ایران پرسمان - فرهیختگان /متن پیش رو در فرهیختگان منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
زهرا طیبی| اعضای کمیسیون امنیت ملی، روز شنبه در جلسه سه ساعته‌ای با سیدعباس عراقچی و سخنگوی وزارت خارجه نقطه‌نظرات و ابهاماتشان را مطرح کردند. البته افرادی خارج از کمیسیون امنیت ملی به عنوان مهمان نیز در این جلسه حاضر شده بودند. در روز‌های گذشته، برخی در فضای مجازی، جنجال‌هایی به راه انداختند مبنی بر اینکه مجلس، تعمداً صحن علنی را تعطیل کرده که در مورد این توافقنامه صحبت نشود در حالی که برنامه‌ریزی برای تعطیلی صحن علنی از قبل انجام گرفته بود. علاوه بر این جلسه نیز در نظر گرفته شد تا صحبت‌های نمایندگان مرتبط با موضوع توسط وزیر خارجه شنیده شود و وزیر خارجه توضیحاتی به آن‌ها ارائه کند. بعد از پایان جلسه شنبه و فارغ از روایت‌های رسمی که از جانب رئیس کمیسیون و وزیر خارجه مطرح شد، برخی از نمایندگان موضوعاتی را مطرح کردند که نگرانی‌هایی در فضای عمومی ایجاد کرد. از جمله آنکه این توافق همان خطا‌های برجام را تکرار خواهد کرد و دیگر آنکه وزیر خارجه محتوای متفاوت‌تر از آنچه در گفت‌وگوی ویژه خبری بیان کردند، نگفتند و متن هم در اختیار نمایندگان حاضر در جلسه قرار نگرفت. اما برخی دیگر از نمایندگان روایت‌های دیگری مطرح کردند، از جمله اینکه وزیر خارجه توضیحات مفصلی را برمبنای متن توافق به نمایندگان ارائه و تأکید کرده که قانون مجلس در فرایند تدوین این توافق مورد توجه قرار گرفته و تمام مراحل با اجازه شعام، اجرایی خواهد شد. یکی از ابهامات اصلی نمایندگان نیز این بوده که وزارت خارجه با هماهنگی و صدور مجوز توافق قاهره را امضا کرده یا خیر که بیانیه روز گذشته‌ای که شعام منتشر کرد، ابهامات احتمالی باقی مانده را رفع کرد. علاوه براشاره دقیق وزیر، متن توافق قاهره صبح پیش از جلسه به مجلس ارسال شده و پس از آن متن فیزیکی توافق به اعضای کمیسیون امنیت ملی ارائه شده و اعضا در جریان متن توافق قرار گرفتند. با این حال برخی از نمایندگان تأکید داشتند که متن اصلی توافق می‌بایست انتشار عمومی پیدا کند که وزیر خارجه در پاسخ به این درخواست گفته انتشار عمومی متن توافق برخلاف عرف دیپلماتیک است.
نقد کنید بدون هیاهو
امضای توافق یا اتخاذ هر تصمیم که به منافع ملی گره می‌خورد، طبیعتاً موافقان و مخالفان زیادی دارد که با طرح و تشریح نقاط انتقادی قابل بحث و بررسی هستند. اما نباید این گزاره را فراموش کرد که پرونده شروع همکاری با آژانس ماهیت بین‌المللی دارد و یک تصمیم برای مدیریت چالش‌های بین‌المللی ایران در مواجهه با بهانه‌جویی‌های آژانس و تروئیکای اروپاست. هرگونه مواجهه با این توافق که رنگ و بوی سیاسی کاری داشته باشد و به دنبال به راه انداختن بلوای سیاسی در کشور باشد، نه تنها منافع ملی را تأمین نخواهد کرد بلکه به عاملی برای ضربه زدن به آن نیز تبدیل خواهد شد به همین منظور اگر نگرانی‌ها و دغدغه‌هایی در مورد توافق قاهره وجود دارد به جای تمرکز بر مخدوش کردن روان افکار عمومی جامعه، باید بر نقد کارشناسانه با در نظر گرفتن مصالح ملی تمرکز شود. در گفت‌وگویی که با برخی از نمایندگان حاضر در جلسه داشتیم، به جزئیات بیشتری از جلسه اعضای کمیسیون امنیت ملی با وزیر خارجه پرداختیم که در ادامه از نظر می‌گذرانید.
مجوزی برای توافق در کار بود؟
یکی از افراد حاضر در جلسه که نخواست نامش فاش شود، در مورد محور سؤالاتی که نمایندگان مجلس مطرح کردند، گفت: «سؤال اصلی برخی از نمایندگان از وزیر خارجه این بود که آیا قانون تعلیق که مجلس آن را تصویب کرده، رعایت شده است یا خیر؟ غرض اصلی نمایندگان این بود که آیا در حال حاضر که گفت‌وگو و توافقی با آژانس صورت گرفته، آیا مجوزی صادر شده بود؟ آقای عراقچی صراحتاً پاسخ دادند که مذاکره و توافق با همین چهارچوب در شورای عالی امنیت ملی، تصویب شده است. یکی دیگر از سؤالات نمایندگان این بود که مجوز صادر شده از جانب شعام صادر شده یا کمیته هسته‌ای؟ که بعد از بیانیه شعام که روز گذشته منتشر شد، روشن شد که کمیته هسته‌ای اختیارات شورای عالی امنیت ملی را دارد و این در بیانیه روز گذشته به صورت شفاف مورد اشاره قرار گرفته بود.»
در متن توافق دوبار به قانون مجلس تأکید شده است
او در ادامه روایت خود به این موضوع تأکید کرد که وزیر خارجه بخشی از توضیحات خود را به محتوای توافق اختصاص داد و توضیح داد: «آقای عراقچی توضیح دادند که در ابتدای توافق به قطعنامه‌های سازمان ملل اشاره شده است و مدیر کل اذعان کرده که حمله به مراکز هسته‌ای غیرقانونی و خلاف اساسنامه آژانس و حقوق بین‌الملل است. در توضیح چهارچوب همکاری به این نکته اشاره کرد که همکاری به دو بخش تقسیم می‌شود؛ همکاری در خصوص مراکز هسته‌ای آسیب دیده و بمباران شده و مراکز هسته‌ای سالم؛ مثل نیروگاه بوشهر و رآکتور تهران که مشخصاً اشاره شده که ایران مورد به مورد، درخواست بازرسی را از آژانس دریافت و پس از آن به شعام ارجاع داده می‌شود و ما براساس مجوز شعام اقدام خواهیم کرد. عراقچی به این موضوع هم اشاره کرد که همین چهارچوب در مورد بازرسی اخیری که در نیروگاه بوشهر رخ داد، انجام داده شده و مجوز موردی آن از شورای عالی امنیت ملی گرفته شده بود. اما در مورد سایت‌هایی مثل فردو، نطنز و اصفهان که بمباران شدند، پروسه‌ای از همکاری شکل گرفته که برمبنای آن، ایران اولاً باید اقدامات ایمنی و همچنین بررسی اقدامات زیست محیطی انجام دهد که آیا تشعشعی رخ داده یا خیر. پس از آن نهاد‌های داخلی ایران، گزارشی از وضعیت داخلی سایت‌ها به شعام ارائه می‌دهند و زمانی که شعام گزارش را تأیید کند، گزارش برای آژانس ارسال خواهد شد. آژانس پس از آن به دنبال راستی‌آزمایی اطلاعات ارائه شده خواهد بود و برای راستی‌آزمایی باید با ایران توافق کند. مکانیزم توافق در مورد چگونگی دسترسی به این سایت‌ها تنظیم خواهد شد و پس از رسیدن به این توافق، درخواست آژانس به شورای عالی امنیت ملی ارجاع می‌شود و در مورد آن تصمیم‌گیری خواهد شد. دو بار در این توافق اسم قانون مجلس ایران آمده و حضور شورای عالی امنیت ملی در فرایند‌ها دیده شده است.»
عراقچی متن توافق را به کمیسیون آورده بود
او در مورد اینکه متن در اختیار اعضای کمیسیون قرار گرفته یا خیر نیز گفت: «آقای عراقچی همان ابتدای جلسه اشاره کردند که متن توافق را با خودمان آوردیم و برای اعضای هیئت رئیسه کمیسیون قرائت خواهد شد. وزیر خارجه علاوه برآنکه متن را صبح پیش از جلسه ارسال کرده بودند، متن فیزیکی آن را هم با خود به جلسه آورده بودند.»
وزیر خارجه توضیحات دقیقی در مورد اصل نظارت‌ها و چگونگی ادامه این نظارت به اعضای کمیسیون امنیت ملی مجلس ارائه کردند، این توضیحی بود که این فرد حاضر در جلسه به آن اشاره کرد و گفت: «نمی‌توان گفت همه انتقادات پاسخ داده شد. پس از توضیحات آقای عراقچی افرادی ابهاماتی را مطرح کردند که ممکن است ابهامات برخی رفع نشده باشد و طبیعتاً نگاه‌های متفاوتی به توافق وجود داشته باشد، اما اینکه گفته شود عده‌ای سرخود مذاکره کردند و این توافق بدون هماهنگی امضا شده، قطعاً اینگونه نبوده است. اما به طور کلی، وضعیت ابتدای جلسه با انتهای آن تفاوت زیادی داشت و الان هم متن در اختیار نمایندگان مجلس قرار گرفته است.»
اعضای کمیسیون در جریان مفاد توافق قرار گرفتند
بهنام سعیدی، عضو کمیسیون امنیت ملی نیز در تشریح جلسه نمایندگان با وزیر خارجه گفت: «جلسه روز شنبه، جلسه خوبی بود. بیش از دو ساعت طول کشید، نمایندگان دغدغه‌های خودشان را مطرح کردند و آقای عراقچی هم پاسخ دادند. دغدغه‌های نمایندگان حول چند محور بود. با سوابقی که آژانس دارد و گزارش‌هایی که آژانس تحت تأثیر رژیم و آمریکا، منتشر می‌کند، این نگرانی را مورد تأکید قرار می‌دهند که دستگاه دیپلماسی باید دقت بیشتری داشته باشد، باید به بند به بند آنچه در توافق می‌آید، دقت کرد. از واژه‌های دوپهلو استفاده نشود، متن واضح و شفاف باشد و مراقبت شود که منافع و خطوط قرمز جمهوری اسلامی ایران، رعایت شود. آقای عراقچی هم به طور شفاف متن توافقنامه را بند به بند توضیح دادند و در آنچه که توضیح دادند به دو سه نکته توجه کردند، از جمله آنکه تمام تلاش دستگاه دیپلماسی این بوده که خطوط قرمز ایران، قانون مجلس و نکاتی که مدنظر شعام بوده را رعایت کنند و پس از آن هم به صورت شفاف متن توافق را توضیح دادند. بخشی از نمایندگان قانع شدند، بخشی دیگر هم نه آنکه قانع نشدند، بلکه دغدغه و نظریاتی داشتند که در نوع خود مهم بود. اما به هرصورت معتقدیم که یک بخش از مبارزه با دشمن، مبارزه سخت است اما بخش مهمی از این مبارزه در صحنه دیپلماسی و گفت‌وگو و مذاکره است تا بتوانیم از حق ملت دفاع کنیم.»
سعیدی به این موضوع هم اشاره کرد که متن توافق در اختیار کمیسیون امنیت ملی قرار گرفته و گفت: «متن در اختیار اعضای کمیسیون قرار گرفته و اعضای کمیسیون در جریان مفاد متن قرار گرفتند و آقای عراقچی در مورد کل متن توضیحاتی دادند.»
بازار ![]()