چاپ

ایران پرسمان - مهر / بررسی ظرفیت 145 هزار نفری پذیرش دانشجو در کارشناسی ارشد و دکتری در سال 1402 نشان می دهد بیشترین ظرفیت به گروه های علوم انسانی و فنی - مهندسی و همچنین دوره روزانه اختصاص دارد.
گروه حوزه و دانشگاه: تحصیلات تکمیلی در سال‌های اخیر یکی از مهم‌ترین ابزارهای توسعه علمی و فناوری کشور محسوب می‌شوند. دانشگاه‌های کشور در حوزه دولتی و غیردولتی بخش عمده‌ای از ظرفیت خود را به دوره‌های تحصیلات تکمیلی کارشناسی ارشد و دکتری تخصصی اختصاص داده اند .
عبور دانشگاه‌ها از مرز تربیت صرف دانشجو و رسیدن به خلق ثروت از دانش مستلزم دارا بودن زیرساخت‌های نیروی انسانی، تجهیزات آزمایشگاهی و توانمندی دانش و فناوری است که تربیت دانشجو در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری می‌تواند این مسیر را هموار کند.
در چند سال اخیر تعداد داوطلبان آزمون‌های کارشناسی ارشد و دکتری تخصصی نیز رشد قابل توجهی داشته اند و در هر یک از این آزمون‌ها بالغ بر نیم میلیون نفر در مجموع شرکت می‌کنند که از این تعداد تقریباً یک پنجم تعداد شرکت کنندگان در دانشگاه‌ها پذیرفته می‌شوند.
ظرفیت پذیرش در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری تخصصی در سال‌های اخیر در کشور رشد داشته است و البته این میزان رشد به نسبت گروه‌های آزمایشی و رشته‌های مورد نیاز کشور متفاوت بوده است.
در آزمون دکتری «Ph.D» (نیمه‌متمرکز) سال 1402 که در اسفندماه سال گذشته برگزار شد بیش از 169 هزار داوطلب با هم به رقابت پرداختند که از این تعداد بیش از 120 هزار داوطلب مجاز به انتخاب رشته شدند و تعداد 91 هزار و 701 داوطلب در سایت سازمان سنجش انتخاب رشته کردند.
ظرفیت پذیرش در آزمون دکتری «Ph.D» (نیمه‌متمرکز) سال 1402 در مجموع 7 گروه آزمایشی 13 هزار و 736 نفر است.
مقایسه میزان ظرفیت پذیرش و تعداد شرکت کنندگان در آزمون دکتری «Ph.D» (نیمه‌متمرکز) سال 1402

گروه آزمایشی	ظرفیت پذیرش	تعداد داوطلب
علوم انسانی	4 هزار و 526 ظرفیت دانشگاه	111 هزار و 973 داوطلب
علوم پایه	2 هزار و 753 ظرفیت دانشگاه	12 هزار و 437 داوطلب
فنی مهندسی	4 هزار و 52 ظرفیت دانشگاه	25 هزار و 152 داوطلب
کشاورزی و منابع طبیعی	1 هزار و 692 ظرفیت دانشگاه	6 هزار و 743 داوطلب
هنر	273 ظرفیت دانشگاه	8 هزار و 210 داوطلب
دامپزشکی	188 ظرفیت دانشگاه	2 هزار و 279 داوطلب
زبان	252 ظرفیت دانشگاه	3 هزار و 170 داوطلب
جمع	13 هزار و 736 ظرفیت دانشگاه	169 هزار و 964 داوطلب

بیشترین میزان ظرفیت در دوره‌های دکتری تخصصی در کشور به گروه علوم انسانی و فنی - مهندسی اختصاص دارد. کمترین میزان ظرفیت پذیرش نیز متعلق به گروه دامپزشکی است. در این میان بیشترین تعداد داوطلب در آزمون دکتری تخصصی نیز ابتدا به گروه علوم انسانی و پس از آن گروه فنی - مهندسی اختصاص دارد.
به این ترتیب حدود 7 درصد جمعیت داوطلب در آزمون دکتری تخصصی در دانشگاه‌ها پذیرفته می‌شوند.
ظرفیت پذیرش دانشجویان دکتری سال 1402 به تفکیک دوره تحصیلی

ایران پرسمان

اما در این میان سهم دانشگاه‌های دولتی و غیردولتی در پذیرش دانشجوی دکتری چگونه است. بررسی آماری دفترچه انتخاب رشته و میزان ظرفیت اعلامی دانشگاه‌های کشور نشان می‌دهد که بیشترین ظرفیت پذیرش در دوره‌های پذیرش متعلق به دوره روزانه با پذیرش 9 هزار و 829 دانشجو است.
جدول میزان پذیرش دانشجویان دکتری به تفکیک دوره تحصیلی سال 1402

گروه آزمایشی	روزانه	روزانه - غیردولتی	نوبت دوم	پیام نور	غیرانتفاعی	پردیس خودگردان	مشترک	جمع
علوم انسانی	2642 نفر	92 نفر	666 نفر	129 نفر	368 نفر	629 نفر	-	4526
علوم پایه	2144 نفر	2 نفر	338 نفر	110 نفر	44 نفر	115 نفر	-	2753
فنی مهندسی	3171 نفر	-	500 نفر	10 نفر	50 نفر	321 نفر	-	4052
کشاورزی و منابع طبیعی	1352 نفر	-	278 نفر	3 نفر	-	59 نفر	-	1692
هنر	192 نفر	-	38 نفر	-	14 نفر	29 نفر	-	273
دامپزشکی	151 نفر	-	30 نفر	-	-	7 نفر	-	188
زبان	177 نفر	-	34 نفر	8 نفر	2 نفر	28 نفر	3 نفر	252
جمع	9829 نفر	94 نفر	1884 نفر	260 نفر	478 نفر	1188 نفر	3 نفر	-

این بررسی نشان می‌دهد که بار اصلی تربیت دانشجوی دکتری در کشور برعهده دانشگاه‌های دولتی و دوره‌های روزانه است. البته بسیاری از دانشگاه‌ها در آزمون سال 1402 دوره‌های پژوهش محور را با همکاری پژوهشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی به منظور تربیت دانشجوی دکتری اعلام کرده اند .
سهم شهریه پردازها از تربیت دانشجوی دکتری حدود 22 درصد است. به عبارت دیگر همچنان 78 درصد تربیت دانشجوی دکتری همچنان در کشور برعهده دولت و بودجه‌های دولتی است و دانشگاه‌ها باید ضمن توجه به وضعیت معیشت دانشجویان دکتری، بودجه لازم برای تحقیقات اساتید دارای دانشجوی دکتری را نیز فراهم کنند.
در همین مسیر تعریف گرنت های تحقیقاتی، مأموریت‌های مساله محور، تحقیقات کاربردی و تحقیقات در مرزهای دانش و همچنین مأموریت محور کردن دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی می‌تواند تربیت دانشجوی دکتری را هدفمند کند.
وضعیت ظرفیت پذیرش دانشجوی دکتری در کشور نشان می‌دهد که سهم دوره روزانه فنی - مهندسی با 3 هزار و 171 نفر ظرفیت از دوره روزانه سایر گروه‌های آموزشی بیشتر است. این موضوع نشان دهنده زیرساخت‌های فنی و حرکت دانشگاه‌ها در مسیر فناوری است.

ایران پرسمان

پردیس‌های خودگردان از دیگر ظرفیت‌های دانشگاه‌ها هستند که در سال‌های اخیر رشد قابل توجهی داشته اند در این میان در بخش تحصیلات تکمیلی نیز پردیس‌های خودگردان درصدی از ظرفیت را به خود اختصاص داده اند اما سهم آنها در تربیت دانشجوی دکتری در گروه علوم انسانی بیشتر از سایر گروه‌های آموزشی است.
ظرفیت 131 هزار و 686 نفری در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه‌ها در سال 1402
آزمون کارشناسی ارشد سال 1402 با تعداد 471 هزار و 528 نفر شرکت کننده در روزهای 11 و 12 اسفند سال 1401 برگزار شد. نتایج اولیه این آزمون 8 خردادماه 1402 اعلام شد و 355 هزار داوطلب مجاز به انتخاب رشته شدند.
ظرفیت پذیرش در آزمون کارشناسی ارشد سال 1402 تعداد 131 هزار و 686 نفر است که این میزان ظرفیت بدون احتساب ظرفیت پذیرش دانشگاه آزاد اسلامی است.
بیشترین میزان ظرفیت پذیرش مربوط به گروه علوم انسانی با 66 هزار و 851 نفر و کمترین میزان پذیرش مربوطه به گروه دامپزشکی با 349 نفر است.
در میان دوره‌های آموزشی نیز همچون دوره دکتری تخصصی متعلق به دوره روزانه با 54 هزار و 432 نفر ظرفیت است. کمترین میزان ظرفیت هم به دوره‌های مشترک دانشگاه‌های ایرانی با خارج از کشور با 20 ظرفیت اختصاص دارد.
اما سهم بخش دولتی در ظرفیت اسمی دوره روزانه تنها به این موضوع خلاصه نمی‌شود. بررسی ظرفیت گروه‌های علوم پایه و فنی - مهندسی که بیشترین نیاز را به تجهیزات و زیرساخت‌های آزمایشگاهی دارند نشان می‌دهد که سهم اصلی تربیت دانشجوی کارشناسی ارشد در کشور برعهده دانشگاه‌های دولتی است.
جدول میزان پذیرش دانشجویان کارشناسی ارشد سال 1402 به تفکیک دوره تحصیلی

گروه آزمایشی

روزانه

روزانه - غیردولتی

نوبت دوم

مجازی

پیام نور

مجازی پیام نور

غیرانتفاعی

مجازی غیرانتفاعی

غیردولتی

پردیس خودگردان

مشترک

جمع

علوم انسانی

19108 نفر

228 نفر

4041 نفر

2725 نفر

12481 نفر

6934 نفر

17327 نفر

1820 نفر

63 نفر

2117 نفر

7 نفر

66851

علوم پایه

9994 نفر

1681 نفر

141 نفر

1166 نفر

460 نفر

773 نفر

20 نفر

699 نفر

10 نفر

14934

فنی مهندسی

18276 نفر

3796 نفر

1715 نفر

334 نفر

165 نفر

8698 نفر

629 نفر

1797 نفر

3 نفر

35420

کشاورزی و منابع طبیعی

4463 نفر

1742 نفر

20 نفر

21 نفر

10 نفر

106 نفر

189 نفر

6554

هنر

2340 نفر

483 نفر

175 نفر

80 نفر

40 نفر

3850 نفر

107 نفر

503 نفر

7578

دامپزشکی

251 نفر

77 نفر

21 نفر

349

جمع

54432

228

11820

4776

14082

7609

30754

2576

5326

وضعیت ظرفیت پذیرش در دوره کارشناسی ارشد دانشگاه‌های دولتی و غیردولتی وابسته به وزارت علوم نشان می‌دهد که سهم عمده‌ای از تربیت دانشجوی کارشناسی ارشد دربخش شهریه پرداز صورت می‌گیرد. از ظرفیت 131 هزار و 686 نفری، ظرفیت دوره روزانه که آموزش در آن رایگان است 54 هزار و 432 نفر است که تقریباً 29 درصد ظرفیت را شامل می‌شود.
به عبارت دیگر 77 هزار و 254 ظرفیت دیگر که 71 درصد بخش آموزش را تشکیل می‌دهند دوره‌های آموزشی شهریه پرداز هستند که این شهریه پردازها از روزانه غیردولتی تا پیام نور و مجازی را دربرمی گیرد.

ایران پرسمان

اما سهم بخش دولتی در گروه‌های علوم پایه و فنی - مهندسی هم قابل توجه است. در گروه علوم پایه بخش دولتی در قالب دوره روزانه، نوبت دوم و پردیس خودگردان و مجازی قرار دارد. در این گروه 84 درصد آموزش برعهده دانشگاه‌های دولتی است. اهمیت این موضوع در گروه علوم پایه در بخش زیرساخت‌های آموزشی و آزمایشگاهی است. به نظر می‌رسد بخش غیردولتی حاضر در آموزش عالی در این میان نقش چندانی برعهده ندارد.
این وضعیت در گروه فنی - مهندسی که ارتباط با صنعت و جامعه را رقم می‌زند از اهمیت بیشتری برخوردار است. در گروه فنی - مهندسی ظرفیت پذیرش عمدتاً در دانشگاه‌های دولتی است و سهم بخش غیردولتی تنها 26 درصد است. این امر از آن جهت اهمیت دارد که دانشگاه‌های نسل پیشرو قصد دارند از فناوری ناشی از دانش بنیان‌ها به حل مشکلات جامعه بپردازند اما هنوز هم تربیت نیروی انسانی در این بخش برعهده بودجه‌های نحیف دولتی است.
ظرفیت پذیرش دانشجویان کارشناسی ارشد سال 1402 به تفکیک دوره تحصیلی

ایران پرسمان

به گزارش مهر، 145 هزار و 422 ظرفیت پذیرش دانشجو در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری تخصصی دانشگاه‌های کشور است. با توجه به اینکه هدف از تربیت نیروی انسانی در تحصیلات تکمیلی حرکت دانشگاه‌ها در مسیر دستیابی به اهداف چشم انداز و سیاست‌های علم و فناوری کشور است و در این مسیر توجه هر چه بیشتر به آمایش آموزش عالی و نیازهای کشور در بخش‌های مختلف می‌تواند گره گشای حوزه علم و فناوری باشد.
مأموریت محور شدن دوره‌های تحصیلات تکمیلی و پذیرش دانشجویان بر اساس مقاصد شغلی و بازار کار از راهکارهایی است که می‌تواند به نظام مند شدن هر چه بیشتر نظام پذیرش دانشجو بیانجامد.
دانشجویان کارشناسی ارشد و دکتری تخصصی با توجه به ماهیت تحصیل خود مبنی بر تحقیق و پژوهش در کنار آموزش نیازمند توجه بیشتر سیاستگذاران علم و فناوری هستند تا هرچه بهتر از پتانسیل این نیروی عظیم در حرکت علمی دانشگاه‌ها بهره برده شود.