ایران پرسمان - دنیای اقتصاد /متن پیش رو در دنیای اقتصاد منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
تهران با امضای معاهده قاهره بار دیگر نشان داد که آمادگی بازگشت به مسیر دیپلماسی، به‌رغم کارشکنی‌های طرف‌های مقابل را دارد. گرچه درک نادرست واشنگتن از معادلات ژئوپلیتیک و بهانه‌تراشی برای رسیدن به راهکار چندجانبه برای حل پرونده هسته‌ای ایران مانعی مهم در مسیر دیپلماسی است، اما نشست آتی مجمع عمومی سازمان ملل می‌تواند شانسی دیگر باشد در جهت یافتن راهکاری مسالمت‌آمیز برای حل تنش‌های موجود.
کریس وُس، مذاکره‌کننده سابق اف‌بی‌آی که به مدت 24سال در واحد مبارزه با گروگان‌گیری اداره تحقیقات فدرال ایالات متحده فعالیت داشته، زمانی در کتاب «چنان مذاکره کن که انگار زندگی‌ات به آن وابسته است» عنوان کرد که گفت‌وگو در موقعیت‌های سخت باید مبتنی بر ساختاردهی و آمادگی برای توافق و انجام مانورهای استراتژیک است. تا جایی که به گفت‌وگوها با واشنگتن بر سر برنامه هسته‌ای ایران مربوط می‌شود، رویکرد دستگاه دیپلماسی تهران بر مدار رویکردی مشابه می‌چرخد.
طی مذاکرات با قدرت‌های غربی که به امضای توافق برجام انجامید و همچنین دور اخیر گفت‌وگوهای سه‌جانبه با آمریکا درباره برنامه هسته‌ای ایران، تهران بر آمادگی برای اعتمادسازی و نشان دادن حسن نیت تاکید داشته است. این در حالی است که پس از تجاوز 12روزه آمریکا و اسرائیل به ایران، تهران با امضای معاهده قاهره بار دیگر نشان داد که آمادگی بازگشت به مسیر دیپلماسی، به‌رغم کارشکنی‌های طرف‌های مقابل را دارد.
در همین رابطه، سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، سه‌شنبه 25 شهریور بار دیگر تاکید کرد که آنچه در روند مذاکرات احتمالی با آمریکا اهمیت دارد، اراده طرف مقابل است. به گزارش ایسنا، وزیر امور خارجه در حاشیه دومین نشست ایران و اکو در جمع خبرنگاران درباره میانجی‌گران مذاکرات احتمالی ایران و آمریکا گفت: کشورهای زیادی در تلاش هستند که نقش مثبتی ایفا کنند و این موضوع فقط به قطر محدود نمی‌شود، بلکه کشورهای مختلف منطقه انگیزه دارند که برای حل بهتر این مشکل کمک کنند. وی در ادامه افزود: با‌این‌حال، آنچه برای ما در آغاز مذاکرات اهمیت دارد بحث میانجی یا واسطه نیست، بلکه اراده طرف مقابل برای پذیرش توافق بدون تهدید و براساس منافع متقابل است.
عراقچی همچنین با اشاره به سفر مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهوری ایران، به نیویورک برای شرکت در مجمع عمومی سازمان ملل تاکید کرد: ما در سازمان ملل همواره حضور بسیار قوی داشتیم. در درجه اول، به خاطر استفاده از این تریبون بین‌المللی برای رساندن صدای مردم ایران به جامعه جهانی و دفاع از حقوق مردم ایران و تشریح مواضع جمهوری اسلامی ایران در خصوص منطقه و در خصوص نظام بین‌الملل است.
عراقچی افزود که مجمع عمومی سازمان ملل فرصت خوبی است برای ملاقات‌های دوجانبه‌ای که در حاشیه این مجمع می‌تواند به‌سرعت و به‌راحتی انجام شود. در همین رابطه، الی گرانمایه، معاون مدیر برنامه خاورمیانه و شمال آفریقا در شورای روابط خارجی اروپا، روز دوشنبه 15سپتامبر به فارن پالیسی گفت: بهترین راه برای بازگشت به مسیر دیپلماتیک، از آنجا که همه‌چیز شخصی است، مجمع عمومی است، آخرین باری که در سال جاری هر دو طرف با هم تلاقی دارند. مگر اینکه ایرانی‌ها معجزه‌ای کنند. یک دینامیک تشدید پیش روی آن‌هاست.
جهان موازی آمریکا
تحلیلگران و کارشناسان حوزه دیپلماسی معتقدند که رویکرد کارشناسانه ایالات متحده در مسائل جهانی برآمده از کمرنگ شدن نفوذ و دایره تسلط این کشور در سپهر سیاست جهانی است. رابرت مالی، نماینده ویژه در امور ایران در دولت پیشین آمریکا و حسین آقا، عضو وابسته کالج سنت آنتونی، روز سه‌شنبه 16سپتامبر طی یادداشتی در مجله فارن افرز عنوان کردند که رویکرد مقامات ارشد آمریکا در قبال پرونده‌هایی چون ایران مبتنی بر اطلاعاتی بوده که غالبا اشتباه از آب درمی‌آیند. نویسندگان این مقاله همچنین تاکید کردند که نتیجه این امر در نهایت غافلگیری از تحولات آینده بوده و سبب می‌شود که دینامیک فریبکارانه و کمابیش بی‌هدفی بر سیاست خارجه آمریکا حاکم شود.
رابرت مالی و حسین آقا در ادامه این مقاله عنوان کردند که ارزیابی مقامات آمریکا درباره رویکرد مقامات عالی‌رتبه ایران به برنامه اتمی این کشور و همچنین توافق برجام مبتنی بر اطلاعات غلطی بوده که دست‌آخر نتیجه‌ای جز درک غلط از کل این پرونده نداشت و به محاق بردن امکان دیپلماسی انجامید. این نویسندگان در ادامه تبیین کردند که اشغال عراق در دوران ریاست‌جمهوری جرج بوش، واگذار کردن افغانستان به طالبان پس از سال‌ها جنگ و حمله حماس به سرزمین‌های اشغالی در تاریخ هفتم اکتبر نمونه‌های دیگری از غافلگیری کاخ سفید در قبال تحولات مهم و تاثیرگذار در منطقه بوده که برآمده از اطلاعات و تخمین‌های اشتباه واشنگتن است.
فارن افرز در ادامه تاکید دارد که این شکست‌ها بدل به بن‌مایه سیاست ایالات متحده در قبال خاورمیانه شده است. براساس این سیاست، آمریکا اصرار داشت که سیاست فشار حداکثری می‌تواند توان هسته‌ای تهران را محدود کند و زمانی‌که این ترفند کارگر نیفتاد، واشنگتن گمان کرد که هرچه بیشتر کردن این فشار می‌تواند دست آخر اهداف مورد نظر کاخ سفید را محقق کند. با این همه، هر تحریم جدید با مقاومت ایران بی‌نتیجه ماند و می‌توان چنین نتیجه گرفت که فشار قادر نیست تغییری در رویکرد ایران ایجاد کند. نویسندگان تاکید کردند که گرچه دولت جو بایدن مخالفت خود را با خروج دونالد ترامپ از برجام اعلام کرد، اما اقدامی نیز برای کاهش تحریم‌ها صورت نداده و همین امر بار دیگر به سیاست فشار میدان داد، سیاستی که بی‌نتیجه بودن آن بارها و بارها اثبات شده بود.
نویسندگان مقاله در پایان اظهار کردند که آمریکا طی سال‌ها جهانی موازی و خیالی برای خود ساخته که در آن تحریم‌های اقتصادی و فشار می‌تواند برنامه هسته‌ای ایران را متوقف کند و پیوستن به تجاوز 12روزه اسرائیل نیز پرده دیگری از این نمایش واهی است، حال آنکه در پس این جهان خیالی، دنیایی واقعی با حقایق ملموس نهفته است.
ارسال قطعنامه ایران به آژانس؛ پیشگیری از وقوع مجدد بحران
در سوی دیگر معادله، تهران بر دستورالعمل‌های دیپلماتیک برای گریز از بحران‌ها تاکید دارد. درحالی‌که حملات اخیر به تاسیسات اتمی ایران بسیاری از معادلات را تغییر داد، توافق با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ضمن بازتعریف روابط با این نهاد، تلاشی است برای ادامه مسیر، اما با رویکردی مبتنی بر احتیاط بیشتر. در همین راستا، ایران و چند کشور قطعنامه ممنوعیت حمله به تاسیسات هسته‌ای را به آژانس ارائه کردند.
نمایندگی دائم جمهوری اسلامی ایران در وین اعلام کرد که ایران به همراه بلاروس، چین، روسیه، ونزوئلا و نیکاراگوئه پیش‌نویس قطعنامه‌ای را در شصت‌ونهمین کنفرانس عمومی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ارائه کرده است. قطعنامه مذکور با استناد به منشور ملل متحد، اساسنامه آژانس و قطعنامه‌های پیشین، هرگونه حمله یا تهدید به حمله علیه تاسیسات هسته‌ای صلح‌آمیز تحت پادمان آژانس را نقض جدی حقوق بین‌الملل و تهدیدی علیه صلح و امنیت بین‌المللی دانسته است. قرار است این پیش‌نویس روز پنجشنبه 28 شهریور در کنفرانس عمومی آژانس بررسی و درباره آن رأی‌گیری شود.
سخنگوی دستگاه دیپلماسی ایران نیز با اشاره به این قطعنامه تصریح کرد که همه کشورها از حق غیر‌قابل سلب برای بهره‌مندی از انرژی هسته‌ای برای مقاصد صلح‌آمیز برخوردار بوده و مستحق تضمین‌های موثر در برابر هرگونه حمله یا تهدید به حمله هستند. اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران، در پیامی در شبکه ایکس با اشاره به ابتکار ایران در اجلاس جاری کنفرانس عمومی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در وین برای طرح پیش‌نویس قطعنامه‌ای در منع حمله به تاسیسات هسته‌ای صلح‌آمیز کشورها، نوشت: ایران به همراه چین، نیکاراگوئه، روسیه، ونزوئلا و بلاروس در راستای دفاع از تمامیت پیمان منع اشاعه (ان‌پی‌تی)، پیش‌نویس قطعنامه‌ای را در خصوص ممنوعیت حمله و تهدید به حمله علیه تاسیسات هسته‌ای تحت پادمان‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به کنفرانس عمومی آژانس ارائه کرده است.
دیپلمات ارشد جمهوری اسلامی ایران با بیان اینکه در این متن پیش‌نویس همچنین تاکید شده است که همه کشورها باید از حمله یا تهدید به حمله علیه تاسیسات هسته‌ای صلح‌آمیز در سایر کشورها خودداری کنند، افزود: این اصول باید محترم شمرده شوند؛ اکنون زمان آن است که جامعه بین‌المللی برای جلوگیری از عادی جلوه دادن قانونی قانون‌شکنی قاطعانه اقدام کند. تاکید تهران بر اهمیت اراده طرف مقابل برای پذیرش راه‌حل بدون تهدید و براساس منافع متقابل، حاکی از اهمیت دیپلماسی در سیاست خارجه ایران است. مجمع عمومی سازمان ملل می‌تواند فرصت مناسبی برای بهره‌گیری مجدد از ابزارهای دیپلماتیک در جهت یافتن راهکاری مسالمت‌آمیز برای حل تنش‌های موجود باشد.
بازار ![]()