بزرگنمايي:

ایران پرسمان - یورو نیوز / شاید واژه «Gaslighting» شما را در ابتدا به یاد چراغ‌های توری گازسوز قدیم بندازد، اما این واژه انگلیسی در کاربرد دیگر خود به معنی «تحمیق» یا دستکاری ذهنی، گمراه کردن و فریفتن؛ به عنوان کلمه سال دیکشنری مریام-وبستر شناخته شده است.
میزان جستجوی این کلمه در وبسایت merriam-webster.com در سال 2022 نسبت به سال قبل آن 1740 درصد افزایش داشته است. اما این یک افزایش برای یافتن معنی یک کلمه کمی عجیب بود چرا که برخلاف سالیان قبل، عوامل متعددی برای این رشد وجود دارد.
پیتر سوکولوفسکی، سردبیر مریام وبستر در مصاحبه اختصاصی با آسوشیتدپرس گفت که جستجو برای واژه «تحمیق» در چهارسال گذشته همراه رو به افزایش بوده حال آن‌که روال اینگونه بوده است که یک اتفاق خاص در یک برهه زمانی مشخص باعث افزایش جستجوی یک کلمه می‌شده است. در حالیکه در سال 2022، هیچ رویداد واحدی وجود نداشت که کنجکاوی قابل توجهی را در مورد این کلمه ایجاد کند.»
سوکولوفسکی گفت: «به طور مکرر در هر روز از سال به آن رجوع می‌شد.»
البته کلمات دیگری هم مثل deepfakes به معنی «جعل عمیق»؛ dark web به معنی «وب تاریک»، deep states به معنی «دولت پنهان»؛ fake news به معنی «اخبار جعلی» و trolling به معنی «اوباشی‌گری مجازی» هم میزان سرچ قابل قبولی را به خود اختصاص داده بودند.
Gaslighting به چه معنا است؟
مریام-وبستر در توضیح معنی این واژه اینگونه آورده است که Gaslighting نوعی دستکاری روانی یک فرد در یک دوره نسبتا طولانی است که «قربانی را وادار می‌کند اعتبار افکار، درک واقعیت یا خاطرات خود را زیر سوال ببرد و معمولاً منجر به سردرگمی، از دست دادن اعتماد به نفس و عزت نفس، عدم اطمینان از ثبات عاطفی یا روانی، و وابستگی فرد قربانی به تحمیق‌گر می‌شود.»
«تحمیق» به نوعی یک ابزار شنیع است که توسط سیاستمداران، دولتمردان و حتی در مواردی توسط افراد خانواده نسبت به سایر اعضا مورد استفاده قرار می‌گیرد. در برخی موارد در روابط بین فردی با دوستان و همکاران نیز ممکن است مورد بهره برداری قرار گیرد.
نوع خاصی از احمق‌انگاری نیز وجود دارد که به آن «تحمیق پزشکی» گفته می‌شود و آن زمانی است که که یک بیمار با مراجعه به پزشک و گفتن نشانه‌های بیماری خود، با این برخورد پزشک مواجه می‌شود که این علایم همه ساخته و پرداخته ذهن خود بیمار است و او مشکل خاصی ندارید.
تحمیق چه ارتباطی با "چراغ گازی" دارد؟
اولین بار این واژه با نمایشنامه «چراغ توری» اثر پاتریک همیلتون در سال 1938 بر سر زبان‌ها افتاد. بعدها در دهه 1940 دو اقتباس سینمایی از این نمایشنامه شد که یکی از آن‌ها، «چراغ گاز» به کارگردانی جورج کوکور در سال 1944، با بازی اینگرید برگمن در نقش پائولا آلکویست و چارلز بویر در نقش گرگوری آنتون بود. بازیگران اصلی این فیلم پس از اینکه عاشق یکدیگر می‌شوند با هم ازدواج می‌کنند و هنوز چندی از زندگی مشترک آن‌ها نمی‌گذرد که مشخص می‌شود که مرد خانواده سعی در «تحمیق» همسر خود دارد بطوریکه او اصرار دارد که گلایه‌های پائولا از کم‌نور شدن مداوم چراغ‌های گازی خانه‌های لندن، حاصل ذهن آشفته‌ او است. در حالی که هرگز اینگونه نبود.
اصطلاح gaslighting بعداً توسط پزشکان برای توصیف بالینی نوعی کنترل اجباری طولانی مدت در روابط استفاده شد.
وبسایت دیکشنری مریام-وبستر معمولا ماهیانه بیش از 100 میلیون بازدید کننده دارد و به گفته سردبیر آن، این فرهنگ لغت برای انتخاب واژه سال خود از لغات مبتلابهی که همیشه سرچ می‌شوند را در آمار خود نمی‌آورد.
سوکولوفسکی گفت: «Gaslighting» در کل سال 2022 در صدر پنجاه واژه پر بازدید اسن دیکشنری بوده است. واژه منتخب و پربازدید سال گذشته نیز «واکسن» بود.
سایر واژه‌های پرکاربرد این دیکشنری به ترتیب زیر قرار دارند:
«اولیگارش» که تحت تأثیر حمله روسیه به اوکراین پربازدید شد؛
«اُمیکرون»، نوع پایدار کووید-19 و پانزدهمین حرف الفبای یونانی؛
Codify به معنی «تدوین قانون»، مانند تبدیل حق سقط جنین به قانون فدرال؛
Queen consort به معنی مصاحب ملکه، لقبی که به کامیلا همسر پادشاه چارلز بریتانیا گفته می‌شود.