ایران پرسمان - دنیای اقتصاد /متن پیش رو در دنیای اقتصاد منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
اظهارات دوباره ترامپ برای مذاکره و ادعای اینکه ایران آماده توافق است، با واکنش‌های گسترده‌ای مواجه شده است. عراقچی در پاسخ به سیاست جدید واشنگتن گفت که صلح و جنگ با هم جمع نمی‌شوند و ترامپ باید تصمیم بگیرد که رئیس‌جمهور صلح باشد یا جنگ. همزمان حسن روحانی، رئیس‌جمهور پیشین، دوگانه جنگ یا تسلیم را غلط دانست و ظریف، وزیر خارجه اسبق هم چاره کار را مذاکره مستقیم با آمریکا دانسته است. «دنیای‌اقتصاد» در یک گزارش و گفت‌وگو به ارزیابی نیت واقعی آمریکا پرداخته است.
سیاست «صلح از طریق قدرت» دونالد ترامپ و تاکید بر مذاکره توأم با فشار با واکنش‌هایی در داخل ایران روبه‌رو شده و وزیر خارجه کشورمان در واکنش به این سیاست و ادبیات گفت که رئیس‌جمهور آمریکا نمی‌تواند همزمان هم رئیس‌جمهور صلح باشد هم جنگ. وزارت امور خارجه هم با انتشار بیانیه‌ای ابراز تمایل ترامپ به صلح و گفت‌وگو را در تعارض با رفتارهای خصمانه و مجرمانه آمریکا علیه مردم ایران ارزیابی کرد؛ رفت‌و‌برگشت‌هایی که نشان می‌دهد ایران و آمریکا پس از یک دوره دیپلماسی بعد فشار، مجددا در مسیر دیپلماسی قرار دارند. اینکه خروجی این وضعیت منجر به یک توافق جدید شود یا مجددا طرفین را در تقابل با یکدیگر قرار دهد، مبهم و نیازمند گذشت زمان است.
درحالی‌که هنوز چهار ماه از حمله ایالات متحده آمریکا به فرمان دونالد ترامپ به تاسیسات هسته‌ای ایران زمان نگذشته است، رئیس‌جمهور آمریکا از دستورکار صلح در مورد ایران سخن می‌گوید. البته این نخستین بار نیست که ترامپ از آمادگی مذاکره با ایران صحبت کرده است. رئیس‌جمهور آمریکا که برای شرکت در اجلاس شرم‌الشیخ به مصر سفر کرده بود، روز دوشنبه درباره ایران گفت: «ما در نهایت به صلح خواهیم رسید و فکر می‌کنم ایران وضعیت خوبی پیدا خواهد کرد.» او مدعی شد که اگر ما تاسیسات هسته‌ای‌شان را هدف قرار نداده بودیم، فکر نمی‌کنم می‌توانستید به چنین توافق شگفت‌انگیزی دست یابید.
این صحبت‌های ترامپ با واکنش‌هایی در داخل ایران مواجه شد؛ از یک سو سید‌عباس عراقچی، وزیر خارجه، گفت که ترامپ یا می‌تواند رئیس‌جمهور صلح باشد یا رئیس‌جمهور جنگ؛ نمی‌تواند همزمان هر دو باشد. از دیگر سو وزارت امور خارجه با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد که ابراز تمایل رئیس‌جمهور آمریکا به صلح و گفت‌وگو را در تعارض با رفتارهای خصمانه و مجرمانه آمریکا علیه مردم ایران می‌بیند. چگونه می‌توان در میانه مذاکرات سیاسی به مناطق مسکونی و تاسیسات هسته‌ای صلح‌آمیز یک کشور تهاجم کرد و بیش از یک‌هزار نفر، از جمله زنان و کودکان بی‌گناه، را به شهادت رساند و سپس مدعی صلح و دوستی شد؟! در بخش اول این بیانیه، اتهامات بی‌اساس و ادعاهای غیرمسوولانه و شرم‌آور رئیس‌جمهور آمریکا در رابطه با ایران که در کنست رژیم صهیونیستی ایراد شد، شدیدا محکوم شده است
همچنین عراقچی در واکنش به اظهارات روز دوشنبه رئیس‌جمهور آمریکا در کنست و شرم‌الشیخ در پیامی در شبکه ایکس نوشت: «اکنون کاملا روشن شده که رئیس‌جمهور ایالات متحده تحت تاثیر اطلاعات نادرستی قرار گرفته است که برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز ایران را در بهار امسال در آستانه تسلیحاتی شدن قلمداد می‌کرد. این ادعا صرفا یک دروغ بزرگ است و باید به او اطلاع داده می‌شد که هیچ مدرکی در این رابطه وجود ندارد، همان‌طور که جامعه اطلاعاتی خود آمریکا نیز این موضوع را تایید کرده است.» در بخش دیگری از پیام وزیر خارجه آمده است: «این سوال مطرح است که چگونه می‌توان انتظار داشت ملت ایران شاخه زیتون (صلح) را از سوی کسی باور کند که همین چهار ماه پیش در بمباران خانه‌ها و مناطق شهری در سراسر ایران دست داشته است.»
عراقچی با تاکید بر این موضوع که ایران همواره آماده تعامل دیپلماتیک محترمانه و متقابل بوده است، توضیح داد که مردم ایران، این وارثان شایسته تمدنی کهن و غنی، به حسن‌نیت با حسن‌نیت پاسخ می‌دهند. اما ما ضمنا به طور دقیق می‌دانیم که چگونه در برابر ظلم و تحمیل مقاومت و با آنها مقابله کنیم. ضمن اینکه باید گفت که ما در یک مورد با رئیس‌جمهور آمریکا اتفاق‌نظر داریم؛ او درست می‌گوید که ایران نباید بهانه‌ای برای عادی‌سازی روابط با اسرائیل قرار گیرد.
چاره کار؛ مذاکره مستقیم
از دیگر سو برخی چهره‌های پیشین که توافق برجام را به امضا رساندند، روز گذشته اظهارنظرهایی درباره مذاکرات جدید داشتند. محمدجواد ظریف، وزیر خارجه پیشین ایران، در گفت‌وگویی اختصاصی با رسانه لبنانی النهار می‌گوید «مذاکرات مستقیم و چندوجهی» با آمریکا از موضع قدرت می‌تواند منافع کشور را تامین کند. وی در توضیح «مذاکره واقعی» گفت: «مذاکره واقعی یعنی از زندان گذشته بیرون آمدن و از همه امکان‌ها و ظرفیت‌های قدرت ملی استفاده کردن.» به گزارش ایسنا، ظریف با انتقاد از برخی دیدگاه‌های داخلی و خارجی که مذاکره را تسلیم می‌دانند، گفت که ایران می‌تواند با اتکا به توان ملی و اراده مردم، از حقوق خود در مذاکرات دفاع کند. وزیر خارجه پیشین هشدار داد که گذشت زمان لزوما به نفع ایران نیست و فرصت‌های فعلی برای مذاکره ممکن است در ماه‌های آینده از دست برود.
ظریف مذاکرات مستقیم درباره مسائل مورد اختلاف با آمریکا را چاره کار دانست و گفت: «برخلاف نظر برخی در آمریکا و ایران که مذاکره را به معنای تسلیم می‌دانند، ایران در مذاکرات برجام به خواسته‌های طرف مقابل تن نداد و توانست بسیاری از خواسته‌های خود را به طرف مقابل بقبولاند.» او افزود که در مذاکرات آتی نیز بده‌بستان طبیعی است و کسانی که فقط امتیاز بگیرند و ندهند، الفبای مذاکره را نمی‌دانند.
این دیپلمات باسابقه در پاسخ به منتقدان مذاکره با غرب و آمریکا که حمله رژیم صهیونیستی به ایران را در حین مذاکرات دلیلی بر بی‌فایده بودن آن می‌دانند، تاکید کرد: «همین مذاکرات، با وجود نقدهایی که به شیوه و فرآیند آن دارم، باعث شد مردم با حفظ انسجام و وحدت خود به طور یکپارچه در برابر دشمن صهیونیست بایستند و نقشه آنها مبنی بر فروپاشی نظام ناکام بماند.» وی افزود که اگر ایران میز مذاکره را ترک کرده بود، مورد سوال مردم قرار می‌گرفت که دولت با ترک مذاکره، زمینه حمله دشمن را فراهم کرده است. ظریف همچنین در پاسخ به اینکه رهبر انقلاب مذاکره با آمریکا را بی‌فایده می‌دانند، گفت: «رهبری بارها به من گفتند که کارشناسان می‌توانند و باید نظرات خود را بدون ملاحظه مطرح کنند.» وی تاکید کرد که دلسوزان نباید نظام را از دیدگاه‌های منطقی محروم کنند، هرچند تصمیم‌گیری نهایی بر‌اساس سازوکارهای قانونی است.
دوگانه جنگ یا تسلیم اشتباه است
همزمان حسن روحانی، رئیس‌جمهور دوره‌های یازدهم و دوازدهم، در جلسه دوره‌ای خود با استانداران دوره ریاست‌جمهوری خود گفت: «اگر قدرت نظامی و اطلاعاتی و سیاسی و دیپلماسی را تقویت کنیم و بالاتر از همه قدرت ملی را افزایش دهیم، جنگ نخواهد شد. رهبری فرمود «نه جنگ، نه صلح» به نفع کشور نیست، «نه جنگ» را محقق کنیم و این کار شدنی است.»
رئیس‌جمهور اسبق کشورمان دوگانه «جنگ یا تسلیم» را غلط دانست و اظهار کرد: «ما باید کاری کنیم که برگردیم به قدرت بازدارندگی در بخش نظامی، اطلاعاتی و سیاست خارجی؛ گرچه مذاکره الان سخت‌تر شده و پیدا کردن راه یک مقدار پیچیده است ولی به‌هرحال نباید بگوییم در شرایط فعلی ما نمی‌توانیم با دنیا مذاکره کنیم. این حرف درست نیست که یا جنگ است یا تسلیم. این دوگانه غلطی است که یا باید بجنگیم و اگر نجنگیم باید تسلیم شویم. ما می‌توانیم هم نجنگیم هم تسلیم نشویم و راه دیگری را پیدا کنیم، یعنی راه تعامل را پیدا کنیم، در پی بحث برد - برد باشیم که اساس سیاست خارجه و توافقات خارجی دولت تدبیر و امید بود. امروز هم امکان‌پذیر است که با دنیا مذاکره و مسائل‌مان را حل کنیم البته کمی پیچیده و سخت است.»
آمریکا به دنبال چیست؟
طنین مذاکره و شنیده شدن ادبیات دیپلماسی از سوی ایران و غرب در شرایطی است که برخی تحلیلگران معتقدند آمریکا پس از توافق صلح غزه با قدرت بیشتری به سمت گزینه‌های ایران و اوکراین خواهد آمد. ویتکاف چند روز پیش اعلام کرد که اسنپ‌بک «داروی مناسب» برای رسیدن به یک توافق است. او طی هفته‌های اخیر نیز تاکید کرده بود که دولت ترامپ قصد دارد تا پایان سال، پرونده ایران و برخی دیگر از مسائل را تعیین‌تکلیف کند. در همین حال، تام باراک، نماینده ویژه آمریکا در سوریه و از نزدیک‌ترین شرکای ویتکاف، ابراز نگرانی کرده که تهران با طولانی کردن انتظارها تا فصل انتخابات میان‌دوره‌ای، به دنبال خرید زمان باشد. مورگان اورتاگوس، دیگر مقام آمریکایی، نیز تصریح کرده که چند ماه آینده در قبال ایران «جالب» خواهد بود.
ایالات متحده، همانند آغاز سال 2025، همچنان می‌کوشد بسنجد آیا فشار اقتصادی - این‌بار در قالب اسنپ‌بک - قادر است رفتار ایران را تغییر داده و آن را به پذیرش خواسته‌های واشنگتن وادار کند یا خیر. به بیان دیگر، آمریکایی‌ها در پی بازآفرینی همان صحنه چند ماه گذشته‌اند. آنچه اهمیت دارد، این است که ماه‌های آینده به تحرکات دیپلماتیک شتاب بیشتری خواهد بخشید و آمریکا را تا پایان سال 2025 برای دستیابی به توافق، مشتاق‌تر خواهد ساخت.
برخی کارشناسان معتقدند اگر ایران بتواند عرصه داخلی را مدیریت کند، در برابر تحریم‌ها مقاومت نشان دهد و همچنان سطحی از ابهام هسته‌ای را نگه دارد، آنگاه ضرب تحریم‌های واشنگتن کمتر می‌شود، اقتصاد از بلاتکلیفی خارج خواهد شد و به ثبات بیشتری خواهد رسید. در چنین شرایطی، با ارائه چند امتیاز، تهران می‌تواند به توافقی دست یابد که به‌مراتب مطلوب‌تر از آن چیزی است که امروز روی میز مذاکره قرار دارد.
بازار ![]()