ایران پرسمان - روزنامه سازندگی /متن پیش رو در سازندگی منتشر شده و بازنشر در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
منابع خبری اعلام کردند مسعود پزشکیان پیش از سفر محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان به واشنگتن و دیدار با دونالد ترامپ،رئیس‌جمهور آمریکا پیامی برای او ارسال کرده است
آیا عربستان قرار است میانجی جدید میان ایران و آمریکا باشد؟
همزمان با سفر محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی به ایالات متحده آمریکا انتشار خبر نامه مسعود پزشکیان به ولیعهد عربستان توجه رسانه‌ها را جلب کرد. اگرچه سخنگوی دولت اعلام کرده که محتوای این نامه درباره همکاری‌های تهران و ریاض در زمینه حج است اما زمان‌بندی ارسال آن بار دیگر حدس و گمان‌هایی را در سطح رسانه‌ای ایجاد کرده و موضوع میانجی‌گری ریاض بین واشنگتن و تهران را برجسته کرده است. بن‌سلمان در حالی با دریافت پیام ایران به آمریکا سفر کرده که ایران و عربستان در اسفندماه 1401 با مذاکرات فشرده و پس از 7سال، روابط دیپلماتیک خود را با میانجی‌گری چین از سر گرفتند. با وجود تجاوز آمریکا و اسرائیل به ایران در جنگ 12روزه، تهران همواره آمادگی خود را برای یک مذاکره واقعی و بدون زیاده‌خواهی اعلام و تأکید کرده است که از حق غنی‌سازی خود چشم‌پوشی نخواهد کرد. در تازه‌ترین موضع سعید خطیب‌زاده، معاون وزیر امور خارجه اعلام کرد: «هرچند کانال‌ها بین ایران و آمریکا زیاد است اما پیام قابل اعتنا کم است که بتوانیم روی آن کار کنیم. مشکل این است که طرف مقابل هنوز برای یک مذاکره واقعی و نتیجه‌محور آماده نیست». او افزود: «ما نمی‌توانیم وارد مذاکره‌ای شویم که محکوم به شکست باشد و در نهایت بهانه‌ای برای جنگ دیگری شود. بنابراین اگر طرف مقابل، منطق مذاکره یعنی «داد و ستد» را بپذیرد و برخی توهمات خود را کنار بگذارد و طراحی‌اش برای استفاده از ابزار سیاسی- دیپلماتیک برای دستیابی به آنچه نتوانسته از طریق کمپین نظامی به دست آورد را متوقف کند، آنگاه ما می‌توانیم در چارچوب فرمایشات مقام معظم رهبری پیش برویم».
پیش‌تر، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا نیز گفته بود: «من خیلی دوست دارم، بتوانم در زمان مناسب آن تحریم‌ها را از ایران بردارم و به آنها فرصتی برای بازسازی بدهم چون دوست دارم ببینم ایران به‌صورت مسالمت‌آمیز خودش را دوباره بسازد». او تأکید کرد: «اگر ایرانی‌ها دیگر مرگ بر آمریکا و مرگ بر اسرائیل نگویند، فرصتی مثل سوریه خواهند داشت».
کارشناسان معتقدند، نقش‌آفرینی عربستان به عنوان کشور تأثیرگذار شورای همکاری خلیج فارس می‌تواند امکان تحقق و نتیجه‌گیری موفقیت‌آمیز مذاکرات را افزایش دهد. اگرچه اصل تصمیم، هدایت و مدیریت رفع تنش‌ها با ایران و آمریکاست اما برای کمک به رفع بحران، شرکای منطقه‌ای می‌توانند نقش‌آفرینی کنند.
به ادعای اندیشکده آتلانتیک، بن‌سلمان ممکن است در دیدار با ترامپ بگوید که آماده پذیرش میزان نمادینی از غنی‌سازی در ایران است؛ مشروط بر اینکه عربستان نیز بتواند، غنی‌سازی را در خاک خود انجام دهد. آتلانتیک در ادامه نوشت: ولیعهد همچنین می‌تواند استدلال کند که مذاکرات باید در اسرع وقت از سر گرفته شود و حتی عربستان می‌تواند، نقش میانجی را ایفا کند. مهم‌تر از همه، بن‌سلمان می‌تواند از طرف سعودی‌ها ایده تشکیل یک کنسرسیوم هسته‌ای منطقه‌ای را بپذیرد؛ ایده‌ای که می‌تواند جاه‌طلبی‌های هسته‌ای ریاض را نیز پیش ببرد از جمله ایجاد یک بانک سوخت هسته‌ای منطقه‌ای.
موضوع میانجی‌گری عربستان بین ایران و آمریکا در حالی مورد توجه قرار گرفته است که خبرگزاری رویترز در گزارشی با اشاره به دیدار پیش روی بن سلمان و ترامپ اعلام کرد که ترامپ برای ولیعهد سعودی، فرش قرمز پهن خواهد کرد. این گزارش با عنوان «ترامپ با پیشنهاد جت‌های جنگنده و قراردادهای تجاری از ولیعهد عربستان سعودی استقبال خواهد کرد» آمده است: دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا برای محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی و حاکم واقعی عربستان، فرش قرمز پهن خواهد کرد و در دیداری که سه‌شنبه برگزار میشود، انتظار می‌رود فروش جنگنده‌های اف-35 و قراردادهای تجاری با عربستان پیش برده شود. رویترز همچنین نوشت، بن سلمان در این دیدار به دنبال ماموریت احیای جایگاه کشورش در عرصه جهانی است و می‌خواهد به ترامپ اثبات کند که حمایت از رهبری قوی او، ارزش چنین قماری را دارد.
بازار ![]()
به نوشته این خبرگزاری، استقبال گرمی که قرار است از بن سلمان در واشنگتن انجام شود، تازه‌ترین نشانه از بهبود روابط پس از تنش عمیقی است که با مرگ خاشقچی ایجاد شده بود. همچنین بر پایه این گزارش در جریان دیدار بن سلمان از کاخ سفید، او گفت‌وگوهایی با ترامپ در دفتر بیضی خواهد داشت. ترامپ امیدوار است وعده سرمایه‌گذاری 600 میلیارد دلاری که عربستان در جریان سفر ماه مه ترامپ وعده داده بود را عملیاتی کند؛ وعده‌ای که به گفته کاخ سفید، بزرگ‌ترین مجموعه توافق‌های تجاری ثبت‌شده در حوزه هوش مصنوعی، مشارکت‌های امنیتی و انرژی میان دو کشور محسوب میشود. خانواده ترامپ در سال‌های اخیر فعالیت‌های تجاری خود را در خاورمیانه به‌طور چشمگیری گسترش داده‌اند و او در جریان مذاکرات با کشورهای عربی، کسب‌وکارهای شخصی خود را با منافع دولت درهم آمیخته است. در سفر ماه مه او به کشورهای حوزه خلیج فارس، ترامپ از عربستان سعودی، قطر و امارات متحده عربی استقبال‌های باشکوه دریافت کرد؛ کشورهایی که به گفته کاخ سفید مجموعاً 2 تریلیون دلار برای اقتصاد آمریکا در قالب توافق‌های مختلف تعهد کردند. در آستانه این سفر، ترامپ اعلام کرد که قصد دارد جنگنده‌های پیشرفته F-35 -که از پیشرفته‌ترین هواپیماهای جنگی جهان محسوب می‌شوند- به عربستان سعودی بفروشد. ترامپ به خبرنگاران گفت: «می‌توانم بگویم که این کار را انجام خواهیم داد». عربستان درخواست خرید 48 فروند جنگنده F-35 را مطرح کرده است. مقام‌های پنتاگون پیش‌تر ابراز نگرانی کرده بودند که ممکن است، فناوری این جنگنده‌ها به دلیل همکاری‌های امنیتی عربستان با چین در معرض خطر قرار گیرد. این جنگنده‌ها با قیمت چندین میلیارد دلار فروخته خواهند شد؛ رقمی که به هزینه‌های عربستان- بزرگ‌ترین خریدار تسلیحات آمریکایی- افزوده میشود.
در واشنگتن همچنین یک توافق دفاعی بالقوه مطرح است که می‌تواند، تضمین‌های امنیتی برای عربستان فراهم کند همچنین توافقی که به این کشور دسترسی به فناوری هسته‌ای بدهد و شاید به آن اجازه غنی‌سازی اورانیوم را نیز ارائه کند. کریس رایت، وزیر انرژی آمریکا در ماه آوریل در گفت‌وگو با خبرنگاران در ریاض اعلام کرد که این توافق به عربستان امکان می‌دهد «یک صنعت برق هسته‌ای تجاری» ایجاد کند و او «مسیر» رسیدن به این توافق را می‌بیند.
به‌عنوان بزرگ‌ترین صادرکننده نفت جهان، محمد بن سلمان خود را معمار چشم‌انداز 2030 عربستان معرفی کرده است؛ طرحی گسترده برای تنوع‌بخشی به اقتصاد، کاهش انتشار کربن و بازتعریف جایگاه پادشاهی به‌عنوان رهبر انرژی‌های تجدیدپذیر و نوآوری‌های سبز. در مقابل، انتظار می‌رود ترامپ ولیعهد را برای عادی‌سازی روابط با اسرائیل تحت فشار بگذارد؛ هدفی که مدت‌هاست از دسترس واشنگتن خارج مانده است.
ترامپ بارها درباره تلاشش برای گسترش «توافق‌های ابراهیم» در دوره نخست خود سخن گفته است؛ توافق‌هایی که روابط تجاری و دیپلماتیک میان اسرائیل و امارات متحده عربی، بحرین و مراکش را رسمی کرد. او روز جمعه در گفت‌وگو با خبرنگاران در هواپیمای ایرفورس وان گفت: «امیدوارم عربستان سعودی خیلی زود به توافق‌های ابراهیم بپیوندد». ملک سلمان، پدر ولیعهد، در دوره نخست ترامپ با پیوستن کشور به توافق‌های ابراهیم مخالفت کرده بود و محمد بن سلمان نیز پیش‌تر اعلام کرده بود که بدون تشکیل یک کشور فلسطینی، حاضر به پیوستن نخواهد بود. با این حال ترامپ همچنان اطمینان دارد که محمد بن سلمان در نهایت این توافق را خواهد پذیرفت. او این ماه در سخنرانی خود برای رهبران تجاری و سفیر عربستان در واشنگتن، شاهدخت ریما بندر آل سعود، گفت: «اکنون افراد زیادی به توافق‌های ابراهیم می‌پیوندند و امیدواریم خیلی زود عربستان سعودی را هم داشته باشیم».
در دوره دولت بایدن، محمد بن سلمان تمایل خود را برای برقراری روابط دیپلماتیک با اسرائیل در ازای دسترسی به فناوری هسته‌ای و تضمین‌های امنیتی نشان داده بود؛ فرمولی که به نظر می‌رسد، ترامپ اکنون مشتاق احیای آن است. کارشناسان معتقدند، روند پیوستن عربستان به پیمان ابراهیم به این سادگی‌ها نیست. دولت نتانیاهو کاملاً با هرگونه تشکیل کشور فلسطینی مخالف است و محمد بن سلمان می‌داند تا زمانی که نتانیاهو نخست‌وزیر باشد حتی روندی برای تشکیل کشور فلسطین آغاز نخواهد شد. بر همین اساس به نظر می‌رسد، بحث تعهد مالی عربستان برای بازسازی غزه از موضوعات گفت‌وگوی ترامپ و بن سلمان باشد.
سفر ولیعهد از اهمیت بالایی برخوردار است زیرا هدف آن تنظیم مجدد و تحکیم روابط ایالات متحده و عربستان سعودی حول یک الگوی جدید است. این مشارکت در حال گذار از یک ترتیب ساده «نفت در برابر امنیت» به مشارکتی است که با تحول اقتصادی مشترک (چشم‌انداز 2030) و همکاری امنیتی ساختاریافته تعریف میشود.