ایران پرسمان - ایسنا / اخیراً بحث‌هایی در بروکسل مطرح شده که احتمال دارد راه را برای حضور کشورهای در صف مانده برای عضویت در اتحادیه اروپا هموار کند، اما این مسیر همچنان پرپیچ‌وخم است.
اوکراین که سال‌هاست آرزوی قرار گرفتن پرچم آبی و زرد خود در کنار پرچم آبی با 12 ستاره طلایی اتحادیه اروپا را در سر می‌پروراند و هزینه‌های سنگینی را در این راه متحمل شده است، از اتفاقات یورومیدان تا جنگ 2022، ممکن است خود را به‌عنوان یک نیمه‌عضو در تصمیم‌گیری‌های بروکسل و استراسبورگ ببیند، البته بدون حق وتو. به دلیل ادامه‌دار شدن جنگ، فعلا حضور اوکراین در ناتو منتفی است اما شاید بارقه‌ای از امید برای حضور این کشور در اتحادیه اروپا وجود داشته باشد.
کشورهای جدید مانند اوکراین ممکن است بدون برخورداری از حق وتو کامل به اتحادیه اروپا بپیوندند؛ پیشنهادی که می‌تواند موضع سران برخی کشورهای اروپایی مانند «ویکتور اوربان» نخست‌وزیر مجارستان را برای پذیرش الحاق اوکراین نرم‌تر کند.
اما آیا بروکسل آماده است درهای خود را حتی به‌صورت محدود به روی کشوری درگیر جنگ باز کند؟
سه دیپلمات اروپایی و یک مقام اتحادیه اروپا که از مذاکرات آگاه هستند، به پالتیکو گفته‌اند این پیشنهاد برای تغییر قوانین عضویت در مراحل اولیه است و نیاز به تأیید همه 27 کشور عضو فعلی اتحادیه اروپا دارد. طرح به این صورت است که اعضای جدید پس از اصلاحات اساسی در نحوه عملکرد اتحادیه، به‌ویژه جایگزینی وتو با رأی‌گیری اکثریت واجد شرایط در اکثر حوزه‌ها، به حقوق کامل دست یابند.
این جدیدترین تلاش دولت‌های طرفدار توسعه اتحادیه برای احیای فرآیند گسترش است که در حال حاضر توسط بوداپست و چند پایتخت دیگر به دلیل نگرانی از «رقابت ناخواسته در بازارهای محلی» یا «خدشه‌دار شدن منافع امنیتی» متوقف شده است. کمیسیون اروپا، کشورهای نوردیک، بالتیک و اروپای مرکزی به طور سنتی از گسترش حمایت کرده‌اند.
این طرح به کشورهای در مسیر عضویت مانند اوکراین، مولداوی و مونته‌نگرو اجازه می‌دهد از مزایای عضویت از جمله دسترسی به بازار واحد، کمک‌های مالی و غیره بهره‌مند شوند، اما این موضوع بدون حق وتو خواهد بود؛ ابزاری که دولت‌های عضو همیشه آن را به عنوان سپری در برابر سیاست‌های ناخواسته حفظ کرده‌اند.
بازار
گسترش اتحادیه اروپا (و خروج انگلیس)
اصلاحات ساختاری پیش از پذیرش اعضای جدید
پیش‌تر، سران اتحادیه تأکید داشتند که اصلاحات ساختاری پیش از پذیرش اعضای جدید ضروری است، زیرا افزایش اعضا خطر «بن‌بست در بروکسل» را افزایش می‌دهد. اما تلاش برای حذف وتو برای اعضای فعلی با مخالفت شدید مجارستان، فرانسه و هلند مواجه شده است.
کشورهای اروپای شرقی و بالکان غربی که سال‌هاست اصلاحات عمیق داخلی انجام داده‌اند، اما هنوز به عضویت نزدیک نشده‌اند، از این وضعیت ناامیدند. مذاکرات مونته‌نگرو از سال 2012 آغاز شده و آخرین عضو جدید یعنی کرواسی، بیش از 10 سال پیش وارد اتحادیه شد.
پیوستن هر کشوری به اتحادیه اروپا بر اساس ماده 49 معاهده اتحادیه اروپا انجام می‌شود. اوکراین که چهار روز پس از عملیات نظامی روسیه درخواست عضویت داده بود، در 23 ژوئن 2022 وضعیت نامزد رسمی گرفت و مذاکرات الحاق در دسامبر 2024 آغاز شد.
در حال حاضر، اوکراین در مرحله «غربالگری قوانین» قرار دارد و کمیسیون اروپا اعلام کرد که 6 شرط از 7 شرط اولویت‌دار برای آغاز رسمی مذاکرات الحاق تکمیل شده و تنها شرط مربوط به «حقوق اقلیت‌های ملی» همچنان در دست بررسی است.با این حال، موانعی مانند «ادامه جنگ، نگرانی مجارستان درباره حقوق مجارتباران و هماهنگی با سیاست‌های کشاورزی و زیست‌محیطی اتحادیه» نیز وجود دارد.
جنگ اوکراین
ابزار ژئوپلیتیکی کلیدی در برابر روسیه
اتحادیه اروپا گسترش را به عنوان ابزار ژئوپلیتیکی کلیدی در برابر روسیه قرار داده است. روز چهارشنبه، رهبران کشورهای بالکان غربی از جمله آلبانی، بوسنی، کوزوو، مونته‌نگرو، مقدونیه شمالی، صربستان در لندن با رهبران اروپایی در چارچوب «فرآیند برلین» دیدار می‌کنند تا یکپارچگی منطقه‌ای را تقویت کنند؛ روندی که از مقدمه‌ای برای گسترش اتحادیه نام برده می‌شود.
در بسته سالانه گسترش که به زودی منتشر می‌شود، کمیسیون ممکن است پیشنهاد دهد که «مذاکرات بدون نیاز به تأیید رسمی هر 27 کشور در هر مرحله پیش برود تا وتوی افرادی مانند اوربان در هر گام خنثی و اصلاحات داخلی اتحادیه برای آماده‌سازی پذیرش اعضای جدید پیشنهاد شود.»
با این حال، پیش‌نویس بیانیه اجلاس سران اتحادیه در روز پنج‌شنبه در بروکسل، هیچ اشاره‌ای به گسترش ندارد. «کایا کالاس» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز روز دوشنبه و در یک کنفرانس خبری آب پاکی را روی دست کشورهای متقاضی ریخت و گفت که چنین ایده‌ای در اتحادیه اروپا وجود ندارد.
ساختمان کمیسیون اروپا در بروکسل
2 سطح از عضویت
واقعیت‌های سیاسی و نهادی بروکسل نشان می‌دهد که مسیر عضویت کشورهایی مانند اوکراین همچنان پیچیده و چندلایه است. پیشنهاد «عضویت مرحله‌ای بدون حق وتو» تلاشی است برای ایجاد تعادل میان ضرورت ژئوپلیتیکی گسترش اتحادیه و نگرانی‌های داخلی اعضا از فلج‌شدن سازوکار تصمیم‌گیری. اما این طرح در عمل می‌تواند اتحادیه را به دو سطح از عضویت تقسیم کند و چالش‌های تازه‌ای درباره «برابری سیاسی» در درون این بلوک ایجاد کند.
در نهایت، سرنوشت اوکراین نه فقط به اصلاحات داخلی یا پایان جنگ، بلکه به میزان اراده اتحادیه اروپا برای بازتعریف مفهوم «همگرایی اروپایی» بستگی دارد. اگر بروکسل نتواند میان ایده‌آل‌های سیاسی و واقعیت‌های نهادی خود توازن برقرار کند، رؤیای اوکراین همچنان در مرز نماد و واقعیت باقی خواهد ماند.