بزرگنمايي:

ایران پرسمان - با توجه به این همه صندوق صدقات در سراسر کشور و بودن متکدیان …
سوال
با توجه به این همه صندوق صدقات در سراسر کشور و بودن متکدیان در گوشه و کنار خیابان ها، کمک به کدام یک صحیح می باشد و پول این همه صندوق کجا می رود مگر کمیته امداد برای اینها نیست؟
پاسخ
برای جواب به این پرسش، باید نکاتی را به عنوان مقدمه ذکر کرد.
1. کمیته امداد
این نهاد از تدابیر حکیمانه امام خمینی ـ رحمه الله علیه ـ به وجود آمد که خدمات حیاتی آن جهت رونق بخشیدن به زندگی مادی و عاطفی فقرا بر کسی پوشیده نیست، امّا به خاطر کثرت مستمندان و نیازمندان و استمرار نیازها، بی‌تردید این نهاد قادر به تأمین همه آنها نخواهد بود. با این حال این کمیته جهت رفع نیازهای اولیه، درمان، تحصیل و ازدواج و ….. افراد نیازمند، اقدامات زیادی انجام داده است و سعی دارد که فقرا را به سطحی برساند که خود تولید کننده و شاغل شوند و تا آخر عمر نیازمند باقی نمانند ولی این امر نیاز باز پروری سا‌ل‌های متمادی و ایجاد شغل و ….. دارد به همین خاطر حتی بعضی مواقع شاهدیم که افرادی که تحت پوشش هستند برای رفع نیازهای خود در شرایط سخت و تورم سنگین جامعه به گدایی و درخواست کمک از مردم روی می‌آورند خلاصه این‌که کمیته امداد با همین کمک‌های مردمی اقدامات گسترده زیادی انجام داده است امّا به خاطر نیازمندان، تنوع نیازها در یک خانواده فقیر و استمرار نیازها قادر به برآورده کردن کلیه نیازها نمی باشد.
2. نیازمندان خارج از برنامه کمیته امداد:
گاهی نیازمندانی در جامعه یافت می شود که تحت پوشش کمیته امداد نیستند و این امر به خاطر چندین دلیل است.
الف: محدود بودن درآمد کمیته امداد و کثرت جمعیت.
ب: مشتبه شدن افراد نیازمند، گاهی مواقع به‌خاطر سوءاستفاده هایی که در این کار می‌شود این افراد با افراد دروغگو و دغل باز اشتباه گرفته می‌شوند و دلائل کافی در دست نیست که این افراد واقعاً نیازمند هستند مثل این که فردی، فرزندان بسیار پول‌دار داشته باشد و در ظاهر گمان شود که آنها مراقب پدر و مادر خود هستند ولی در واقع آنها مطرود فرزندان شده باشند.
ج: عدم همکاری مردم، اگر افراد مؤمن، نیازمندان محل خود را به این کمیته معرفی کنند و عده زیادی از آنها شهادت دهند که او واقعاً نیازمند است کمیته با اطمینان بیشتری می‌تواند به آنها کمک کند.
3. دغل بازی و نیرنگ:
متأسفانه برخی در جامعه از احساسات پاک و عواطف لطیف مردم سوءاستفاده می‌کنند که غالباً از زندگی نسبتاً خوبی برخوردارند امّا به خاطر حرص‌زیاد، طمع و سستی و تنبلی به این کار(گدایی) روی می‌آورند در زمان ما گدایی به خصوص در شهرهای بزرگ یک کار پر سود شده و در آمد گدایان حرفه‌ای ماهانه به چندین میلیون تومان می‌رسد. گروهی از این متکدیان به صورت بارزی کار می‌کنند و در پوشش گدایی، دست به کارهای خلاف قانون (خرید و فروش مواد مخدر، اغفال دختران فراری، سرقت و…) می‌زنند. پس نمی‌توان گفت که هر کس در سطح شهر گدایی می‌کند فقیر واقعی است.
4. عدم توجه به دستورات اسلام:[1]
اسلام فقر را امری ناپسند شمرده است و از مؤمنین خواسته که با انجام مسائل دینی مثل صدقه، زکات، قرض، رفع حاجت، انفاق، احسان، هدیه، مهمان‌نوازی، یتیم‌نوازی و همنشینی با فقرا و نذر با آن مبارزه کنند. این دستورات به ما کمک می‌کند تا به رفع نیازهای مادی، عاطفی و معنوی و … هم برآئیم و ریشه فقر را از بین ببریم امّا انسان به‌خاطر طمع، چشم و همچشمی، افزون‌خواهی و ….. به دنبال رفع نیازهای شخصی بر می‌آید و جلوه‌های دنیا، اغلب آنها را به خود مشغول می‌کند. اگر به این دستورات به طور صحیح عمل کنیم و دیگران را (از باب نصیحت و امر به معروف و نهی از منکر) تشویق به این دستورات کنیم، مسلماً پدیده شومی به عنوان فقر وجود نخواهد نداشت. متاسفانه برخی از بنی آدم پا را از این فراتر می‌گذارند و با حیله‌های متعدد سعی دارند که خون دیگران را در شیشه کنند و از زحمات دیگران و بیت المال مسلمین سوء استفاده کنند و با نزول، شهادت دروغ، تطمیع‌دیگران و زور به جمع‌آوری اموال اقدام می‌کنند که این کار خود باعث ساخته شدن کاخ در میان کوخ‌ها می‌گردد. این افراد با قدرتی که پیدا کرده اند، نمی‌گذارند گزارش ها طبق واقع به مسئولین دلسوز برسد و با رشوه، زور، تطمیع و تهدید به کار زشت خود ادمه می‌دهند و این مشکلات در همه‌ی دوره‌های بشری ادامه داشته است.
5. نیازهای شدید مقطعی:
گاهی نیازهای شدید مقطعی منجر به پدیده فقر می‌شود مثل کسی که ورشکسته می‌شود و کسی که در مسافرت، دزد پول او را می‌زند و یا کسی که به‌خاطر عمل‌جراحی و اضطراری و پرخرج یکی از بستگان مجبور می‌شود برای رفع نیاز خود دست به این کار زند که در بسیاری از موارد این افراد به‌خاطر وضع سابق و خوب گذشته شان کمتر مورد تأیید واقع می‌شوند به‌خصوص اگر این فرد مسافر باشد و کسی او را نشناسد هر چند که امروزه نیز به‌خاطر مسافرت به شهرهای بزرگ و عدم توجه به دستورات اسلام در مورد همسایه، افراد کمتر با هم آشنایی دارند یعنی واقعاً اغلب نمی‌دانند همسایه آنها گرسنه سر بر بالین گذاشته باشد.
6. انواع فقر[2]
الف: فقر تقدیری: این فقر به خاطر مصلحت و حکمت خداست که برای آزمایش برخی، آنها را بقدری مبتلا می‌کند کما اینکه برخی با ثروت مورد آزمایش قرار می‌گیرند.
ب: فقر اکتسابی: این فقر به خاطر علل مختلفی ایجاد می‌شود؛اسراف، سستی، تنبلی، از یک سو دزدی، رشوه‌گیری و فزون‌خواهی از سوی دیگر سبب فقر می‌شود. البته برخی هم فقر ظاهری دارند که فقط به‌خاطر تحریک عواطف و سوء‌استفاده، چنین حالتی را برای لحظاتی به خود می‌گیرند برای رفع فقر اکتسابی بسیج عمومی و اراده قوی خود فقیر نیاز است.
7. در اسلام گدایی مکروه است و همین‌طور ردکردن گدا.توصیه شده که گدا را اگر مقدور است کمک کنید اگر چه اندک باشد اگر کمک مالی نبود از سخنان محبت آمیز و نیکو دریغ نکنیم. البته با رشد گدایان ثروتمند، مردم نیز به آنان بدبین شده‌اند و چوب کار دغل بازان را فقیران واقعی می‌خورند. اینجا وظیفه دولت است که سره از ناسره جدا کرده و با افزایش بودجه کمیته امداد و جمع‌آوری متکدیان شهری و بین راهی، گستره فعالیت و چتر حمایتی خود را جهت فقیران افزایش دهد.و مردم فقیران واقعی را از غیر واقعی به کمیته معرفی کنند.
نتیجه گیری:
با توجه به مطالب فوق چنین باید گفت که فقرا در سطح جامعه زیاد می‌باشند و نیازهای آنها نیز مستمر(هزینه زندگی، تحصیل، درمان و ……) است از سویی نیز درآمد کمیته امداد نسبت به سطح گسترده نیازمندان بسیار محدود است، با این حال برخی از افراد سودجو نیز در جامعه پیدا می‌شوند که با فرصت طلبی از عواطف و احساسات مردم سوء استفاده می‌کنند و از طرفی نیز باعث می‌شوند که مردم و کمیته امداد و افراد خیّر در شناسایی افراد فقیر و افراد دغل باز و متظاهر به فقر دچار مشکل شوند، ما وظیفه داریم تا حدی که می توانیم به دستورات اقتصادی اسلام(خمس، صدقه، انفاق، اطعام و ….) عمل کنیم و دیگران را نیز تشویق به انجام آنها نمائیم. و در شناسایی و اطلاع رسانی افراد نیازمند به کمیته امداد و افراد خیّر فعال باشیم، یعنی افراد نیازمند را با دلیل کافی به آنها معرفی کنیم و جهت رفع نیازهای عاطفی و مادی آنها بکوشیم امّا نسبت به افرادی که نمی شناسیم و زمینه تحقیق در مورد آنها را نداریم.[3] می توانیم برای رفع کراهت طبق ظواهر امر به آنها کمک اندکی کنیم و یا آنها را به سازمان های خیریه و … راهنمایی کنیم بی‌شک دولت نیز در این راستا تفکیک نیازمندان واقعی از غیر واقعی سهم مهمی دارد چه بسا کم توجهی دولت و مؤمنین به این امر باعث صدمات شدیدی بر قشر نیازمند وارد گردد.
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. فقر و غنا در قرآن و حدیث، دکتر محمد کاظم شاکر، ناشر رایزن.
2. تفسیر نمونه آیه 52، سوره بقره، آیه 26 ـ 30، سوره هود و آیه 83 ـ 76 سوره قصص.
3. رجوع حضوری به کمیته امداد محل و درخواست اطلاع بیشتر در زمینه خدمت رسانی آنها و احیاناً جزوات و آمار آنها .
پی نوشت ها:
[1] . برای اطلاع بیشتر به تفاسیر سوره توبه آیه 60 رجوع شود.
[2] . احیاء العلوم، ج 4، ص 193، در مورد فقر مباحثی ارائه داده هم چنین کتاب جامع السعادات، ج 1، ص 82.
[3] . مثل هنگام مسافرت فردی به ظاهر فقیرانه از ما کمک می خواهد نمی توانیم صد در صد بگوئیم او فقیر است و نه می توانیم بگوئیم او واقعاً نیازمند است. پس ما هم طبق ظواهر امر به او مبلغی و لو اندک کمک می کنیم البته وظیفه دولت است که جلوی فرصت طلبان را نیز بگیرد.
با توجه به این همه صندوق صدقات در سراسر کشور و بودن متکدیان در گوشه و کنار خیابان ها، کمک به کدام یک صحیح می باشد و پول این همه صندوق کجا می رود مگر کمیته امداد برای اینها نیست؟ / مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه علمیه قم