تبعات اجتماعی رشد مهاجرین غیرمجاز افغانستانی چیست؟
تحلیل روز
بزرگنمايي:
ایران پرسمان - آفتاب یزد / متن پیش رو در آفتاب یزد منتشر شده و انتشار آن در آخرین خبر به معنای تایید تمام یا بخشی از آن نیست
سال‌ها است که حضور مهاجرین افغانستانی در کشور ما به موضوع بحث بسیاری از کارشناسان تبدیل شده است.
این موضوع ابعاد بسیار گسترده‌ای دارد؛ عمده مهاجرین افغانستانی که در کشور ما حضور دارند بدون مدرک هستند و تنها گروهی از آن‌ها به شکل قانونی در کشور ما سکونت دارند. در همین خصوص محمدجلال عباسی استاد جمعیت شناسی می‌گوید 500 هزار نفر از مهاجران افغانستانی در ایران دارای مجوز و مدرک هستند و بین 2.5 تا 3 میلیون نفر بدون مدرک و مجوز در ایران حضور دارند و در مجموع حدود پنج میلیون مهاجر افغانستانی در ایران سکونت دارند. این آمار نشان می‌دهد که حدود 3 میلیون از مهاجرین افغانستانی بدون مدرک و مجوز در کشور ما حضور دارند. قطعا حضور مهاجرین به صورت غیر قانونی در هر جامعه تبعات اجتماعی نامناسب بسیار زیادی دارد و می‌تواند حیات اجتماعی جوامع را به خطر بیندازد. حجم بالایی از بزهکاری‌ها و جرائم جوامع توسط همین مهاجرین غیر قانونی و بدون مدرک صورت می‌گیرد. همچنین این شکل از زندگی برای این دسته از مهاجرین نیز می‌تواند بسیار آسیب زا و خطر آفرین باشد. عدم دارا بودن مدرک و مجوز باعث می‌شود این افراد از بسیاری از امکانات و حقوق انسانی محروم شوند. در هر صورت ما درباره تبعات اجتماعی این مسئله با چند تن از
جامعه شناسان و اساتید دانشگاه به گفتگو پرداخته ایم.
>پیشینه‌ای از بحث مهاجرین افغان
علیرضا شریفی یزدی جامعه شناس و روانشناس اجتماعی در این خصوص به آفتاب یزد گفت: « ابتدا باید یک پیشینه‌ای از بحث مهاجرین افغان ارائه کنیم؛ این بحث تقریبا باز می‌گردد به اوایل انقلاب و حمله اتحاد جماهیر شوروی به افغانستان که اولین موج افغان‌ها وارد کشور شدند. درصد اندکی از آن‌ها به صورت قانونی و درصد بزرگی از آن‌ها به صورت غیر قانونی وارد کشور ایران شدند. این روند ادامه پیدا کرد و فقط در یک دوره کوتاهی بعد از شکست طالبان در حکومت اول برخی از مهاجرین به افغانستان بازگشتند. اما آن‌ها بازهم به ایران بازگشتند. جمعیت افغانستانی که در ایران اقامت دارند به نسبت کل جمعیت بسیار اندک است. یعنی حدود 500 هزار نفر افغان شناخته شده در ایران وجود دارد که در کشور ما به صورت قانونی ساکن هستند و بسیار بیشتر از این تعداد افغانستانی در ایران به صورت غیر قانونی وجود دارد. »
> بعد حقوقی و امنیتی
وی ادامه داد:«یک بعد قضیه بعد حقوقی و قضائی است. یعنی اولین اتفاق این است که این گروه قوانین کشور ایران را زیر پا گذاشته‌اند و طبیعتا وقتی به صورت غیر قانونی وارد کشور شده‌اند از همان بدو ورود نقض قانون رخ داده است. همچنین چون این افراد شناخته شده نیستند و هیچ اسم و رسمی از آن‌ها در دسترس نیست امکان این که این افراد به سمت آسیب‌های اجتماعی کشیده شوند بسیار زیاد است. به دلیل اینکه اولاً نظارت اجتماعی بر آن‌ها وجود ندارد و ثانیا نظارت حقوقی و قانونی نیز بر آن‌ها وجود ندارد. پس امکان جذب آن‌ها در دسته‌های خلافکار می‌تواند بسیار زیاد باشد و اگر بخشی از آن‌ها کار غیر قانونی انجام دهند هیچ مکانیزمی برای اینکه مورد پیگرد قرار بگیرند وجود ندارد. این افراد به راحتی همانطور که به صورت غیر قانونی از طریق مرز وارد کشور شدند می‌توانند از مرز‌ها خارج شوند. لذا اولین پیامد این اتفاق مسائل امنیتی است. در نتیجه مشکلی که در اینجا ایجاد می‌شود این نکته است که مهاجرین غیر قانونی امنیت کشور را از چند جهت به خطر می‌اندازند. بخش بزرگی از پناهندگان افغان در کشوری به سر می‌برند که افراط مذهبی در آن بسیار زیاد است، خود بحث طالبان، حضور و ظهور القاعده در افغانستان و همچنین بحث داعش در آن جامعه مثال‌هایی برای این ادعا است. به هر حال یک بخشی از این افراد تحت تاثیر آن افکار و ایده‌ها هستند و در بین مهاجرین هم دیده می‌شوند. چون بخشی از این گروه‌ها در استان‌های خاصی از کشور ما اقامت دارند حضور برخی از این پناهندگان غیر قانونی به مشکلات دامن می‌زند و می‌تواند برای ما مسئله
ایجاد کند. »
> بعد اقتصادی و گسترش حاشیه نشینی
این کارشناس در ادامه تصریح کرد:«موضوع بعدی بعد اقتصادی این مسئله است. به هر حال می‌دانیم که به دلیل این که بخش زیادی از افغان‌ها مهارت خاصی ندارند معمولا به کارهای ساده روی می‌آورند مانند کارگری ساختمان، باغداری، دامداری، نگهبانی، نظافت و.... بخش بزرگی از کارفرمایان به دلیل اینکه این گروه از افراد بیمه ندارند با دستمزدهای کمتر آن‌ها را به کار می‌گیرند و در نتیجه فرصت اشتغال و بکارگیری جوان‌ها در داخل کشور ما به شدت ضعیف می‌شود. این موضوع به گسترش بیکاری در یک جامعه تورم زده و رکوردزده کمک می‌کند. بسیاری از این افغان‌ها که وارد ایران می‌شوند یا مجرد هستند و یا متاهلی هستند که به دلیل دوری به تاهل خود پایبند و وفادار نیستند. مسئله ازدواج‌های نامتعارف افغان‌ها یکی از دیگر مسائل موجود است. افغان‌ها وقتی که مدت طولانی در ایران زندگی می‌کنند با بعضی از خانواده‌های فرودست جامعه آشنایی پیدا می‌کنند و چون سن ازدواج در ایران بالا رفته است و بسیاری از خانم‌ها به سمت تجرد مطلق کشیده می‌شوند نتیجه آن شده که برخی از ازدواج‌های غیر قانونی در ایران صورت گرفته است که در جایی ثبت نمی‌شود. به همین دلیل هیچ یک از حقوق متاهلین، به این افراد تعلق نمی‌گیرد. به دلیل فقر، دیده می‌شود که در مناطق دور افتاده این نوع از ازدواج‌های غیر قانونی صورت می‌گیرد و فرزندان آن‌ها خود به خود سلب تابعیت می‌شود. در نتیجه ما امروز با خیلی از کودکانی مواجه هستیم که در ایران به دنیا آمده اند، در فرهنگ ایران رشد کرده‌اند و خودشان را ایرانی می‌دانند اما شناسنامه ندارند و به تبع آن مسئله تحصیل، بهداشت و آینده آن‌ها دچار مشکل است.یک مشکل دیگر این است که طبیعتا وقتی ازدواجی صورت می‌گیرد و هیچ حق و حقوقی برای زن در نظر گرفته نمی‌شود، به راحتی آن کسی که غیر قانونی وارد کشور شده به صورت
غیر قانونی از ایران نیز خارج می‌شود.یک معضل دیگری که حضور این گروه در کشور ایجاد می‌کند گسترش حاشیه نشینان است.این افراد به دلیل اینکه درآمد بالایی ندارد و نمی‌توانند به راحتی با فرهنگ جامعه ما هماهنگی پیدا کنند عمدتا جذب حاشیه‌ها می‌شوند. »
> تحمیل هزینه وبرخورد ناکارآمد و منفعلانه
این روانشناس اجتماعی ادامه داد:«یکی از دیگر مشکلات و خطراتی که حضور افغان‌ها به صورت غیر قانونی در کشور ما دارد جذب شدن این افراد به گروه‌های قاچاق است. ما می‌دانیم یک بخش بزرگی از اتفاقاتی که در کشور ما رخ می‌دهد معمولا دارای یک شریک افغان است.یک مشکل دیگر آن است که میزان زیادی از پرونده‌های قضائی در کشور ما به دلیل زیر پا گذاشتن قوانین قضائی و حقوقی کشور تشکیل می‌شود.بسیاری از اوقات حضور این افراد به عنوان سردسته و یا عضوی از گروه‌ها مطرح است که در سیستم قضائی ما از یک سو قابلیت پیگیری ندارد و از سوی دیگر وقت و هزینه سنگینی را به جامعه ما تحمیل می‌کند. این فشاری که به دستگاه انتظامی و قضائی ما وارد می‌آید به دلیل حجم بالای جمعیت افغان در ایران و به تبع آن حجم بالای پرونده‌هایی از این دست، سالانه هزینه بزرگی را به جامعه تحمیل می‌کند. چیزی که جای تاسف دارد برخورد ناکارآمد و منفعلانه بعضی از دستگاه‌های ذیربط در کشور ما است که گویی این واقعیت را به عنوان یک امر مسلم پذیرفته اند. به گونه‌ای که ما امروز شاهد هستیم به راحتی این افراد از لب مرز حرکت می‌کنند و تا عمق کشور می‌رسند. این انفعال در دستگاه‌های ذیربط ما به هیچ وجه پذیرفتنی است. اول باید مرز‌ها تا جای ممکن بیشتر تحت کنترل قرار بگیرد و دوم اینکه کارفرما‌ها باید در این خصوص جریمه‌های سنگینی را متحمل شوند.مشکلات همسایه شرقی را ما می‌فهمیم و باید در این زمینه به آن‌ها کمک‌های انسان دوستانه‌ای شود ولی به این شکل رها بودن وضعیت اصلا قابل
پذیرش نیست. »
> مهاجرت؛ امری طبیعی
سعید معدنی جامعه شناس و استاد دانشگاه نیز در این باره به آفتاب یزد گفت:«مهاجرت یک امر گریزناپذیر است، یعنی در همه جای دنیا همسایگان کشور‌هایی که در حال جنگ هستند باید خودشان را برای پذیرش فراریان از بحران یا جنگ‌های داخلی آماده کنند. در افغانستان حدود 50 سالی است که درگیری وجود دارد. به همین خاطر این کشور با مشکلات مختلفی مواجه است. پس ما چه بخواهیم و چه نخواهیم افغانستانی‌ها به ایران خواهند آمد. این آماری که شما ذکر کردید فاجعه است زیرا نشان می‌دهد که مدیریت کشور ما در این زمینه بسیار ضعیف عمل کرده است. آسیا منطقه‌ای است که جنگ، ناامنی، درگیری، کودتا و... به صورت فراوان در آن وجود دارد. کشور ما درگیر جنگ نیست اما دو الی سه میلیون از جوانان ما به صورت مهاجر یا غیر قانونی در کشور‌های دیگر هستند.پس مهاجرت امری طبیعی است. دولت‌ها می‌بایست برای مهاجرین برنامه ریزی کنند و در اینجا است که می‌توانند تا حدودی تبعات مهاجرت را کم کنند و حتی این مهاجرت را به نفع کشور میزبان رقم بزنند. اگر این آمار درباره حجم مهاجرین غیر قانونی افغانستانی در ایران درست باشد این یک فاجعه است.ما در این زمینه کند و به اشتباه عمل کرده ایم. من الان افغانستانی‌هایی را می‌شناسم که چهار نسل است که در ایران حضور دارند ولی هنوز به عنوان افغانستانی محسوب می‌شوند.متاسفانه ما منطقی با این موضوع برخورد نکرده‌ایم و الان شاهد تبعات آن هستیم. کسی که در ایران به صورت
غیر قانونی حضور دارد هیچ حقوقی ندارد و کارفرما می‌تواند هرطور که دوست دارد با او برخورد کند. ما می‌توانستیم مسائل را مدیریت کنیم تا این افراد بتوانند درآمد‌های خود را در بانک‌ها قرار بدهند که این باعث رونق اقتصادی کشور ما می‌شد و بخشی از پیشرفت و توسعه در کشور به وجود می‌آمد زیرا این حجم از مهاجر طبیعتا دارای درآمد هستند. یک بخشی از مسئله، ضعف از جانب حکومت است که نتوانسته به درستی این مسئله را مدیریت کند اما به هرحال باید حواسمان باشد که دولت ما در طول این سال‌ها درگیر جنگ، مسائل اجتماعی و تحریم بوده است.لذا تمام علت این اتفاق به دوش دولت نیست بلکه شرایط اجتماعی هم تاثیر‌گذار بوده است. »
> تبعات متعدد
وی ادامه داد:« بخش دیگری از این مسئله، ملت و برخورد آن‌ها با مهاجرین است. برخی از مردم به دلیل اینکه خودشان در تنگنا و سختی بودند با این مهاجرین افغانستانی نامهربانانه برخورد کردند. اما در نهایت باید بگویم افغانستانی‌ها با تمام این شرایط بازهم دوست دارند به ایران بیایند زیرا ایران به نوعی با آن‌ها تشابه فرهنگی دارد. افغانستانی‌ها در ایران با کمترین مزد کار می‌کنند و این از یک لحاظ حسن است که می‌توانند از این طریق به حیات خود ادامه دهند. اما بدی آن می‌تواند این باشد که حقوق آن‌ها به درستی رعایت نمی‌شود و همچنین برای خود ایرانیان نیز می‌تواند مشکل شغل ایجاد کند. برخی از ایرانیان معتقدند یکی از دلایل بیکاری در ایران، افغانستانی‌ها هستند.تبعات این مسئله برای کشور ما بسیار متعدد است. تبعات اقتصادی و اجتماعی تنها بخشی از این تبعات برای جامعه است. تبعات سیاسی این موضوع آن است که تا زمانی که دولت افغانستان با ایران همراه و همدل باشد ما مشکلی نخواهیم داشت اما اگر بخواهند تخاصم را شروع کنند معضل سیاسی ایجاد
خواهد شد.»
لینک کوتاه:
https://www.iranporseman.ir/Fa/News/372242/