بزرگنمايي:

ایران پرسمان - هم میهن /متن پیش رو در هم میهن منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
عراقی‌ها به دنبال جایگزینی دینار به جای دلار به ایران هستند
الهه ابراهیمی| رئیس بانک مرکزی عراق در حالی از شیوه‌ جدید پرداخت بدهی‌های عراق به ایران و استفاده از دینار به جای دلار خبر داد که مقامات ایرانی درباره آن اظهارنظری نکرده‌اند و مشخص نیست که در رسیدن به شیوه‌ جدید، ایران نیز همراه بوده است یا نه؟ با این حال عضو هیئت‌مدیره اتاق ایران و عراق معتقد است از آنجا که عراق زیر تیغ تحریم‌های آمریکا است و بدون جلب نظر آمریکا نمی‌تواند بدهی ایران را پرداخت کند، باید دید که روش جدید چه مسیری است که آمریکا با آن موافقت کند، ضمن اینکه قرار بود بدهی این کشور از طریق تهاتر نفت‌خام و نفت‌کوره پرداخت شود که تاکنون میسر نشده است و با توجه به بدهی حدود 9میلیارد دلاری به ایران باید دید که روش جدید پیشنهادی چیست؟
در حال مذاکره با ایران هستیم
علی العلاق، رئیس بانک مرکزی عراق در گفت‌وگو با خبرگزاری رسمی این کشور (واع) اعلام کرده است:‌ «به‌صورت مداوم مذاکراتی با ایران برای ساماندهی واردات از این کشور درحال انجام است؛ به‌گونه‌ای که عراق در معرض مشکلاتی مانند نقض تحریم‌ها و توافقات قرار نگیرد.» بر این اساس بانک مرکزی عراق به فرمول واضحی در خصوص ساماندهی تجارت با ایران دست خواهد یافت؛ به‌ویژه اینکه بخشی از این تجارت از طریق تهاتر انجام می‌شود. براساس ادعای العلاق توافقی بر سر تسویه بدهی‌های گازی عراق به ایران از طریق شیوه‌ای جدید حاصل شده است و بدهی‌های عراق به ایران از این طریق پرداخت خواهد شد.» العلاق ادعا کرده است که عراق اخیراً از تصمیم خود برای استفاده از دینار به جای دلار در معاملات داخلی خبر داده بود. 
متیو میلر، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا درباره اظهارات نخست‌وزیر عراق مبنی بر اینکه مذاکرات با طرف آمریکایی برای پرداخت بدهی گاز ایران همچنان ادامه دارد و اینکه آیا واشنگتن قصد آزادسازی تمام پول ایران در عراق و انتقال آنها را دارد، اعلام کرد: «معافیت برق ارائه‌شده به عراق امکان انتقال این وجوه از حساب‌های محدود ایران در عراق به حساب‌هایی محدودشده در بانک‌های منتخب کشورهای ثالث را فراهم می‌کند. این چیزی است که قبلاً نیز درباره آن صحبت کردم. سودانی، نخست‌وزیر عراق تعهد خود را به تقویت امنیت انرژی عراق نشان داده و این مکانیسم تنها راهی است که ما به دنبال کاهش فشار بر عراق هستیم.» او گفت: «ما از نزدیک با عراق کار می‌کنیم تا اطمینان حاصل کنیم که این پرداخت‌ها به ایران به شیوه‌ای منطبق با تحریم‌های ایالات متحده مدیریت می‌شود و برای اهداف غیرقانونی استفاده نمی‌شود. ما همچنان از معاملات کالاهای بشردوستانه حمایت می‌کنیم و به تعامل با دولت عراق در مورد این موضوعات پیچیده ادامه خواهیم داد.» البته اوایل اسفندماه گذشته وزیران نفت ایران و عراق درباره افزایش صادرات گاز ایران به عراق و پرداخت بدهی گاز این کشور به تهران مذاکره کرده بودند. در همین ارتباط احمد موسی‌العبادی، سخنگوی وزارت برق عراق نیز پیشتر به خبرگزاری واع گفته بود که سفر هیئتی از وزارت برق عراق به ایران در اوایل خرداد امسال منجر به افزایش واردات گاز به عراق شد. او با اشاره به اینکه ایران 45 میلیون مترمکعب گاز عراق را تامین می‌کند و به افزایش ظرفیت نیروگاه‌ها و راه‌اندازی نیروگاه‌های دیگر این کشور کمک کرده است، افزود:‌ «طرف ایرانی تمایل خود را برای افزایش صادرات گاز به عراق اعلام کرده است. این کشور به 55 تا 60 میلیون مترمکعب گاز نیاز دارد، اما طبق مذاکرات با طرف ایرانی، اکنون 45 میلیون مترمکعب گاز تامین شده است.»
آیا عراق به گاز و برق ایران نیاز دارد؟
در حال حاضر تنها خطوط ارتباطی موجود که گاز مورد نیاز کشور عراق را تامین کند، کشور ایران است؛ به‌طوری که 50 تا 55 میلیون مترمکعب گاز در روز از ایران تامین می‌شود. همچنین عراق، سالانه به 35 هزار مگاوات برق نیاز دارد که هر سال یک هزار و 500 مگاوات نیز به این احتیاج افزوده می‌شود. آنگونه که ادعا می‌شود حدود 80 درصد برقی که در نیروگاه‌های عراق تولید می‌شود، به گاز وابسته است که در حال حاضر میزان وابستگی این کشور به گاز ایران بالاست. البته به‌تازگی عراق توافقنامه اولیه‌ای برای واردات گاز ترکمنستان امضا کرده است؛ گامی که متخصصان آن را از لحاظ فنی ممکن می‌دانند و برآورد اولیه نشان می‌دهد که تکمیل خط انتقال گاز از ترکمنستان به عراق دو سال زمان نیاز دارد. حمزه الجواهری، کارشناس حوزه نفت در گفت‌وگو با العالم‌الجدید در این باره گفت: «روی آوردن عراق به واردات گاز از ترکمنستان از لحاظ فنی ممکن است؛ به‌گونه‌ای که انتقال آن از طریق لوله‌هایی از ترکیه انجام می‌شود. واردات گاز از ترکمنستان مسئله واردات گاز از ایران را به‌طور کامل به پایان می‌رساند، چراکه گاز وارداتی از ترکمنستان برای فعالیت همه نیروگاه‌های برق کافی است بنابراین شاید شاهد سنگ‌اندازی در مسیر این پروژه از سوی برخی طرف‌های سیاسی باشیم.»
با این حال وزارت برق عراق در دسامبر 2022 اعلام کرد که عراق با قطر و ترکمنستان برای واردات گاز در راستای تامین کمبود حاصل در کشور مذاکره می‌کند اما همچنان به گاز ایران نیاز مبرم دارد. به همین دلیل بخشی از بدهی این کشور به ایران بابت واردات گاز در نیمه سال جاری و همزمان با تصویب قانون حمایت اضطراری امنیت غذایی پرداخت شده است. البته دولت عراق در ژوئیه امسال توافقی با ایران برای تهاتر نفت با گاز امضا کرد. این توافق پس از مذاکرات چندروزه ایران و عراق و برای حل مشکلات ناشی از تحریم‌های آمریکا که مانع از پرداخت بدهی عراق به ایران می‌شد، امضا شد اما تاکنون هیچ گامی از سوی دو کشور برداشته نشده است.
رقم طلب گازی ایران
رقم دقیق طلب ایران از عراق از محل صادرات گاز و برق مشخص نیست اگرچه تمامی این مبلغ به ادعای وزیر برق عراق در گفت‌وگو با خبرگزاری ناس عراق در بانک «TBI» (بانک تجارت عراق) نگهداری و ذخیره شده است و هر زمانی که شرایط فراهم شود، به طرف ایرانی بابت واردات گاز پرداخت می‌شود. اما سفیر ایران در عراق در فروردین 1402 این رقم را مجموعاً 11 میلیارد دلار عنوان کرده بود و پس از آن هم ‌بانک مرکزی آمار داد که «10 میلیارد دلار از عراق طلبکاریم». همه اینها در حالی است که جواد اوجی، وزیر نفت دقیقاً یک سال پیش در خردادماه 1401 گفت: ‌ «حدود 6/1 میلیارد دلار از عراق طلبکار بودیم که گرفتیم.» همچنین مجید چگنی، مدیرعامل شرکت ملی گاز نیز 4تیرماه امسال مطالبات گازی ایران از عراق را معادل 8 میلیارد یورو اعلام کرده بود. سال قبل ‌وزیر خارجه عراق گفته بود که 17 میلیارد دلار بابت گاز و برق به ایران بدهکاریم و محمد شیاع‌السودانی، نخست‌وزیر عراق در مردادماه امسال خبر داد که طی عمر هفت‌ماهه دولت کنونی این کشور، یک میلیارد و 842 میلیون یورو از بدهی گازی به ایران پرداخت شده است. با این حال براساس ادعای سیدحمید حسینی، عضو هیئت‌مدیره اتاق ایران و عراق این بدهی 11میلیارد دلار بوده که با پرداخت‌های اخیر به حدود 9 میلیارد دلار رسیده است. 5/1 میلیارد دلار از این طلب برای پرداخت طلب ترکمنستان از ایران پرداخت شده است و حدود نیم میلیون دلار نیز برای خرید اقلام غیرتحریمی‌ هزینه شده است. حال فارغ از میزان طلب،‌ عراق به دنبال شیوه جدید پرداخت این بدهی است. در این باره نظر یک فعال بخش خصوصی را جویا شدیم.
تهاتر نفت عراق با گاز ایران بی‌نتیجه مانده است
سیدحمید حسینی، عضو هیئت‌مدیره اتاق مشترک ایران و عراق با بیان اینکه عراق علاقه‌ای ندارد برای پرداخت بدهی ایران با توجه به شرایط تحریم به بانک‌های عمان یا قطر متوسل شود، گفت:«عراق می‌گوید اگر قرار است با شرایط تحریم پول پرداخت شود، از طریق عراق باشد، چرا پول را به عمان یا کشوری دیگر منتقل کنیم؟ این کشور می‌گوید اسناد کالاهای غیرتحریمی را به من بدهید پرداخت کنم. تا جایی که خبر دارم آخرین بحث‌شان این بود که پول را از عراق به قطر و سایر کشورها منتقل نکنید و می‌توانیم در عراق این پول را بر مبنای اسناد کالاهای غیرتحریمی که در اختیار ما می‌گذارید، پرداخت کنیم. در مواردی هم چنین کاری انجام داده‌اند.» او ادامه داد:«این مسئله چیز جدیدی نیست اما در سیستم اجرایی مرتب دچار مشکل می‌شدیم. ممکن است مذاکراتی برای تسریع این پروسه انجام شده باشد که نام آن را روش جدید می‌گذارند. اما من نشنیده‌ام که مدل جدیدی ابداع شده باشد. موضوع نفت خام و مازوت هم بود که عملاً خبری ندارم که کاری انجام شده است. درباره اینکه دولت عراق مصوب کرده، تاکنون تاییدیه‌ای مبنی بر اینکه عراق به ما نفت خام یا نفت کوره بدهد نگرفته‌ام. قرار بود این کشور به جای بدهی گازی خود به ما نفت خام و نفت کوره بدهد و در واقع تهاتر انجام شود اما عملاً خبری از آغاز این بیزینس از سوی منابع خبری منتشر نشده است.» این کارشناس انرژی درباره طلب ما از کشور عراق بیان کرد:«آخرین رقمی که به‌صورت رسمی اعلام شده 11 میلیارد دلار بوده است که قرار شد بخشی از آن براساس توافق آزادی زندانی اروپایی به عمان فرستاده شود. تا جایی که خبر دارم بخشی از این مبلغ ارسال شده است اما بخشی دیگر برای عربستان، بخشی هم برای بدهی گازی ایران استفاده شده است. اما هنوز حداقل هشت یا نه میلیارد دلار طلب داریم در شرایطی که هر روز برق و گاز از ایران به عراق می‌رود و به میزان این بدهی اضافه می‌شود.»
عضو هیئت‌مدیره اتاق مشترک ایران و عراق در پاسخ به این سوال که آیا ما همچنان به کشور عراق کالا ارسال می‌کنیم یا از این کشور به ایران کالا ارسال می‌شود؟‌ اظهار کرد:«ما به این کشور کالا ارسال می‌کنیم اما از این کشور کالایی به ایران صادر نمی‌شود. عراق توافق کرده است که نفت خام مازوت به ایران بدهد اما هنوز در این مسیر اقدامی انجام نداده و شروع نکرده است. عراق نیز زیر تیغ تحریم‌های آمریکا قرار دارد و می‌گوید نمی‌تواند بدون موافقت آمریکا و جلب نظر این کشور، پولی پرداخت کند. در بانک هم پول وجود دارد اما بانک در عراق زیرنظر جی‌مورگان آمریکایی اداره می‌شود. در چنین شرایطی قطعاً عراق حاضر نمی‌شود برخلاف قوانین و مقررات تحریمی اقدامی کند. ما مجبور هستیم که خودمان را با شرایط تحریمی تطبیق دهیم.» او خاطرنشان کرد:«ایرادی که وجود دارد این است که تسهیل‌گری برای پیگیری این اقدامات میان ما و عراق وجود ندارد. هماهنگ کردن سیستم‌های اداری ایران و عراق کار سختی است. شرایط انقدر برای واردکننده ایرانی در عراق سخت است که در نهایت خسته شده و می‌گوید نمی‌خواهم از عراق پول دریافت کنم. باید کسی در این میان باشد که وسیله‌ساز باشد. اگر در این‌باره با کشور عراق به توافقی رسیده باشند، می‌توان گفت یک بخشی از مشکل حل می‌شود؛ یعنی اگر به جای انتقال پول به عمان و قطر از همان عراق پول پرداخت شود. اما کسی به جز بانک مرکزی دو کشور وسط میدان آمده تا بتواند این اسناد را بگیرد و مورد پیگیری قرار دهد و انعطاف داشته باشد و با بانک عراقی لابی کند تا مسائل حل شود. صرف طی کردن مراحل عراقی در عراق، این مشکل حل نمی‌شود.» این کارشناس انرژی درباره این موضوع که آیا عراق به دنبال حفظ روابط تجاری خود با ایران است؟ اظهار کرد:«عراق قراردادی بسته و به وزارت کهربای (وزارت برق و انرژی) عراق اعلام شده است پول ما را به حساب TBI بریزید. خریدار پول خود را بابت گاز پرداخت می‌کند و از ابتدا هم توافق کرده است که هزینه را با دینار پرداخت کند اما اینکه آیا فروشنده می‌تواند دینار را منتقل یا چنج کند به خریدار ارتباط ندارد بلکه مسئله میان دو کشور است و بانک‌های مرکزی باید آن را حل کنند و نمی‌توان به خریدار در این زمینه فشار آورد».