ایران پرسمان - فرادید/ نخستین جوامعِ شهری دنیا حدود 5500 سال پیش در بین‌النهرین؛ عراق امروزی به وجود آمدند. هیچ مصنوعِ دیگری نمادین‌تر از این به اصطلاح کاسه ها‌ی گودِ لبه‌دار نیست که نخستین کاسه‌های سرامیکی با تولید انبوه در هزاره‌ی چهارم پیش از میلاد هستند. عملکرد این کاسه‌ها و غذا‌های درون آن‌ها بیش از یک قرن موضوع بحث محققان و باستان‌شناسان بوده است.
گزارشات حاکی از آن است که این کاسه‌های گود لبه‌دار انواعی از غذا‌ها را در خود جای می‌داده‌اند، اما این که چه غذاهایی در این کاسه‌ها سرو می‌شده تا کنون به صورت یک راز باقی مانده بود. اما به تازگی تحقیقات پیشرفتۀ باستان‌شناسی نشان داده که این غذا‌ها حاوی گوشت بوده، به ویژه خورشت‌ها یا آب‌گوشت‌هایی با طعم مغز استخوان.

( پروژه‌ی منطقه‌ایِ سیروان)
ترکیبات شیمیایی و امضا‌های ایزوتوپ پایدارِ چربی‌های حیوانی در کاسه‌های گودِ لبه‌دار از سایت مس‌سنگیِ Shakhi Kora واقع در دره-رودِ دیاله شمالی/سیروان در شمال شرقی عراق کشف شدند. یک تیم بین‌المللی به سرپرستیِ پروفسور کلودیا گلاتس از دانشگاه گلاسگو، از سال 2019 به عنوان بخشی از پروژه‌ی منطقه‌ایِ سیروان، در Shakhi Kora حفاری‌هایی را انجام داده است.
کاسه‌های گود لبه‌دار موسوم به BRB به صورت انبوه تولید می‌شدند، دیواره‌های ضخیم و محفظه‌ی مخروطی داشتند و ظاهراً از مناطق پستِ جنوبی از قبیل اوروک تا بین‌النهرینِ شمالی، دامنه‌هایِ زاگرس و فراتر از آن گسترش یافته بودند. این ظروف در هزاران‌سالگی‌شان در سایت‌های مس‌سنگی پسین و اغلب در جوار سازه‌های عظیم یافت شده‌اند.

ظروف گود لبه‌دار (BRB)
از کاسه‌های گود لبه‌دارِ در اسناد مکتوب اولیه یا لوح‌های میخی اولیه نام برده شده و معمولاً به عنوان ظروف جیره‌بندی از آن‌ها یاد شده است که برای توزیع غلات یا غذا‌های مبتنی بر غلات میان کارگران یا پرسنلِ وابسته به دولت از آن‌ها استفاده می‌شده. دانه‌های غلات از قبیل گندم، اِمِر (گندم وحشی) و جو که ذاتاً مشمول مالیات و قابل‌ذخیره هستند، مدت‌ها ستون اصلی و منبع اصلی ثروت و قدرتِ نهاد‌های دولتیِ اولیه و نخبگانِ آن‌ها در نظر گرفته میشدند.
با این حال، در مقاله‌ای با عنوان «کشف خورشت‌های نامرئی: نتایج تازه‌ای از تحلیل بقایای آلیِ کاسه‌های گود لبه‌دار از سایت مس‌سنگی پسینِ Shakhi Kora، منطقه‌ی کوردستان عراق» آمده است که: «نتایج تحلیل ما تفاسیر سنتی را که می‌گویند این کاسه‌ها محفظه‌های جیره‌بندی غلات و قالب‌های نان بودند به چالش می‌کشد. حضور گوشت و بطور بالقوه غذا‌های مبتنی بر لبنیات در ظروف Shakhi Kora تاییدِ توضیحاتِ چندمنظوره آنها است و به فرایند‌های محلی و کاربردهای این ظروف اشاره می‌کند.»
دکتر اِلسا پروچینی از موسسه‌ی ملی پاتریمیون می‌گوید: «برای شناسایی منبع (یا منابع) لیپید‌های استخراج شده از قطعات سرامیکی از رویکرد ترکیبیِ آنالیز شیمیایی و ایزوتوپی استفاده شد و هدف، دستیابی به داده‌های جدید درباره‌ی عملکرد BRB‌ها بود.»

(خندقی در Shakhi Kora که در آن کاسه‌های گود لبه‌دار پیدا شد)
پروفسور کلودیا گلاتس؛ استاد باستان‌شناسیِ دانشگاه گلاسگو و سرپرستِ حفاری‌های Shakhi Kora می‌گوید: «نتایج ما نشان‌دهنده‌ی یک پیشرفت قابل‌توجه در مطالعه‌ی شهرسازی اولیه و ظهور نهاد‌های دولتی بود و ثابت کرد روش‌های استفاده از BRB‌ها در سراسر بین‌النهرین و غذا‌هایی که در آن‌ها سرو می‌شده تفاوت‌های محلی قابل‌توجهی داشته است. نتایج ما به میزان زیادی به عاملیت محلی در پذیرش و بازتفسیرِ عملکرد و نماد اجتماعی اشیاء اشاره می‌کند که در جا‌های دیگر به وضوح با نهاد‌های دولتی و سنن خاص همراه است. در نتیجه، راه‌های تازه‌ای برای تحقیق پیرامون نقش غذا و راه‌های غذایی در پیشرفت، داد و ستد و زوال احتمالی دولت اولیه در سطح منطقه‌ای و محلی باز می‌کند.»
پروفسور جیمی تونی؛ پروفسور علوم محیطی و آب و هوا می‌گوید: «ما چندین سال همکاریِ نزدیکی با کلودیا و تیمش داشته‌ایم تا آلودگی را حین جمع‌آوریِ کاسه‌ها از سایت‌های باستان‌شناسی به حداقل برسانیم و دیدن نتیجه‌ی مطلوب این همکاری هیجان‌انگیز است که با کمک تحلیل بقایای فسیل و آنالیز ایزوتوپی به وضوح ثابت شد این ظروف زمانی چربی‌های حیوانی را در خود جای می‌دادند.»
پروژه‌ی منطقه‌ایِ سیروان، مناظر باستان‌شناسی را در رودی که به کوردی معروف به سیروان و در عربی معروف به دیالا در منطقه‌ی کوردی عراق است، کشف می‌کند.