چاپ

ایران پرسمان - تسنیم / اظهارات سخنگوی سابق وزارت دفاع ارمنستان درباره نقش آلمان نازی و ترکیه در جنگ جهانی دوم و طرح ادعایی برای تشکیل «ارمنستان بزرگ»، موجب واکنش شدید سفیر روسیه در ایروان شده و بار دیگر به تنش‌های موجود میان دو کشور دامن زده است.
اظهارات مقام سابق ارمنی درباره جنگ جهانی دوم، آتش زیر خاکستر روابط ارمنستان با روسیه را شعله‌ورتر کرد.
مصاحبه اخیر آرترون هوهانیسیان، سخنگوی سابق وزارت دفاع ارمنستان، با تلویزیون دولتی این کشور در تاریخ 9 مه (20 اردیبهشت)، به دور جدیدی از تنش‌ها در روابط پرتلاطم ایروان و مسکو دامن زده است.
اظهارات وی درباره جنگ جهانی دوم و نقش آلمان نازی، واکنش تند روسیه و مباحثات گسترده‌ای را در ارمنستان به دنبال داشته است.
افسانه نجات ارمنستان و طرح ادعایی آلمان
هوهانیسیان، که هم‌اکنون ریاست انستیتو فرماندهی و ستاد آکادمی نظامی وزارت دفاع ارمنستان را بر عهده دارد، در این مصاحبه گفته بود: «یکی از سنگین‌ترین افسانه‌ها، نجات ادعایی ارمنستان از تهاجم ترکیه به واسطه نبرد استالینگراد است. آلمان برنامه مشخصی را طراحی کرده بود. این برنامه پیش‌بینی می‌کرد که اگر آلمان پس از استالینگراد به قفقاز دست یابد و آن را تصرف کند، سپس لشکرهایی از بلغارستان، نیروهای زمینی، و همچنین از یک ارمنستان مستقل به آنجا می‌برد. اگر چنین اتفاقی می‌افتاد، آلمانی‌ها هم از ارمنستان و هم از بلغارستان برای حمله و اشغال ترکیه استفاده می‌کردند. این برنامه همچنین ایجاد یک ارمنستان تاریخی متحد را نیز در نظر داشت.»
واکنش تند سفیر روسیه: "تحریف تاریخ و توهین به مقدسات"
دقیقاً یک هفته پس از این مصاحبه، سرگئی کوپیرکین، سفیر روسیه در ارمنستان، در نامه‌ای سرگشاده خطاب به سورن پاپیکیان، وزیر دفاع ارمنستان، به شدت به این اظهارات واکنش نشان داد.
وی نوشت: «در پس‌زمینه احترام عمیق مردم ارمنستان به جشن پیروزی، اظهارات تاریخی دروغین و توهین‌آمیز آرترون هوهانیسیان، نماینده رسمی سابق وزارت دفاع جمهوری ارمنستان، با توجیه عملی تجاوز آلمان هیتلری، موجب خشم گسترده‌ای شده است.»
سکوت وزیر دفاع و خشم فروخورده افکار عمومی ارمنستان
وزیر دفاع ارمنستان هنوز به نامه این دیپلمات روس پاسخی نداده است، اما نامه سفیر روسیه با واکنش‌های گسترده‌ای در شبکه‌های اجتماعی ارمنستان مواجه شد.
برخی کاربران بلافاصله یادآوری کردند که حدود دو سال پیش، در مقابل چشمان روسیه و در شرایط انفعال این کشور، صدهزار نفر از ساکنان آرتساخ (قره‌باغ) مجبور به ترک سرزمین مادری خود شدند.
هاکوپ بادالیان، مفسر سیاسی، از واکنش عمومی متعجب نیست.
وی می‌گوید: «سفیر در سطح خود نامه‌ای به وزارت دفاع جمهوری ارمنستان در مورد یک سخنرانی یا مصاحبه شناخته‌شده ارسال می‌کند که شاید از دیدگاه روسیه مسائل بحث‌برانگیزی در آن مطرح شده باشد، اما به هر حال نه به آن میزانی که در آذربایجان با جنگ کبیر میهنی، شرکت‌کنندگان، بناهای یادبود و غیره رفتار می‌شود. هنگامی که فدراسیون روسیه در آن مورد هیچ نامه‌ای در سطح سفیر به وزارت دفاع یا رئیس‌جمهور آذربایجان و غیره ارسال نمی‌کند، طبیعتاً اینجا، به بیان ملایم، احساس دوگانه‌ای ایجاد می‌شود و نامه سفیر، طبیعتاً، بیشتر به صورت منفی از سوی جامعه ارمنستان تلقی خواهد شد.»
تحلیلگر سیاسی: نامه سفیر، هیزم بر آتش اختلافات
به عقیده بادالیان، اظهارات آرترون هوهانیسیان تقریباً از دستور کار عمومی خارج شده بود، اما کوپیرکین با آگاهی از اینکه جامعه ارمنستان از پیام او حمایت نخواهد کرد، دوباره آن را شعله‌ور ساخت.
این مفسر سیاسی معتقد است: «نباید این احتمال را رد کرد که به این ترتیب صرفاً آب بیشتری به آسیاب آن فناوری ریخته می‌شود که مقامات ارمنستان در آستانه انتخابات پارلمانی آینده سعی در به‌کارگیری آن دارند؛ قرار دادن این دوراهی در انتخابات که یا به حزب "پیمان مدنی" رأی می‌دهید و بدین ترتیب به استقلال، حاکمیت و دولت‌داری جمهوری ارمنستان رأی می‌دهید، یا اگر به ما رأی نمی‌دهید، به تحت‌الحمایگی، فرمانداری، مستعمره بودن و غیره رأی می‌دهید. این در واقع حمایت پنهان از همان روایت‌های حکومت است.»
نگاهی دیگر به تاریخ؛ نقش ترکیه در جنگ جهانی دوم
حقایق مطرح‌شده توسط آرترون هوهانیسیان در طول مصاحبه، همچنین باعث بحث و جدل در میان جامعه کارشناسان شده است.
کریستینه ملکونیان، ترک‌شناس و پژوهشگر نقش ترکیه در جنگ جهانی دوم، تأکید می‌کند که آنکارا به آلمان تمایل داشت، زیرا پیروزی‌های آلمان به ترک‌ها امکان تحقق برنامه‌های توسعه‌طلبانه پان‌ترکیستی خود را می‌داد، اما پیروزی‌های ارتش شوروی در نبردهای استالینگراد و کورسک مانع از آن شد.
این دانشیار دانشگاه، ایده هوهانیسیان مبنی بر اینکه آلمان برنامه‌ای برای پیشروی پس از استالینگراد، تصرف قفقاز و سپس اشغال ترکیه داشته که منجر به ایجاد ارمنستان تاریخی متحد می‌شده را "افسانه‌ای بزرگ" خواند.
به گفته وی، حقایق چیز دیگری می‌گویند.
ملکونیان خاطرنشان کرد: «در آن زمان که نبرد استالینگراد و غیره در جریان بود و ارتش ترکیه در نزدیکی مرز شوروی مستقر شده بود، شوکرو سراج‌اوغلو، نخست‌وزیر ترکیه، آشکارا اعلام می‌کرد که آنها باید هموطنان خود را که در خاک شوروی هستند، آزاد کنند. در خاطراتی که بسیاری از نظامیان عالی‌رتبه نوشته‌اند، و اینها نظامیان شوروی نبودند، بلکه بیایید اول از همه خاطرات فون پاپن (سفیر آلمان در ترکیه) را بررسی کنیم که در آن به وضوح مذاکرات خود با مقامات ترکیه را شرح می‌دهد، و نامه‌هایی که به برلین ارسال می‌کند و در آنها اشاره می‌کند که ترکیه آماده اعلام جنگ به اتحاد جماهیر شوروی است.»