بزرگنمايي:

ایران پرسمان - اعتماد /متن پیش رو در اعتماد منتشر شده و بازنشر آن در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
تعارض منافع طالبان - پاکستان در موضوع خط دیوراند واقعی است یا نمایشی؟
حسین فرجاد امین/ از حدود یک ماه قبل اظهارنظرها و مواضعی از طرف رهبران طالبان در رابطه با پاکستان مطرح شده است که با توجه به سوابق تاریخی موضوع بیانگر این واقعیت است که دوران ماه عسل روابط طالبان با پاکستان خیلی زود به پایان رسید و تعارض منافع طالبان با پاکستان در چند حوزه نمایان شده است و هرچه جلوتر برویم و طالبان بر مسائل و مشکلات حوزه داخلی و بین‌المللی خود فائق بیایند این تعارض نمایان‌تر خواهد شد.
 خبر خیلی عجیب بود. نیروهای طالبان در مرز مشترک با پاکستان با نیروهای مرزبانی پاکستان درگیر شده‌اند. درگیری هنگامی آغاز شد که نیروهای ویژه طالبان در شهرستان «گوشته» استان ننگرهار، به دستور دکتر بشیر رییس اداره کل اطلاعات طالبان در استان ننگرهار سیم‌های خارداری که پاکستان در حال کشیدن در مرز دو کشور بود را تخریب کرده و جمع‌آوری کردند. پس از این اقدام دکتر بشیر که به منطقه «پلوسی» رفته، می‌گوید از اینجا تا «پُل اتک» خاک افغانستان است و از جنگ با پاکستان مثل جنگ با یهود خوشحال می‌شویم، این منطقه توسط اشرف‌غنی به پاکستان داده شده بود، اما ما پس گرفتیم. این اقدام زمانی انجام شده که پاکستان تقریبا در تمام 2400 کیلومتر مرز بین پاکستان و افغانستان، دیوارکشی را تکمیل کرده است. در ادامه این تنش مرزی در نخستین مخالفت رسمی طالبان با اقدام یکجانبه دولت پاکستان برای ایجاد دیوار مرزی مورد مناقشه با افغانستان، عنایت‌الله خوارزمی، سخنگوی وزارت دفاع طالبان تصریح کرد که اسلام‌آباد حق ایجاد دیوار در «خط فرضی دیوراند» را ندارد.
خوارزمی تصریح کرد که هدف ارتش پاکستان از احداث دیوار مرزی در خط فرضی دیوراند فاصله انداختن بین اقوام پشتو است که در دو سوی مرز زندگی می‌کنند. براساس گزارش منابع خبری بین‌المللی، پاکستان چندین‌بار راکت‌هایی را به مناطقی در استان کنر در مجاورت خط دیوراند شلیک کردند. در پی این حملات موشکی، یک‌ تن زخمی و تعداد زیادی از دام‌های مردم تلف شدند. همزمان با آن، هواپیماهای بدون سرنشین، مناطقی را در روستای چوگام از توابع استان کنر بمباران کردند. مقام‌های افغان این حملات را تایید کرده و گفته‌اند که درباره این حملات با مقام‌های پاکستانی صحبت خواهند کرد. فرماندهان طالبان در لشگر خالد بن ولید در شرق افغانستان می‌گویند که آنها جواب راکت‌های پاکستان به منطقه مرزی در استان کنر را با راکت داده‌اند. آنها گفته‌اند طالبان، طرفدار روابط خوب با همسایه‌ها هستند، اما به هیچ‌کسی اجازه نمی‌دهند تا به خاک افغانستان حمله کند.مولوی ثناالله سنگین فرمانده نیروهای مرزی افغانستان نیز به دیوارکشی یک‌طرفه و بدون موافقت افغانستان واکنش نشان داده و گفته است: هرگونه حمله نیروهای پاکستانی در امتداد خط دیوراند، بی‌پاسخ نخواهد ماند. ما به هیچ‌وجه به پاکستان اجازه دیوارکشی نمی‌دهیم. ما 30 پاسگاه را در امتداد خط دیوراند تجهیز کرده‌ایم و قرار است پاسگاهای بیشتری را برای جلوگیری از ساخت‌وساز نظامیان پاکستانی در امتداد خط دیوراند ایجاد کنیم. این اقدامات و اظهارات مسوولان طالبان ولوله‌ای در پاکستان به راه انداخت. از موضع‌گیری‌های شتابزده مقام‌های پاکستانی برمی‌آید که مساله دیوراند بر روابط استراتژیک آنها با طالبان نیز تاثیر گذاشته و انتظار نمی‌رود که رهبران کنونی افغانستان از موضع سنتی رژیم‌های گذشته کشور در این زمینه عدول و عبور کنند و خط دیوراند را به رسمیت بشناسند. روزنامه اکسپرس تریبون به نقل از مقامات پاکستانی که نخواسته نام‌شان فاش شود، گزارش داده که برخی از فرماندهان محلی طالبان در پی تحریک نیروهای پاکستانی هستند. به گفته مقامات پاکستان، رهبری طالبان نیز از رفتار غیرحرفه‌ای سربازان خود نگران هستند زیرا آنها اهمیت همکاری پاکستان را در این مقطع دشوار درک نمی‌کنند.
به نظر می‌رسد که رهبران طالبان متوجه پیامدها و هزینه‌های سنگین به رسمیت‌ شناختن این مرز به نفع پاکستان هستند و می‌دانند که اگر آن را به‌رسمیت بشناسند با واکنش اعتراضی جامعه افغانستان به ویژه قبایل پشتون ساکن دو سوی خط دیوراند مواجه می‌شوند و به این ترتیب ممکن است حاکمیت و قدرت آنها مورد تهدید قرار بگیرد.علاوه بر این، برخی از رهبران طالبان به‌رغم روابط دوستانه با پاکستان مساله دیوراند را خط قرمز خود در روابط با پاکستان می‌دانند و عبور از آن را مساوی با وطن‌فروشی و خیانت ملی به حساب می‌آورند. با این حساب، رهبران اسلام‌آباد برای تبدیل خط دیوراند به مرز رسمی بر حکومت کنونی افغانستان همچنان با دشواری‌های پیشین مواجه هستند.نکته دیگر هم این است که به‌رغم ابراز اطمینان شاه‌محمود قریشی؛ وزیر امور خارجه پاکستان مبنی بر اینکه مساله خط دیوراند را با طالبان از مسیر دیپلماتیک حل خواهد کرد تصور می‌شود که چنین آمادگی در طالبان وجود ندارد. سردار احمدخان شکیب که به تاز‌گی به عنوان سفیر طالبان در اسلام‌آباد گماشته شده است، می‌گوید که تصمیم‌گیری درباره خط دیوراند خارج از اختیارات نظام کنونی در کابل است و این مردم افغانستان هستند که می‌توانند در این باره تصمیم بگیرند. واکنش عبدالطیف پدرام رهبر حزب کنگره ملی افغانستان به گفته‌های سردار احمد شکیب سفیر طالبان در پاکستان جالب و قابل تامل بود. او گفته است چطور اختیار ریش، کفش و لباس که مال شخصی مردم است در دست طالبان است، اما اختیارات مرتبط با خط مرزی دیوراند در دست مردم است. آقای امرالله صالح در واکنش به انتشار چند ویدیو از امتداد خط دیوراند می‌گوید که آی‌اس‌آی پاکستان با صحنه‌سازی از جمع‌آوری چند ردیف سیم خاردار در خط دیوراند از سوی طالبان می‌خواهد به طالبان هویت ملی بدهد. این رفتار طالبان نمایشی و برای فریب افکار عمومی است که مردم تصور کنند طالبان در مقابل پاکستان مقاوم و ایستاده‌اند و لذا اقدامی بی‌ارزش است.
از طرف دیگر برای طالبان این خطر نیز وجود دارد که آنها با توجه به شرایط دشواری که با آن روبه‌رو هستند اگر حمایت دولت اسلام‌آباد را از دست بدهند ممکن است حکومت‌شان با چالش‌های جدی‌تری مواجه شود. این درحالی است که خط دیوراند از زمان انعقاد آن پیمان تاریخی تاکنون همواره بر روابط دو کشور همسایه سایه افکنده و مانع از استقرار صلح و ثبات در افغانستان شده است، زیرا به اعتقاد رهبران افغان، پاکستان به منظور تحمیل این خط فرضی به عنوان مرز رسمی و بین‌المللی میان دو کشور، همیشه تلاش کرده‌ افغانستان همچنان ضعیف، آسیب‌پذیر و درگیر بحران و جنگ و بی‌ثباتی باقی بماند تا نتواند به ادعای تاریخی خود مبنی بر مالکیت بر سرزمین‌های آن‌سوی دیوراند دست یابد. نکته‌ای که همین جا لازم به یادآوری است اینکه این خط مرزی موسوم به خط دیوراند، قبایل پشتون را میان افغانستان و پاکستان تقسیم کرده است. مرز میان پاکستان و افغانستان بازمانده از دوره استعمار در قرن نوزدهم میان دو کشور هنوز مورد منازعه دو کشور است. هیچ دولتی در کابل پس از تاسیس پاکستان در 1947 این خط را به عنوان مرز رسمی میان دو کشور به رسمیت نشناخته است. در افغانستان اقوام و رهبران غیرپشتو موافق رسمیت دادن به خط دیوراند به عنوان مرز رسمی دو کشور هستند در حالی که پشتو‌ها خط دیوراند را به عنوان مرز به رسمیت نمی‌شناسند و دنبال بازگرداندن مناطق پشتونشین به افغانستان هستند تا پشتو‌ها اکثریت مطلق نژادی و قومی را به دست آورند و دیگر مشکل مراجعه به آرای عمومی برای انتخاب رهبران سیاسی همانند رییس‌جمهور از روش‌های دمکراتیک را نداشته باشند.ریچارد السون سفیر سابق امریکا در پاکستان در ارتباط با تحولات اخیر در روابط افغانستان و پاکستان نیز معتقد است اگر اسلام‌آباد روزی متوجه شود که طالبان از مواضع همیشگی و سنتی خود در قبال خط دیوراند فراتر رفته‌اند و در واقع از حرکت ایجاد پشتونستان حمایت می‌کنند آن روز روابط دو طرف خواهد شکست و آغاز تقابل این دو خواهد بود.دومین چالش در روابط پاکستان، افغانستان موضوع فعالیت نهضت طالبان پاکستان در افغانستان است. یک مقام دولت پاکستان که خواست نامش فاش نشود، اظهار داشت که اسلام‌آباد به طالبان افغانستان گفته است که جلوگیری از فعالیت‌های نهضت طالبان پاکستان آزمایشی است برای طالبان تا صداقت خود را برای مبارزه با گروه‌های شبه‌نظامی به جامعه جهانی ثابت کنند. اگر طالبان افغانستان، نگرانی‌های پاکستان را مرتفع نکنند برای آنها زیان‌آور خواهد بود و جامعه جهانی به‌ویژه غرب از خود خواهد پرسید که طالبانی که حتی نمی‌تواند پاکستان را راضی کند، پس چگونه می‌تواند نگرانی‌های سایر کشورهای درباره تروریسم را رفع ‌کند. روزنامه پاکستانی اکسپرس‌تربیون می‌گوید رفتارهای طالبان نشان می‌دهد که انتظار تغییر از این گروه اشتباه است. این روزنامه سیاست پاکستان در قبال طالبان را زیر سوال برده، می‌گوید که طالبان به‌رغم حمایت‌های پاکستان حاضر نیست که خط دیوراند را به عنوان مرز دو کشور به رسمیت بشناسد.
همه این تحولات ناخوشایند در روابط پاکستان و افغانستان موجب شده که مقام‌های پاکستانی در نشستی که به ریاست اسد قیصر، رییس پارلمان این کشور برگزار شده بود برنامه سفر معید یوسف مشاور امنیت ملی پاکستان به کابل را برنامه‌ریزی کنند و قرار است این سفر در روزهای آینده انجام شود.