ایران پرسمان - کیهان /متن پیش رو در کیهان منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
معمار تحریم‌های ایران در یادداشتی در فارن افرز اظهار داشت: افزون بر شناسایی پیشرفت‌های مهم، بازرسان آژانس نقش مرجع شفاف و قابل اعتمادی در تأیید اطلاعات سرویس‌های اطلاعاتی خارجی درباره برنامه هسته‌ای ایران ایفا می‌کردند.
بازار ![]()
ریچارد نفیو، مقام سابق آمریکایی که در دولت اوباما وظیفه طراحی تحریم‌های حداکثری و هوشمند علیه ایران را برعهده داشت در یادداشتی در فارن افرز به آینده نبرد ایران با آمریکا و اسرائیل بر سر برنامه هسته‌ای ایران پرداخت.
نفیو در این زمینه عنوان می‌کند: در 24 ژوئن، ایران، اسرائیل و ایالات متحده بر سر آتش‌بس توافق کردند و به نزدیک به دو هفته جنگ پایان دادند. در جریان این درگیری، اسرائیل ده‌ها هدف هسته‌ای تأییدشده یا مشکوک ایرانی را هدف قرار داد. زمانی که ایالات متحده وارد شد، بمب‌های سنگرشکن بر روی فردو ـ سایتی هسته‌ای که برای اسرائیلی‌ها دسترسی به آن دشوار بود ـ فرو ریخت و به دو تأسیسات دیگر نیز حمله کرد. اکنون که گرد و خاک فرو نشسته، تحلیل‌گران باید ارزیابی کنند که این حملات چه دستاوردی داشته‌اند ـ و آیا ارزش پیامدهایشان را داشته‌اند یا نه.
وی افزود: هنوز برای قضاوت دقیق درباره اینکه عملیات «شیر برخاسته» و «چکش نیمه‌شب» ـ نام‌هایی که اسرائیلی‌ها و آمریکایی‌ها برای عملیات‌های خود برگزیدند ـ تا چه اندازه برنامه هسته‌ای ایران را عقب انداخته‌اند، زود است. یک گزارش اطلاعاتی مقدماتی و افشاشده از ایالات متحده تخمین می‌زند که این حملات تنها چند ماه به زمان‌گریز هسته‌ای ایران افزوده‌اند.
نفیو خاطرنشان کرد: در همین حال، نخست‌وزیر اسرائیل بنیامین نتانیاهو و رئیس‌جمهور ایالات متحده دونالد ترامپ ادعا می‌کنند که خسارات وارده بسیار گسترده‌تر بوده است. ارزیابی‌های منتشرشده از سوی اسرائیل و ایالات متحده تا اینجا عموماً این دیدگاه را تأیید می‌کنند که این حملات ضربه قابل‌توجهی به ایران وارد کرده‌اند، اما بر آسیب کلی متمرکزند و اطلاعات مشخصی درباره تأثیر بر زمان‌گریز هسته‌ای ایران ارائه نمی‌دهند.
دولت ایران از این پس تلاش‌های خود در حوزه هسته‌ای را بیش از پیش غیرشفاف خواهد کرد
وی تصریح کرد: ایران ممکن است همچنان بخش زیادی از آنچه برای ساخت سلاح نیاز دارد ـ از جمله اورانیوم با غنای بالا ـ را در اختیار داشته باشد، چه به دلیل آنکه در مکان امنی نگهداری شده، چه به دلیل آنکه از میان آوار قابل بازیابی است. دولت ایران از این پس تلاش‌های خود را بیش از پیش غیرشفاف خواهد کرد، حتی اگر وارد مسیر دیپلماسی شود. از این‌رو، جدول زمانی جدید ایران ممکن است به‌شدت متغیر باشد. این کشور ممکن است هرگز سلاحی تولید نکند، یا ممکن است آن را بسیار سریع تولید کند.
نفیو در ادامه عنوان داشت: خسارات سنگین به برنامه هسته‌ای ایران قابل پیش‌بینی بودند. زمانی که اسرائیل و ایالات متحده پیش‌تر به اقدام نظامی فکر می‌کردند، هیچ تردیدی نداشتند که می‌توانند به هر سایتی که قصد هدف گرفتنش را دارند، ضربه بزنند. اما چنین موفقیت‌های تاکتیکی، پاسخ روشنی به پرسش‌های کلیدی درباره آنچه بمباران‌ها به‌دست آورده‌اند نمی‌دهد؛ و از همین‌رو، مشخص نیست که ایران چقدر زمان نیاز دارد تا به سلاح هسته‌ای دست یابد.
در ادامه این یادداشت آمده است: مهم‌ترین مسئله این است که آیا انبار اورانیوم با غنای 60 درصد ایران همچنان وجود دارد و قابل دسترسی است یا نه. گزارش‌های فعلی حاکی از آن است که این مواد در فردو و اصفهان و زیر آوار ناشی از حملات ایالات متحده و اسرائیل مدفون شده‌اند. اما ایران بخش زیادی از اورانیوم خود را عمداً در اعماق زمین قرار داد تا آن را از حمله آمریکایی‌ها محافظت کند؛ و گزارش‌هایی وجود دارد که نشان می‌دهد خود ایران برخی از ورودی‌های تونل‌ها در اصفهان را برای محافظت از آنها در برابر بمباران مسدود کرده است. اگر بخشی از این ذخایر همچنان سالم باقی مانده باشد، ایران تنها کافی است آن را از دل آوار بیرون بکشد تا به عنوان خوراک اولیه در دسترس باشد. کشور بیل و بولدوزر دارد.
نفیو در ادامه این یادداشت اظهار می‌دارد: در 13 ژوئن، روز آغاز حملات اسرائیل، ایران در آستانه اعلام بهره‌برداری از سایت غنی‌سازی جدیدی بود که مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA)، رافائل گروسی، اعلام کرده بود قرار است در اصفهان باشد. با این حال، گروسی تاکنون اطلاعات دقیق‌تری ارائه نکرده و ممکن است خود نیز اطلاعات بیشتری در اختیار نداشته باشد.
وی افزود: ممکن است این سایت در تونل‌هایی باشد که ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران عمدتاً در آن نگهداری می‌شده است. اما حتی در این صورت، کارشناسان نمی‌دانند آیا این تونل‌ها نابود شده‌اند یا محتوای درون آنها بلااستفاده شده است. حملات به بخش‌های دیگر اصفهان تقریباً به‌طور قطعی تجهیزاتی را از بین برد که می‌توانستند اورانیوم با درجه تسلیحاتی را به مؤلفه‌های سلاح تبدیل کنند. اما ممکن است ایران چنین تجهیزاتی را در مکان‌های دیگری ذخیره کرده باشد.
دانشمندان هسته‌ای ایران که زنده هستند می‌توانند تمام دانشی را که نیاز دارند داشته باشند یا خیلی سریع به‌دست آورند
نفیو با اعتراف به دانش هسته‌ای ایران گفت: بنابراین، ایران همچنان ممکن است گزینه‌هایی برای «گریز کوتاه‌مدت» داشته باشد. ممکن است هنوز مقدار کافی اورانیوم و تجهیزات ساخت سلاح را در اختیار داشته باشد. این موضوع در مورد دانش فنی نیز صادق است: هنوز دانشمندان هسته‌ای ایرانی هستند که ـ تا آنجا که کسی می‌داند ـ زنده‌اند، سالم‌اند و مشغول به کارند. اگر پروژه بمب ایران شبیه یک ماراتن باشد که عمدتاً توسط متخصصان رده‌بالا اجرا می‌شود، مرگ‌ومیرهای دو هفته گذشته می‌تواند برنامه را به‌طور جدی تضعیف کرده باشد.
اما اگر این پروژه مانند یک «دوی امدادی» باشد، با همکاری نزدیک دانشمندان و اشتراک‌گذاری دانش، اطلاعات و مهارت‌های عملی، آنگاه دانش از دست رفته ممکن است اهمیت چندانی نداشته باشد. افرادی که باقی مانده‌اند می‌توانند تمام دانشی را که نیاز دارند داشته باشند ـ یا خیلی سریع به‌دست آورند.
وی افزود: حتی در خوش‌بینانه‌ترین سناریو ـ که در آن واشنگتن و اسرائیل موفق شده باشند برنامه هسته‌ای ایران را برای سال‌ها به عقب بیندازند ـ این کارزار نظامی می‌تواند از جهات دیگری برای تلاش‌های ایالات متحده در قبال ایران پرهزینه باشد. برای مثال، مجلس ایران به‌تازگی قانونی را تصویب کرده است که همکاری این کشور با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) را به‌شدت کاهش می‌دهد. بازرسان این نهاد شاید بی‌نقص نباشند و دسترسی‌شان به برنامه هسته‌ای ایران همواره ناقص بوده باشد ـ چنان‌که تأسیسات فردو برای سال‌ها در ایران ساخته می‌شد، بی‌آنکه به آژانس اطلاع داده شود و تحت بازرسی قرار گیرد ـ اما آژانس همچنان ارزش بالایی داشته است. این سازمان، جهان را در اوت 2005 از راه‌اندازی دوباره تأسیسات تبدیل اورانیوم ایران آگاه کرد و همچنین زمانی که ایران نخستین سانتریفیوژهای خود را در نطنز زیرزمین به‌کار انداخت، این خبر را منتشر کرد. اکنون، ممکن است آژانس دسترسی‌اش به ایران را از دست بدهد.
نفیو با اشاره به نقش آژانس در کمک به سیاست‌های خصمانه آمریکا و اسرائیل علیه کشورمان خاطرنشان کرد: پیامدهای این وضعیت جدی خواهد بود. افزون بر شناسایی پیشرفت‌های مهم، بازرسان آژانس نقش مرجع شفاف و قابل اعتمادی در تأیید اطلاعات سرویس‌های اطلاعاتی خارجی درباره برنامه هسته‌ای ایران ایفا می‌کردند. وی در این زمینه افزود: سرویس‌های اطلاعاتی نیز از گزارش‌های عمومی آژانس به درک دقیق‌تری از برنامه هسته‌ای ایران می‌رسیدند..
نفیو در این یادداشت همچنین با اشاره به امکان خروج ایران از ان پی تی اظهار داشت: ایران همچنین ممکن است از «معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای» (NPT) نیز خارج شود؛ تهران می‌تواند از این معاهده خارج شود ـ و اکنون ممکن است چنین کند. در این صورت، می‌تواند دلایل قانع‌کننده‌ای نیز برای این تصمیم ارائه دهد. بدون NPT، تنها مانع حقوقی ایران برای ساخت سلاح هسته‌ای، فتوای رهبر جمهوری اسلامی(حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای) علیه آن خواهد بود.
ایران همچنان از نگه داشتن برنامه‌اش در زیرزمین سود می‌برد، به این دلیل که ممکن است واشنگتن پس از حمله به فردو تنها تعداد اندکی از این بمب‌ها را در اختیار داشته باشد
معمار تحریم‌های ایران در وزارت خارجه آمریکا در ادامه افزود: خطرات ناشی از حملات اسرائیل و واشنگتن صرفاً سیاسی نیستند. اگر ایران برنامه هسته‌ای خود را بازسازی کند، احتمالاً این کار را در مکان‌هایی با استحکام بیشتر انجام خواهد داد. در گذشته نیز هر بار که بخش‌هایی از برنامه هسته‌ای آن کشف یا هدف قرار گرفته‌اند، تهران اقداماتی برای محافظت از آنها انجام داده است.
ایران همچنان از نگه داشتن برنامه‌اش در زیرزمین سود می‌برد، به‌ویژه به این دلیل که ممکن است واشنگتن پس از حمله به فردو تنها تعداد اندکی از این بمب‌ها را در اختیار داشته باشد. و گزارش‌های منابع باز حاکی از آن است که تهران ممکن است پیش از آغاز بمباران‌های ایالات متحده، مواد را از فردو خارج کرده باشد. افزون بر این، اگر حملات آمریکا و اسرائیل موفق به نابودی کامل تمام مواد و تجهیزات هسته‌ای ایران نشده باشند، اکنون ایران این فرصت را دارد که در جریان عملیات بازسازی، بخشی از تجهیزات و موادی را که پیش‌تر تحت نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بوده‌اند، منحرف کند و مدعی شود که در جریان حملات نابود شده‌اند. این مسئله باید موجب نگرانی هر کسی شود که نگران احتمال بازسازی برنامه هسته‌ای ایران است.
تهران ممکن است همچنان تصمیم به مذاکره بگیرد و حتی وارد توافقی جدید شود، اما احتمالاً به آن اعتماد نخواهد کرد
وی در ادامه افزود: در نهایت، ایالات متحده ممکن است فرصت برخورد دیپلماتیک با برنامه هسته‌ای ایران را از دست داده باشد. تهران ممکن است همچنان تصمیم به مذاکره بگیرد و حتی وارد توافقی جدید شود، اما احتمالاً به آن اعتماد نخواهد کرد: ایالات متحده در میانه مذاکرات برای توافقی جدید بود که اسرائیل، متحدش، حملات خود را آغاز کرد.
نفیو در بخش پایانی این گزارش با عنوان « آماده برخورد باشید» عنوان داشت: حملات اسرائیل و ایالات متحده ضربه‌ای به جاه‌طلبی‌های هسته‌ای ایران وارد کردند، دست‌کم در کوتاه‌مدت. اما این قطعاً پایان ماجرا نیست. در نتیجه، سیاست‌گذاران آمریکایی باید برای وضعیتی آماده باشند که در آن، ایران بتواند و واقعاً بخواهد با شتاب به سوی سلاح هسته‌ای حرکت کند.
وی می‌افزاید: یکی از سناریوهای محتمل در آینده نزدیک این است که ایران باقی‌مانده ذخایر اورانیوم خود را جمع‌آوری کرده و آن را در مکانی جدید و مستحکم، در تونل‌های اصفهان یا نطنز، به سطح تسلیحاتی غنی‌سازی کند. اگر ایران تجهیزات عملیاتی لازم برای انجام این کار را در اختیار داشته باشد-که به مقدار زیادی هم نیاز ندارد - می‌تواند در مدت بسیار کوتاهی فلز اورانیوم با قابلیت استفاده در سلاح تولید کند. این کشور می‌تواند آن ماده را به اجزای لازم برای یک دستگاه هسته‌ای شکل دهد. سپس ایران می‌تواند این ماده را با مواد منفجره قوی بسته‌بندی کند و دست‌کم یک بمب ابتدائی برای آزمایش در اختیار داشته باشد.
نفیو در ادامه مدعی شد: تهران ممکن است برای ساخت بمب عجله نکند تا زمانی که فرآیند را با دقت کامل تکمیل کند. اگر آتش‌بس متزلزل به نظر برسد، ممکن است سرعت عمل بیشتری در پیش بگیرد. حتی اگر ایران هم‌اکنون تصمیم به حرکت به سوی سلاح هسته‌ای نگیرد، تقریباً با اطمینان می‌توان گفت که برنامه خود را در مکان‌های محافظت‌شده‌تری بازسازی دور از دید ناظران آژانس بین‌المللی انرژی اتمی خواهد کرد.
وی در پایان این گزارش اظهار می‌کند: هر آنچه در ادامه رخ دهد، جهان وارد مرحله‌ای بسیار نامطمئن و خطرناک در خصوص برنامه هسته‌ای ایران شده است.