چاپ

ایران پرسمان - آرمان ملی /متن پیش رو در آرمان ملی منتشر شده و انتشار آن در آخرین خبر به معنای تایید تمام یا بخشی از آن نیست
«کناره‌گیری خاتمی از سیاست» این خبر چه تاثیری در فضای سیاسی و حتی غیر سیاسی جامعه دارد؟ پیش از هر قضاوتی باید به جایگاه خاتمی پرداخت. آنچه از سال 76 تا 84 یعنی در دوران ریاست‌جمهوری خاتمی گذشت، در اذهان بسیاری از افراد هست از قتل‌های زنجیره‌ای تا ترور سعید حجاریان و توقیف گسترده مطبوعات. اما آرامش ظاهرا با خاتمی همراه نبود و پس از دوران ریاست‌جمهوری تا امروز مورد هجمه مخالفانش است. خاتمی یا هر سیاستمدار و کنشگر سیاسی از زمانی‌که پا در این میدان می‌گذارد باید فراز و فرودها را بپذیرد و بیش از همه خود را متعهد به رفتاری بداند که جامعه از او انتظار دارد. روزگذشته احمد زیدآبادی، فعال سیاسی در تلگرامش از برنامه کناره‌گیری خاتمی چنین نوشت: «من برای آقای خاتمی به‌عنوان یک روحانی خوش‌فکر و فرهنگی و مداراجو همیشه احترامی عمیق قائل بوده‌ام، گرچه نیش قلمم علیه برخی جنبه‌های نگاه و عملکرد سیاسی او معمولا تیز بوده است. جالب اینکه آقای خاتمی هم گفت که چند ماه پیش در صدد انجام همان کاری بوده که من انجام داده‌ام یعنی اعلام کناره‌گیری از سیاست روزمره و دل‌مشغولی به کارهای نظری، فکری و فرهنگی، اما تحولات ماه‌های اخیر وی را از این کار بازداشته است. به او گفتم به خلاف ظاهر اوضاع، یکی از احتمالات آینده، اقبالِ دوباره جامعه به اوست. خندید و گفت؛ دیگه از من گذشته است! گفتم؛ گردش روزگار اما غریب است….» در بهمن سال گذشته هم محمدرضا خاتمی چنین گفت: «آقای خاتمی به مقامات کشور و دوستانشان گفتند که دیگر وارد صحنه عملیاتی سیاست نخواهند شد.» سیدمحمد علی ابطحی، عضو مجمع روحانیون مبارز هم ضمن تایید حرف محمدرضا خاتمی، به «قرن نو» گفت: «سال‌هاست که آقای خاتمی از صحنه عملیاتی سیاست کنار رفتند که بخشی از آن به‌دلیل علاقه‌مندی‌های خودشان است. بخشی دیگر هم به‌دلیل فشارهاست که ایشان مجبور به کناره‌گیری و دورشدن از فضای سیاسی عملیاتی است. این یک امر کاملا روشن و مشخصی است و به یک تصمیم جدیدی نیاز نداشته است.»
نقد اصلاح‌طلبان به خاتمی
بدون شک عملکرد سیدمحد خاتمی با نقدهایی همراه است و نباید او را عاری از اشکال دانست. اصلاح‌طلبان هم بارها به نقد از او پرداختند از جمله غلامحسین کرباسچی که سال 1400 گفته بود: «آیا رهبر سیاسی یک جناح که منادی آشتی ملی است می‌تواند چشم بر انتخابات مجلس ببندد و از ضرورت حضور مردم در انتخابات سخن نگوید؟ آیا می‌تواند بر عوامل و افرادی که اصلاحات را به این روز نشاندند و کشاندند چشم ببندد؟ و مثلا رفتار محمدعلی نجفی، شهردار اصلاح‌طلب تهران را در شلیک به قلب همسر جوان خود تقبیح نکند؟ آیا می‌تواند بی‌تفاوت به حزب متبوع خود باشد که درصدد تحریم انتخابات است؟» حتی زیدآبادی که دیروز درباره کناره‌گیری خاتمی نوشته بود، سال گذشته معتقد بود: «خاتمی به‌عنوان چهره نمادین اصلاحات، اصلاح‌طلبی را عمدتا شراکت در قدرت می‌بیند و به همین دلیل نیز محبوبیتش که روزی فلک را سقف می‌شکافت، به نقطه امروزی رسیده است. اصلاح‌طلبی معطوف به شراکت در قدرت و گرفتن سهمی از آن، با هر انگیزه‌ای که پشت آن باشد، آفت امر اصلاح در کشورمان بوده است. اگر این شیوه و نگاه عوض شود، اصلاح‌طلبی باردیگر شانسی به‌دست می‌آورد. این شانس عمدتا در خانه آن دسته از نیروهای اجتماعی میانه‌رو را خواهد زد که چشمی به قدرت نداشته‌اند و از مناصب سیاسی به دور بوده‌اند. به‌نظرم آقای خاتمی با تغییر نگرش و رویکرد خود به امر اصلاحات، قادر است در بازسازی این مفهوم و شکل‌گیری نوع تازه‌ای از اصلاح‌طلبی معطوف به کنشگری مدنی و اخلاقی و متعهدانه و خالی از هر جنس خشونت، نقشی قابل توجه بازی کند.» حتی صادق زیباکلام معتقد است: «ما خبط و خطا کم نداشته‌ایم و یک‌جا‌هایی باید محکم‌تر می‌ایستادیم و یک‌جا‌هایی باید یک کار‌هایی را می‌کردیم، ولی خطای اصلی این بود که ما بعداز 22 سال نتوانستیم به مردم بگوییم که ما به‌دنبال چه هستیم. اگر آقای خاتمی امروز همه‌کاره مملکت شده بود و قدرت می‌داشت، مقام معظم رهبری به ایشان چک سفید می‌دادند و می‌گفتند سید هرکاری خواستی انجام بده و همه می‌گفتند که هیچ‌کس حق ندارد معترض اینها شود، آقای خاتمی می‌خواست چه‌کار کند؟ ما نتوانستیم این را بگوییم که چه‌کار می‌خواهیم بکنیم. ما فقط کلمات زیبا گفته‌ایم.»
تحسین خاتمی از سوی مخالفان
خاتمی در جریان اعتراضات اخیر تلاش کرد تا فضا را آرام کند. مواضع سیدمحمد خاتمی درباره شرایط کشور به نحوی بود که سبب تحسین مخالفانش هم شد. او در 24 آبان گفت: «براندازی نه ممکن است، نه مطلوب، ولی ادامه وضع کنونی زمینه‌های فروپاشی اجتماعی را بیشتر می‌کند و کم‌هزینه‌ترین و پرفایده‌ترین راهکار خوداصلاحی نظام است.» پس از آن بود که نشریه «صبح صادق» به جایگاه محمد خاتمی در فضای سیاسی کشور پرداخته و آورده «با وجود تلاش برخی طیف‌های جریان اصلاحات برای عبور از سیدمحمد خاتمی و همچنین فاصله‌گذاری رسمی بخشی از تندروهای اصلاح‌طلب با مشی اصلاح‌طلبی و غلتیدن در دامن براندازان می‌توان گفت، رئیس دولت اصلاحات همچنان شاخص‌ترین و مورد قبول‌ترین چهره در این طیف سیاسی است.» اعتمادآنلاین نوشت: «این نشریه جایگاه خاتمی میان اصلاح‌طلبان را بازهم جایگاه «ویژه‌ای» دانسته و ابراز امیدواری کرده که او «می‌تواند با ایجاد تفاهم در طیف اصلاحات، با پررنگ کردن مرزبندی با دشمنان ملت ایران، زمینه گفت‌وگو را فراهم کند.»
خاتمی در مسیر ناطق‌نوری
به‌نظر می‌رسد با توجه به مواضع و رویکردهای اخیر خاتمی، او می‌تواند در صورت اصرار به کناره‌گیری از سیاست می‌تواند همانند ناطق نوری در نقش یک مصلح سیاسی به ایفای نقش بپردازد.