ایران پرسمان - ایسنا / در حال رانندگی هستید و موسیقی پخش می‌شود؛ صدای آرام یک آهنگ ملایم یا ضرب‌آهنگ تند یک قطعه پرهیجان. شاید همین انتخاب ساده، بیشتر از آنچه فکر می‌کنید روی عملکرد شما پشت فرمان اثر داشته باشد.
رانندگی یک فعالیت روزمره و حیاتی است که در نگاه اول ساده به نظر می‌رسد، اما در واقع ترکیبی از مهارت‌ها، واکنش‌های ذهنی و شرایط محیطی است. در جهان امروز، وسایل نقلیه به بخش جدانشدنی از زندگی تبدیل شده‌اند، و همزمان، آمار تصادف‌ها به طور نگران‌کننده‌ای بالاست. طبق گزارش‌ها، سالانه بیش از 2 میلیون نفر در دنیا در تصادف‌های رانندگی جان خود را از دست می‌دهند و ده‌ها میلیون نفر دیگر دچار آسیب می‌شوند. در ایران نیز، وضعیت چندان امیدوارکننده نیست؛ این کشور یکی از بالاترین آمارهای تصادفات جاده‌ای در جهان را دارد و هر ساله هزاران نفر قربانی این حوادث می‌شوند.
بازار ![]()
دلایل بروز تصادف‌ها متعددند، اما یکی از مهم‌ترین آن‌ها عدم تمرکز رانندگان است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که عوامل پرت‌کننده حواس، مانند استفاده از تلفن همراه یا گوش دادن به موسیقی، می‌توانند به شکل چشم‌گیری عملکرد رانندگی را مختل کنند. موسیقی، اگرچه همراه ثابت بسیاری از رانندگان است، تأثیرات متفاوتی دارد. برخی مطالعات آن را آرام‌بخش و مفید می‌دانند، در حالی که برخی دیگر معتقدند باعث کاهش تمرکز و افزایش خطر تصادف می‌شود. این تناقض‌ها، ضرورت انجام پژوهش‌های بیشتر درباره تأثیر موسیقی بر رانندگی را دوچندان کرده است.
در این زمینه، ایرج علیمحمدی، استاد گروه مهندسی بهداشت حرفه‌ای دانشگاه علوم پزشکی ایران، به همراه سه پژوهشگر دیگر از همین دانشگاه و همچنین با همکاری دانشگاه علوم پزشکی تهران، تحقیقی را طراحی و اجرا کردند. هدف آن‌ها بررسی تأثیر نوع موسیقی، مخصوصاً ریتم و بلندی صدا، بر عملکرد راننده در شرایط مختلف بود. در این پژوهش تلاش شده تا روشن شود که شنیدن موسیقی تند یا کند با صدای زیاد یا کم، چگونه بر دقت، سرعت و واکنش رانندگان اثر می‌گذارد.
برای انجام این تحقیق، 90 نفر در رده سنی 20 تا 35 سال انتخاب شدند و در یک محیط شبیه‌سازی‌شده رانندگی، تحت شرایط مختلف صوتی قرار گرفتند. پیش از شروع، از آن‌ها آزمون شخصیتی گرفته شد تا میزان درون‌گرایی یا برون‌گرایی‌شان مشخص شود. سپس، هر فرد به مدت 15 دقیقه در شرایطی که موسیقی با ریتم و صدای مختلف پخش می‌شد، رانندگی کرد. در این مدت، داده‌هایی مانند سرعت رانندگی، مدت‌زمان واکنش هنگام ترمز گرفتن، و تعداد برخورد با عابر فرضی اندازه‌گیری شد. اطلاعات ثبت‌شده با استفاده از نرم‌افزارهای آماری تحلیل شد تا تأثیر عوامل مختلف به دقت مشخص شود.
یافته‌های پژوهش نشان داد کسانی که به موسیقی با ضرب‌آهنگ کند و صدای بلند گوش می‌دادند، بیشتر از دیگران سرعت داشتند و با عابرین فرضی برخورد کردند. در واقع، موسیقی آرام اما با صدای بلند، به نظر می‌رسد که باعث کاهش سطح توجه و افزایش خستگی ذهنی می‌شود. از سوی دیگر، تفاوت‌هایی هم بین افراد درون‌گرا و برون‌گرا دیده شد. افراد درون‌گرا زمان واکنش کندتری داشتند، که می‌تواند آن‌ها را در شرایط خطرناک، بیشتر در معرض تصادف قرار دهد.
براین اساس اگرچه موسیقی به‌تنهایی خطرناک نیست، اما نوع موسیقی و ویژگی‌های شخصیتی راننده نقش مهمی در کیفیت رانندگی ایفا می‌کنند. موسیقی با ضرب‌آهنگ کند در شرایطی که صدای آن بلند است، اثر منفی بیشتری بر عملکرد دارد و احتمال بروز حادثه را افزایش می‌دهد. در حالی‌که موسیقی تند می‌تواند در کوتاه‌مدت باعث افزایش هوشیاری شود، ممکن است در بلندمدت موجب کاهش تمرکز شود.
اطلاعات تکمیلی این پژوهش تأیید می‌کنند که تأثیر موسیقی روی رانندگی فقط به ریتم و صدا محدود نمی‌شود، بلکه جنسیت، میزان تجربه رانندگی و شخصیت فرد نیز در این میان اهمیت دارند. مردان معمولاً زمان بیشتری رانندگی می‌کنند و بیشتر در معرض خطرند، و به‌طور میانگین بیش از زنان تحت تأثیر موسیقی قرار می‌گیرند.
همچنین دیده شد که افراد درون‌گرا، نسبت به محرک‌های صوتی واکنش حساس‌تری دارند و در مواجهه با موسیقی، ممکن است دچار افت عملکرد شوند. البته به دلیل محدود بودن زمان رانندگی در پژوهش و تعداد نه‌چندان بالای شرکت‌کنندگان، برخی از تفاوت‌های مشاهده‌شده به سطح معنادار آماری نرسید، اما روند کلی یافته‌ها قابل توجه است.
این نتایج علمی-پژوهشی در مجله «سلامت کار ایران» وابسته به دانشگاه علوم پزشکی ایران منتشر شده‌اند. این مجله به موضوعات مرتبط با سلامت شغلی، ایمنی و بهداشت حرفه‌ای می‌پردازد و نتایج این‌گونه تحقیقات را برای توسعه سیاست‌های ایمنی در کشور منتشر می‌کند.