ریاض علاقه‌ای به بهبود روابط با تهران ندارد
تحلیل روز
بزرگنمايي:
ایران پرسمان - آفتاب یزد /متن پیش رو در آفتاب یزد منتشر شده و انتشار آن در آخرین خبر به معنای تایید تمام یا بخشی از آن نیست
یک استاد ژئوپلیتیک دانشگاه در گفتگو با آفتاب یزد ضمن انتقاد از برخی شعارزدگی‌ها در حوزه‌ی سیاست خارجی اظهار می‌دارد: ایران شعار نزدیکی به شرق می‌دهد اما حجم مبادلات اقتصادی عربستان با چین در مقایسه با حجم مبادلات اقتصادی ایران و چین، اساساً غیرقابل مقایسه است.
عبدالرضافرجی راد می‌افزاید: مسئله فقط حجمِ مبادلات مابین ریاض و پکن نیست، نوع و تنوع و گستردگی همکاری‌های این دو کشور حکایت از آن دارد که چینی‌ها در مواجهه با قرارداد 25ساله با تهران، عملا هیچ قدمی برنداشته‌اند و این مسئله‌ای مهم و آزاردهنده است.
وی تاکید می‌کند: به همان اندازه که رابطه‌ی تهران با غرب و اروپا تیره و بد می‌شود به همان اندازه عربستان به غرب و اروپا نزدیک‌تر می‌شود و این یعنی، تلاش برای بالابردن سطح تنش در روابط ایران و غرب به نوعی بازی در زمین ریاض و پشت صحنه‌ی سیاست‌های اقتصادی عربستان است.
> محمد بن سلمان، ملی گرای تحول خواه یا عوام گرای محافظه کار؟!
ولیعهد 37 ساله‌ی عربستان که کار خود را با وزارت دفاع آغاز کرد (2015 میلادی)، همزمان با ولیعهدی، دورانِ پر تلاطمی را پیش‌روی خود قرار داد و دید. مواجهه با خاندان سلطنتی، افتادن در مسیر حذف و زندانی کردنِ رقبای بعضاً دانه درشت و شناخته شده، فشار سنگینِ ناشی از قتل جمال خاشقجی، تیرگی روابط با قطر، تنشِ روزافزون با تهران و هجمه‌ی سنگین رسانه‌ای که ریشه در مباحث حقوق بشری داشت و در نهایت، درافتادن با دموکرات‌ها که آن نیز ریشه در اختلافات تهران - ریاض داشت و...
طی سال‌های سپری شده از لحظه‌ی اعلام ولیعهدی محمد بن سلمان و همزمان با اوج گرفتنِ عادی شدنِ روابط اعراب و اسرائیل، چنین به نظر می‌رسد که بن سلمان در مسیری در حرکت است که می‌کوشد خود را به عنوان محور تحولات منطقه‌ای و گاه بین‌المللی، معرفی کند.
اگرچه بن سلمان به هر صورت ممکن بایدنِ دموکرات را به عربستان کشانید اما در نهایت و در حساس‌ترین برهه یعنی انتخابات کنگره و مجلس نمایندگان با نزدیک شدن به روسیه و پوتین، به نوعی از دموکرات‌هایی که همیشه و در همه حال از همکاری و همراهی با بن سلمان در سیاست‌های داخلی و خارجی سر باز زده بودند، انتقام سختی گرفت؛ موضوعی که عبدالرضا فرجی راد، استاد ژئوپلیتیک دانشگاه، آن را به حمایت‌های همه جانبه‌ی اسرائیل مربوط دانسته به آفتاب یزد می‌گوید: در مسئله‌ی اوپک پلاس به خوبی می‌توان ردپای تل آویو و حمایت‌های اسرائیل را مشاهده کرد.
فرجی راد تاکید می‌کند: بعید به نظر می‌رسد بدون چراغ سبز صهیونیست ها، بن سلمان این گونه بی‌محابا، رو در روی دموکرات‌ها قرار گرفته باشد.
داستان پر فراز و نشیب ولیعهد جوان خاندان سعودی این روزها وارد فاز تازه‌ای شده است:
- تلاش برای تغییر تاکتیک در مواجهه با نقاط هدف در سیاست خارجی عربستان
- تلاش برای پیشبرد برنامه‌های اصلاحی در حوزه‌ی داخلی عربستان
- تلاش برای عادی‌سازی روابط دیگر کشورهای عربی بعد از امارات و بحرین با اسرائیل
- سرمایه گذاری در کشورهایی که پیشتر با عربستان روابط سرد و تیره‌ای داشتند از جمله ترکیه
- آغاز مسیری که در نهایت سوریه را به جهان عرب بازگرداند
- حل اندک اختلافات با اردن، قطر و...
از جمله‌ی سیاست گذاری‌هایی است که حکایت از حضور همه جانبه در بازی‌های سیاسی در منطقه و جهان می‌دهد.
> تنش‌زایی یا تنش‌زدایی
فرجی راد ضمن رد این فرضیه که عربستان به دنبال تنش‌زایی است خاطرنشان می‌کند: به جز مسئله‌ی ایران و یمن که آن نیز به نوعی رویارویی نیابتی بین تهران و ریاض محسوب می‌شود شاهد اوج‌گیری روابط منطقه‌ای و بین‌المللی ریاض در حوزه‌های سیاسی و اقتصادی هستیم.
وی اظهار می‌دارد: بن سلمان اگرچه در آغاز مسیر تلاش می‌کرد تا اهداف و برنامه‌های خود را از مسیر توسل به زور عملیاتی کند از جمله در برخورد با نخست وزیر اسبق لبنان، قتل خاشقجی و اوج‌گیری تنش بین آنکارا و ریاض، اینک با پختگیِ بیشتر و تغییر آهنگ، با 180 درجه تغییر، ضمن توجه به درون در حوزه‌های اجتماعی، می‌کوشد تا با کشورهایی که پیشتر روابط آرامی نداشت یا حتی در تنش بود به گونه‌ای دیگر برخورد کند.
این استاد دانشگاه اگرچه ردپای عربستان در مسائلی که در پاکستان رخ داد و منجر به کنار گذاشته شدنِ عمران خان شد، آشکار و عیان می‌داند به آفتاب یزد گفت: بن سلمان در تغییر آهنگ و تبدیل سیاست‌های قلدرمآبانه به سیاست‌های موازنه‌ای و نرم، اینک ضمن حفظ سطحی از روابط با آمریکا، به کشورهای اروپایی نزدیک شده است، با کشورهای حوزه‌ی خلیج فارس هیچ مسئله و مشکلی ندارد، با لبنان، عراق، سوریه، ترکیه و دیگر کشورها در فضایی دوستانه به سر می‌برد. در بازی‌های بین‌المللی ضمن نزدیک شدن به روسیه و چین همچنان خود را در همان مقام و مرتبه‌ی شریک استراتژیک ایالات متحده‌ی آمریکا باقی نگاه داشته اما با حواسی جمع تر، اینک در تلاش است تا زمینه‌ی حضور و سرمایه گذاری‌های گسترده‌ی پکن در عربستان را فراهم سازد.
این استاد دانشگاه در تکمیل گفته‌های خود اظهار می‌دارد: به نظر می‌رسد ریاض منهای اختلافاتی که با تهران دارد و جنگی که با یمن به راه انداخته، عملاً با هیچ کشور دیگری وارد تنش نشده است.
> یمن، نقطه‌ی انتهایی تنش‌های منطقه ای؟!
عبدالرضافرجی راد، با اعلام خشنودی از ادامه دار شدنِ آتش بس مابین یمن و عربستان اظهار امیدواری می‌کند که این طولانی شدنِ مدت زمان آتش بس شاید به پایان جنگی خانمانسوز و پرتلفات منتهی شود.
این استاد دانشگاه با اصرار بر این موضوع که در شرایط فعلی و با توجه به تنش و تیرگی روابط تهران و غرب، عربستانی‌ها علاقه‌ای به حل اختلافات خود با ایران نشان نمی‌دهند، می‌افزاید: به نظر می‌رسد سردی و گرمی روابط تهران با غرب بر تصمیمات ریاض تاثیری مستقیم دارد ضمن آن که تنش و چالش به وجود آمده در روابط ایران و عربستان به یک بازی سیاسی تبدیل شده حتی اگر بپذیریم که گفتگوهایی بین این دو کشور برقرار است اما بعید به نظر می‌رسد با توجه به فضای موجود تغییری در این روابط سرد و تیره ایجاد شود.
> وابستگی به نفت، متهم به نقض حقوق بشر
عربستان کشوری است که همچنان به نفت وابسته است ضمن آن که همواره یکی از متهمان اصلی نقض گسترده‌ی حقوق بشر نیز به شمار می‌آید. در این رابطه، فرجی راد می‌گوید: اساساً نفت و مباحث حقوق بشری هم راستا با یک دیگر در حرکت هستند به این معنا که، هر کشوری که نفت داشته باشد مورد توجه کشورهایی است که به این ماده‌ی مهم نیازمند هستند.
وی تاکید می‌کند: اگرچه اروپا به سمت برقی شدن خودرو در حرکت است و آمریکا نیز در همین زمینه به تلاش‌هایی دست زده اما به نظر می‌رسد عربستان طی دو دهه‌ی آینده همچنان از مواهب صادرات نفت بهره‌مند باشد.
فرجی راد می‌گوید: کشوری که صادراتی در معیار و اندازه‌ی نفت عربستان دارد قطعاً کشور ثروتمندی است و چون ثروتمند است بسیاری از مسائل خود را با دلارهای نفتی حل و فصل می‌کند.
وی با یادآوری تندی بیش از حد اردوغان در مسئله‌ی خاشقجی اظهار می‌دارد: نه تنها آمریکا در مسئله‌ی خاشقجی به بن سلمان مصونیت قضائی اعطا کرد که ترکیه نیز چون به سرمایه گذاری‌های کلان ریاض نیازمند بود با نادیده انگاشتن فاجعه‌ی قتل خاشقجی اینک در تلاش است تا سطح روابط خود با ریاض را ارتقا بخشد.
وی در ادامه با هم راستا دانستن مسئله‌ی نفت و حقوق بشر می‌گوید: عربستان نه تنها در بخش سرمایه گذاری‌های زیر ساختی روی دلارهای نفتی حساب ویژه باز کرده است که پرونده‌های حقوق بشری خود را نیز به پشتوانه‌ی همان دلارهای بی‌اندازه حل کرده است.
> وضعیت رو به بهبود است؟!
فرجی راد با نگاهی به گذشته و حال می‌گوید: در مجموع باید بن سلمان را موفق در عرصه‌ی سیاست‌های داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی دانست با این توضیح که اگرچه در ابتدا اشتباهات مهلکی مرتکب شد اما رفته رفته با فضای سیاست بین‌الملل آشنا شد و حالا می‌کوشد حداقل تا آن اندازه عیان و ترسناک به برخی مباحث دامن نزند.
وی اضافه می‌کند: هرچند مباحث حقوق بشری همچنان پاشنه آشیل ریاض محسوب می‌شود اما می‌توان گفت در این زمینه نیز سیاست‌های بن سلمان تعدیل شده‌تر در حرکت است.
این استاد دانشگاه در پایان خاطرنشان می‌کند: با آزادی‌هایی که بن‌سلمان به ویژه به زن‌ها اعطا کرده به نظر می‌رسد دوران بهتری را پیش رو داشته باشد.
فرجی راد در پاسخ به این سوال که عربستان دیگر رغبتی به حضور در صحنه‌ی سیاسی پاکستان و افغانستان ندارد می‌گوید: البته که اینچنین نیست زیرا نمی‌توان منکر حضور عربستان در کنار طالبان شد و نیز نمی‌شود تغییرات به وجود آمده در پاکستان را بدون دخالت ریاض ارزیابی کرد.
وی می‌افزاید: البته عربستان روابط بهبود یافته‌ای با عراق، مصر و در آینده‌ای نزدیک سوریه و لبنان در چشم اندازهای خود تعریف کرده و روند امور نیز نشان می‌دهد در عمل نیز این اتفاق در حال رخ دادن است.
لینک کوتاه:
https://www.iranporseman.ir/Fa/News/394210/