بزرگنمايي:

ایران پرسمان - وطن امروز / « وضعیت ارامنه قره‌باغ و چالش‌های پیش‌رو » عنوان ستون "تحلیل" در روزنامه وطن امروز به قلم مهدی فیض‌اللهی است که می‌توانید آن را در ادامه بخوانید:
بررسی اظهارات جدید الهام علی‌اف درباره روند صلح قره‌باغ
الهام‌ علی‌اف، رئیس‌جمهور آذربایجان 22 مرداد 1401 در جریان سفر به روستای باسگال از توابع شهر اسماعیلی، در مصاحبه با تلویزیون دولتی آذربایجان (‌AzTV‌) اظهاراتی درباره روند صلح قره‌باغ داشته است که در 4 بخش و محور اصلی قابل تحلیل و بررسی است.
1- تامین امنیت غذایی با کشاورزی بویژه در قره‌باغ و شرق زنگزور که در جنگ دوم قره‌باغ آزاد شدند؛ جمهوری آذربایجان فعالیت و همکاری گسترده‌ای در زمینه کشاورزی با رژیم صهیونیستی دارد. حتی می‌توان گفت رژیم صهیونیستی بخش کشاورزی جمهوری آذربایجان را قبضه کرده است. «جورج دیک» سفیر رژیم صهیونیستی در جمهوری آذربایجان در روزهای گذشته گفته بود: «بزودی شاهد تکمیل پروژه انبار غلات خواهیم بود. همچنین مزارع نمونه در شهرهای گنجه و قوبا (شهر یهودی‌نشین در نزدیکی باکو) افتتاح شده است». هدف اسرائیل از همکاری کشاورزی با آذربایجان، از بین بردن وابستگی آذربایجان به واردات غلات و فراهم کردن امکان صادرات غلات از جمهوری آذربایجان به اسرائیل عنوان شده است. با توجه به بحران و معضل امنیت غذایی موجود در دنیا باید در زمینه کشاورزی شاهد نزدیکی هر چه بیشتر اسرائیل به آذربایجان بود. پروژه‌ای به نام «دهکده هوشمند» با فناوری اسرائیلی در 7 کیلومتری مرز ایران تأسیس شده است که البته مقامات ایرانی آن پروژه را پایگاه‌های اطلاعاتی اسرائیل می‌دانند که برای جاسوسی و آسیب رساندن به ایران طراحی و ایجاد شده ‌است و بارها اعتراض خود را نسبت به وجود این پروژه به دولت باکو اعلام کرده‌اند. 
2- در هفته‌های نزدیک پیش رو منتظر احداث جاده مربوط به کریدور زنگزور از طرف ارمنستان هستیم‌. هر چند ایران نسبت به قبل کمتر از مسیر زنگزور منتفع می‌شود اما داشتن مرز مشترک با تعداد بیشتر کشورها یک امتیاز و مزیت به حساب می‌آید، بنابراین باید به دنبال جلوگیری از تغییرات ژئوپلیتیک در منطقه باشد. قبل از این مصاحبه عکسی از رئیس‌جمهور آذربایجان با نقشه‌ای جدید از جمهوری آذربایجان که منطقه زنگزور (سیونیک) را به کشور خود ضمیمه 
کرده بود، در فضای مجازی به طور غیررسمی منتشر شد. 
عملیاتی شدن این مورد، تعارض منافع آشکاری بین آذربایجان (و ترکیه) با ارمنستان و بویژه جمهوری اسلامی ایران ایجاد خواهد کرد.
بهتر است مسؤولان قبل از آن که کنشی شکل گرفته و ایران را وادار به نشان دادن واکنش کنند، در این باره شرایط را خوب سنجیده و تصمیمات مناسب و قاطعی (بازدارنده) داشته باشند. زمان‌بندی انتشار این تصویر (البته تخیلی) از این نظر جالب است که یک روز پس از گفت‌وگوی تلفنی رئیس‌جمهور ایران و نخست‌وزیر ارمنستان اتفاق افتاده است که در آن رئیس‌جمهور ایران، مخالفت خود با تغییر در مرزهای منطقه را یک بار دیگر به صراحت اعلام کرد. 
با توجه به اظهارات الهام علی‌اف، رئیس‌جمهوری آذربایجان درباره کریدور زنگزور که بر ایجاد آن تاکید دارد و در پشت پرده دچار توهم روشنی شده و در حال نقشه کشیدن برای تصرف و ضمیمه زنگزور (سیونیک ارمنستان) به خاک خود است، باید منتظر عکس‌العمل بازیگران دخیل در این موضوع بود. به نظر می‌رسد نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان تمایلی به ایجاد این کریدور نداشته باشد و سعی در به تعویق انداختن آن دارد تا شاید در آینده شرایط به نفع او و به ضرر طرف آذربایجانی‌اش رقم بخورد. هر چند علی‌اف در این باره معتقد است حتی گذر زمان هم به نفع آذربایجان خواهد بود نه ارمنستان. افتتاح سرکنسولگری ایران در شهر کاپان (نزدیک مرزهای ایران) در روزهای گذشته را هم می‌توان برای جلوگیری از تحرکات آذربایجان (و ترکیه) ارزیابی کرد. همان‌طور که گفته شد، رئیس‌جمهور ایران در گفت‌وگوی تلفنی‌ای که با پاشینیان داشت، گفته است هیچ‌گونه تغییری در ژئوپلیتیک منطقه را نمی‌پذیریم و کریدور زنگزور بدون اراده ایران نمی‌تواند شکل بگیرد. 
3- مهم‌ترین اظهارنظر علی‌اف به نظر می‌رسد این باشد: «ارامنه ساکن قره‌باغ هیچ مزیت و امتیاز خاص دیگر چون رژیم حقوقی یا استقلال نخواهند داشت. آنها مانند همه شهروندان آذربایجان زندگی خواهند کرد و از حقوق آنها همانند حقوق شهروندان آذربایجانی محافظت می‌شود». 
مشخص شدن وضعیت ارامنه قره‌باغ به نظر می‌رسد چالشی‌ترین موضوع بین 2 کشور جمهوری آذربایجان و ارمنستان بعد از اتمام بحران قره‌باغ و مسائل کریدور زنگزور باشد. رهبر حکیم انقلاب اسلامی در زمان جنگ دوم قره‌باغ قاطعانه گفتند «قره‌باغ خاک اسلام است». علی‌اف، قره‌باغ و مسائل و مباحث آن را جزو مسائل داخلی آذربایجان دانسته و گفته است هیچ ربطی به ارمنستان ندارد. در مقابل، «دیوید بابایان» مسؤول روابط خارجی منطقه مورد مناقشه قره‌باغ در این باره گفته است: «در واقع قره‌باغ اصلا ارتباطی به اینکه بخشی از آذربایجان باشد، ندارد، چون در آن صورت اصلا قره‌باغی وجود نخواهد داشت. علاوه بر این، برای خود آرتساخ (قره‌باغ)، هر گونه وضعیت در داخل جمهوری آذربایجان غیرقابل قبول است. چطور می‌شود یهودی‌ها داخل آلمان نازی وضعیت اداری- سرزمینی داشته باشند؟» در این ارتباط خانم «لاریسا آلاوردیان» مدیر اجرایی سازمان «مقابله با خودسری قضایی» در ارمنستان و از چهره‌های شناخته شده اجتماعی این کشور نظر جالب و نزدیکی به عقیده علی‌اف داشته است: «ارمنی‌های قره‌باغ چاره‌ای جز زندگی به عنوان شهروند جمهوری آذربایجان ندارند». 
سیران هایراپیان، رئیس کمیسیون دائمی دفاع، امنیت و امور انتظامی مجلس جمهوری خودخوانده آرتساخ (قره‌باغ) گفت: «ما نه تنها ارتش دفاعی را منحل نخواهیم کرد، بلکه باید بگویم در راه تقویت و تجهیز بیشتر آن نیز تلاش خواهیم کرد». این اظهارنظر با توجه به اینکه هیچ کشوری استقلال قره‌باغ را به رسمیت نشناخته و عضو سازمان ملل هم نیست و مهم‌تر آنکه شورای امنیت سازمان ملل هم با صدور 4 قطعنامه بر خروج از مناطق اشغال شده آذربایجان تاکید کرده است، نمی‌تواند چندان ارزش داشته باشد اما شاید شاهد بیشتر شدن تنش‌ها میان طرفین درگیر باشیم.
اظهارنظرها نشان می‌دهد ارامنه قره‌باغ حمایت ارمنستان را از دست داده باشند و باید قره‌باغ و ساکنان آن را همچون اتباع آذربایجانی در نظر گرفت. اما مساله اساسی این است که با توجه به خونریزی‌ها و قتل‌عام‌هایی که در گذشته بین ارامنه و آذری‌ها قبل و بعد فروپاشی شوروی سابق اتفاق افتاده است، آیا می‌توان انتظار همزیستی مسالمت‌آمیز آن دو را داشت؟ تصاویر ویدیوئی که از ساکنان ارمنی منطقه قره‌باغ در فضای مجازی پخش شده است نشان می‌دهد ارمنی‌هایی که در حال تخلیه خانه خود هستند، رفتاری وندالیسمی از خود نشان داده و خانه و امکاناتی را که در آن مناطق ایجاد کرده بودند آتش ‌زده و از بین می‌برند. حتی در تخریب و آتش زدن مراتع و درختان منطقه قره‌باغ هم کوتاهی نکرده‌اند. اما چرا صاحب خانه، خانه خود را آتش می‌زند؟ آیا غیر از این است که ارامنه خود را در قره‌باغ میهمانی غاصب می‌بینند!
4- الهام علی‌اف از «عملیات قصاص» به عنوان یک اقدام تنبیهی موقت یاد و با اشاره به حفظ توان نظامی آذربایجان عنوان کرده نه تنها به دنبال جنگ نبوده، بلکه خواهان صلح است. در ارتباط با این عملیات، علی‌اف ادعا می‌کند صد‌ها نیروی نظامی ارمنی از قره‌باغ خارج شده‌اند اما پاشینیان با رد این موضوع گفت: ما در قره‌باغ نیروی نظامی نداریم. اظهارنظر علی‌اف مبنی بر اینکه خواهان صلح است با اعمال و رفتارش که نقشه‌ای با اضافه کردن خاک ارمنستان (سیونیک) به نقشه آذربایجان منتشر می‌کند، نه تنها همخوانی ندارد، بلکه به نظر می‌رسد به دنبال جنگ باشد تا صلح. اینجاست که باید به آقای علی‌اف گفت: «قسم حضرت عباس‌ات را باور کنیم یا دم خروس را؟»