستان جریان داشت، ریاست سازمان اطلاعات ارتش (ISI) را بر عهده داشت و فرمانده نیروها در شمال کوهستانی پاکستان و مرز ایالت پنجاب با هند بوده است.
با استناد به آیات قرآن، منیر وعده داده شبه‌نظامیان اسلام‌گرا و جدایی‌طلبی را که در غرب پاکستان فعالیت می‌کنند، سرکوب کند. اما در هند، او به‌عنوان یک اسلام‌گرای افراطی و حامی تروریسم شناخته می‌شود که دیدگاهی به‌شدت رادیکال دارد. چند روز پیش از حمله پهلگام، منیر در سخنرانی‌ای اعلام کرد که هندوها و مسلمانان «دو ملت» هستند و منطقه مورد مناقشه کشمیر را «شاهرگ حیاتی» پاکستان نامید.
او خطاب به جمعی از پاکستانی‌های مهاجر گفت: «سنت‌های ما متفاوت است، افکار ما متفاوت است، آرزوهای ما متفاوت است. ما برادران کشمیری خود را در مبارزه قهرمانانه‌شان تنها نخواهیم گذاشت.»
پس از حمله 22 آوریل پهلگام، این سخنرانی برای هندی‌هایی که به‌دنبال پیدا کردن ردپای پاکستان در این کشتار بودند، به خوراک تبلیغاتی تبدیل شده و فرصتی برای متهم‌کردن اسلام‌آباد به تبدیل این درگیری به نبردی بین هندو و مسلمان، و منحرف‌کردن توجه‌ها از آنچه هند یک مبارزه آشکار با تروریسم فرامرزی می‌داند. روز پنجشنبه، میسری، دبیرکل وزارت خارجه هند، سخنرانی منیر درباره «شاهرگ حیاتی» را «نهایت لفاظی فرقه‌ای» توصیف کرد، عبارتی برای اشاره به دامن‌زدن به اختلافات مذهبی.
اما به گفته تحلیل‌گران، دو هفته گذشته دیدگاه رهبری نظامی تندروی پاکستان را تأیید کرده است. هند پاکستان را مقصر کشتار پهلگام می‌داند، پیشنهاد تحقیقات بی‌طرفانه را رد کرده و معاهده مربوط به رودخانه‌های مشترکشان را تعلیق کرده است. به گفته مقام‌های پاکستانی، هند در حملات هوایی بیش از ده‌ها نفر، از جمله زنان و کودکان، را کشته است. هند می‌گوید پاکستان «مدام تحقیقات مشترک درباره حملات تروریستی بمبئی در 2008 را سد کرده» و از هر تحقیق مشترکی درباره پهلگام برای «پاک‌کردن ردپاهایش» و حمایت از تروریست‌ها استفاده خواهد کرد.
از روز چهارشنبه، منیر بیشتر در حاشیه بوده، اگرچه تصویری از او منتشر شد که خانواده‌ گریان یک پسر هفت‌ساله را که پاکستان می‌گوید همان روز توسط هند کشته شده، در آغوش گرفته است. اما ارتش او در حال آماده‌سازی واکنش متقابل است.
معید یوسف، مشاور سابق امنیت ملی پاکستان، می‌گوید: «اگر هند هر بار بعد از حمله تروریستی به ما حمله کند، چاره‌ای نداریم جز اینکه شدیدتر از قبل ضربه بزنیم و بازدارندگی ایجاد کنیم.»
در حالی که آخرین درگیری‌های هند و پاکستان در سال‌های 2016 و 2019 عمدتاً کنترل‌شده و محدود به مناطق مرزی، از جمله کشمیر بودند، این درگیری از همان آغاز به عمق خاک هر دو کشور کشیده شده است. روز شنبه، هر دو کشور پایگاه‌های هوایی در عمق خاک یکدیگر را با موشک‌های بالستیک هدف قرار دادند. از روز پنجشنبه، پهپادهایی را به کار گرفتند که به شهرهای پرجمعیت رسیدند.
تحلیل‌گران می‌گویند مودی و منیر اکنون وارد یک بازی خطرناک شده‌اند؛ هیچ‌کدام جنگ نمی‌خواهند، اما هیچ‌کدام هم نمی‌خواهند عقب‌نشینی کنند. رودرا چادوری، مدیر مؤسسه کارنگی هند، می‌گوید: «اقدامات تلافی‌جویانه هر دو طرف را به سمت تصمیم‌هایی سوق می‌دهد که خروج از بحران را برای طرف مقابل سخت می‌کند.»
فرزانه شیخ، پژوهشگر چتم‌هاوس لندن، می‌گوید منیر، مانند فرماندهان ارتش پیش از خود، می‌تواند «بر موجی از شور ملی‌گرایانه سوار شود، زیرا کشور در اطراف ارتش متحد می‌شود.» ادعای پاکستان مبنی بر سرنگونی هواپیماهای هند به او اجازه می‌دهد اعلام کند «شرافت کشور را احیا کرده است.» در هند، مودی این هفته را با حمایت آشکار ملی پشت سر گذاشته است.
تحلیل‌گران می‌گویند فشارها بر منیر برای واردکردن ضربه‌ای به هند که بدون کشاندن پاکستان به جنگی فرسایشی باعث عقب‌نشینی هند شود، افزایش یافته است. هند اقتصادی قوی‌تر دارد، کشورهای بیشتری خواهان همکاری با آن هستند و رهبری‌اش از حمایت عمومی محکم‌تری برخوردار است. اقتصاد پاکستان شکننده است و نیروهایش درگیر دو شورش خونین در نزدیکی مرز افغانستان هستند.
اما با وجود همه‌ خطرها، مجید احسان، ژنرال بازنشسته و رئیس مؤسسه پژوهشی سیاست اسلام‌آباد، یک اندیشکده رسمی، می‌گوید: «وقتی پای هند در میان باشد، ماجرا برای ما حیاتی است. ما پله به پله با آنها در نردبان تنش بالا خواهیم رفت.»
در حالی که بقیه جهان با نگرانی نظاره‌گر است، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، پیشنهاد میانجی‌گری در این بحران شتاب‌گرفته را داده و گفته: «اگر بتوانم کاری بکنم، حاضرم.» مارکو روبیو، وزیر خارجه و مشاور امنیت ملی، با منیر و دیگر مقام‌های کلیدی هر دو طرف تماس گرفته است. اما گرایش‌های انزواطلبانه ترامپ و همچنین وزن اقتصادی و ژئوپلیتیک هند، باعث می‌شود تنها کشوری که قدرت مهار این بحران را دارد، شاید تمایلی به استفاده از این اهرم نداشته باشد.
چادوری می‌گوید: «در حال حاضر شاهد اوج‌گیری تنش‌ها هستیم. یک نفر باید کاری کند که هر دو طرف ادعای مساوی‌بودن یا پیروزی کنند، اما تقریباً غیرممکن است گفت که این کار چیست.»
بازار
منیژه موذن