ایران پرسمان - ایسنا / پژوهشگر پژوهشگاه رویان با بیان اینکه ایران در درمان بیماری دیابت به وسیله سلول‌های بنیادی گام مهمی برداشته است اعلام کرد که امید داریم تا دو تا سه سال آینده با این روش وارد کارآزمایی بالینی برای بیماران ایرانی شویم.
دکتر زهرا قزل ایاق، در هفتمین همایش مردمی روز جهانی دیابت که امروز در کلینیک دیابت، چاقی و متابولیسم پژوهشگاه رویان برگزار شد، به تشریح آخرین دستاوردهای علمی در زمینه سلول درمانی بیماری دیابت پرداخت و توضیح داد: سلول‌های بنیادی به دلیل توانایی تولید نامحدود سلول‌های مشابه و قابلیت تمایز به انواع سلول‌های بدن، نقش محوری در درمان بیماری‌های مختلف از جمله دیابت دارند. در دیابت، تمرکز اصلی بر روی سلول‌های بتا پانکراس است که مسئول ترشح انسولین و تنظیم قند خون هستند.
بازار ![]()
قزل‌ایاق به انواع سلول‌های بنیادی اشاره کرد و گفت: سلول‌های بنیادی پرتوان جنینی، قابلیت تبدیل به تمام انواع سلول‌ها را دارند. سلول‌های بنیادی پرتوان القایی، از سلول‌های پوست انسان القا می‌شوند تا شبیه سلول‌های جنینی عمل کنند. سلول‌های بنیادی بزرگسال، از منابعی مانند بند ناف استخراج شده و توانایی محدودی دارند؛ اما کاربردهای پیش‌بالینی دارند.
وی مسیر تبدیل این سلول‌ها به سلول‌های بتا را فرآیندی دقیق و چندمرحله‌ای دانست و گفت: در شرایط آزمایشگاهی، پژوهشگران سلول‌های بنیادی را مجبور به طی مسیر طبیعی تمایز می‌کنند تا سلول‌های ترشح‌کننده انسولین تولید شود. این سلول‌ها می‌توانند به صورت سلول‌های پیشتاز تقسیم شده یا به سلول‌های نهایی تبدیل شوند.
قزل‌ایاق سپس به چالش‌های تولید انبوه و پیوند سلول‌ها به بیماران اشاره کرد و توضیح داد: هر بیمار نیازمند تعداد زیادی سلول است. اگر سلول‌ها از بدن خود بیمار باشند، ایمنی بالاتری دارند؛ اما سلول‌های دریافتی از فرد دیگر نیازمند سازه‌ها و شرایط ویژه برای جلوگیری از واکنش‌های ایمنی و تشکیل تومور هستند.
وی مراحل کارآزمایی بالینی را نیز تشریح کرد و گفت: در فاز اول، ایمنی سلول‌ها بررسی می‌شود و تکمیل این مرحله ممکن است دو تا سه سال طول بکشد. پس از اطمینان از ایمنی، تعداد بیشتری از بیماران تحت پیوند قرار می‌گیرند و عملکرد سلول‌ها و نیاز به انسولین مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. این روند طولانی تضمین می‌کند که سلول‌ها برای استفاده گسترده آماده شوند.
قزل‌ایاق به نتایج کارآزمایی‌های بین‌المللی در کانادا و آمریکا اشاره کرد و گفت: چندین کارآزمایی فاز یک و دو با کمتر از 30 بیمار انجام شده و نتایج اولیه رضایت‌بخش بوده است. در طول یک سال پس از پیوند، نیاز به انسولین کاهش یافته و عملکرد سلول‌ها مثبت بوده است.
وی درباره تجربه داخلی پژوهشگاه رویان افزود: ما موفق شدیم سلول‌های بنیادی پیشساز و سلول‌های تولیدکننده انسولین را تولید کنیم. پس از پیوند به مدل‌های حیوانی، طی 60 تا 90 روز انسولین انسانی در سرم خون موش‌ها مشاهده شد و قند خون به حالت طبیعی بازگشت. اکنون در حال رفع چالش‌های تولید انبوه و بهینه‌سازی مواد مناسب برای پیوند به انسان هستیم و امید داریم تا دو تا سه سال آینده وارد کارآزمایی بالینی برای بیماران ایرانی شویم. این دستاورد، گامی مهم در مسیر درمان دیابت محسوب می‌شود.
وی در پایان تأکید کرد: این تحقیقات نه تنها گامی مهم در درمان دیابت هستند، بلکه فرصت علمی و آموزشی ارزشمندی برای پژوهشگران فراهم می‌کنند و نشان می‌دهند که مسیر سلول درمانی، هرچند طولانی، می‌تواند امید به درمان این بیماری مزمن را در آینده نزدیک افزایش دهد.