ایران پرسمان - هم میهن / متن پیش رو در هم میهن منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
کمبودهای پرسنلی در سفارت آلمان پس از جنگ 12 روزه فرآیند صدور ویزا را محدود کرده است
نسیم سلطانبیگی| دادگاهی در تورین، وزارت خارجه و سفارت ایتالیا را ملزم کرده تا نهم آذرماه مراحل لازم برای بررسی درخواست ویزای متقاضیان ایرانی این سفارتخانه را انجام دهد اما دانشجویان متقاضی ویزای سفارتخانه ایتالیا می‌گویند، بعد از صدور این حکم نه‌تنها تغییری در فرآیند صدور ویزا اتفاق نیفتاده و ویزایی صادر نشده بلکه رد شدن‌های بی‌دلیل و منطق موجه هم اتفاق افتاده است. آنها به «هم‌میهن» می‌گویند عصبانی‌اند و این فرآیند را نتیجه لجبازی سفارت با خودشان می‌دانند.
ازسوی‌دیگر، متقاضیان سفارت آلمان هم پس از جنگ 12 روزه با محدودیت‌های شدیدی برای صدور ویزا روبه‌رو شده‌اند. سفارت آلمان به آنها اعلام کرده، ایران که به تعدادی از کارمندانش پس از جنگ ویزای دیپلماتیک نداده، آنها نتوانستند سر کار برگردند و به‌همین‌دلیل هم فرآیند صدور ویزا با محدودیت روبه‌روست؛ محدودیت‌هایی که درنهایت فشار‌های روانی و مالی زیادی را به متقاضیانی وارد می‌کند که در جست‌وجوی زندگی بهتر قصد عزیمت داشتند و حالا جایی میان زمین و آسمان معلق ماندند.
هفتم نوامبر (16 آبان‌ماه) پس از شکایت یک دانشجوی ایرانی و انجمن مطالعات حقوقی مهاجرت به‌دلیل تبعیض‌آمیز خواندن رویه جاری، دادگاهی در تورین به وزارت خارجه و سفارت ایتالیا در تهران تا 30 نوامبر (نهم آذرماه) فرصت داده تا تمام مراحل لازم ازجمله تعیین وقت ملاقات برای بررسی درخواست ویزا را برای صدها دانشجوی ایرانی که در سال تحصیلی جاری در دانشگاه‌های ایتالیا ثبت‌نام کرده‌اند، انجام دهند.
در بخشی از متن حکم آمده است: «این رویه ماهیتاً تبعیض‌آمیز است، چون دانشجویان ایرانی پیش‌ثبت‌نام‌شده در دانشگاه‌های ایتالیا نتوانستند به‌دلیل محدودیت‌های غیرمنطقی و انحصاری درخواست خود را ثبت کنند.» قاضی اعلام کرده است که در رویه فعلی نشانه‌هایی از تبعیض وجود دارد، چون با دانشجویان ایرانی نسبت به دانشجویان ایتالیایی یا سایر ملیت‌ها به‌طور متفاوتی رفتار شده است.
آمار منتشرشده در سایت Statista نشان می‌دهد که بیش از 13 هزار دانشجوی ایرانی در ایتالیا مشغول به تحصیل و بزرگترین جمعیت دانشجویان بین‌المللی در این کشور هستند. پس از جنگ 12 روزه که بسیاری از سفارت‌ها بسته شدند، سفارت ایتالیا بیست‌وسوم تیرماه در سایت خود اعلام کرد: «دفتر کنسولی سفارت ایتالیا در 13 جولای 2025 برای از سرگیری تدریجی خدمات کنسولی و ویزا، بازگشایی شد. با کاربرانی‌که قرار ملاقات‌هایشان در طول دوره تعطیلی لغو شده و هنوز با آنها تماس گرفته نشده، توسط دفتر کنسولی یا ویزامتریک برای تعیین وقت جدید تماس گرفته خواهد شد.»
حالا روزهای پایانی آبان‌ماه است و در خیابان‌های تهران آنهایی که محروم از ویزا ماندند گاهی پلاکاردهای اعتراضی به‌دست دارند و گاهی هم تنها با فلاسک‌های چای و قهوه روبه‌روی کنسولگری‌های آلمان و ایتالیا می‌ایستند، به این امید که بالاخره صدای اعتراض‌شان شنیده شود. بیشتر آنها دانشجویانی هستند که با سودای یک زندگی بهتر عزم سفر کردند اما حالا چنان در بلاتکلیفی غوطه‌ور ماندند که نه پای رفتن برایشان هست، نه نای ماندن.
آرش یکی از آنهاست که از یک‌سال پیش برای مهاجرت تحصیلی به ایتالیا اقدام کرده است. او پس از طی‌کردن پروسه درخواست پذیرش برای دانشگاه‌های ایتالیا درنهایت توانست فروردین‌ماه امسال از چهار دانشگاه برای مقطع لیسانس و یک دانشگاه برای مقطع فوق‌لیسانس پذیرش بگیرد اما موفق به دریافت ویزا نشد.
آرش درباره آنچه تجربه کرده به «هم‌میهن» می‌گوید: «اواخر اردیبهشت‌ماه بود که وقت‌دهی باز شد و من باتوجه به سال‌های گذشته که حدود 120 روز ویزامتریک فعالیت داشت، قصد داشتم در روز 30 با 40 اقدام به وقت‌گیری کنم که نوبتم تا اواخر تابستان باشد و بتوانم در شهریورماه بروم. سه میلیون پول دادم و اقدام به جمع‌آوری مدارک مورد نیاز سفارت کردم.» نوبت‌دهی برای سفارت ایتالیا تنها هشت روز باز بود: «در روزهایی که نوبت‌دهی باز بود، من مشغول جمع‌آوری مدارک لازم بودم و همچنان هم منتظر تایید یونیورسیتالی بودم که بتوانم از ویزامتریک وقت سفارت بگیرم اما در هشت‌روز فاجعه تاریخی رقم خورد و نوبت‌دهی بدون هیچ شفاف‌سازی بسته شد.»
روز دوم جنگ بود که یونیورسیتالی برای آرش سبز شد: «من آن زمان به کنسولگری، سفارت و ویزامتریک مراجعه کردم اما بدون هیچ جواب مشخصی ما را سر می‌دواندند و هیچ اطلاعاتی به ما ندادند.» او با دست خالی برمی‌گردد: «زمان باز برای نوبت‌دهی در سال‌های گذشته تا 120 روز هم بود و من فکر می‌کردم ممکن است 120 روز به 90 یا 60 روز برسد اما فکر نمی‌کردم در مدت هشت روز نوبت‌دهی متوقف شود. افراد بسیاری نتوانستند در آن هشت روز نوبت سفارت بگیرند و ما باور نمی‌کردیم نوبت‌دهی بسته شود.»
آرش می‌گوید دیگر برای ایتالیا اقدام نخواهد کرد: «آنها نمی‌توانند با یک دانشجوی بین‌المللی این‌گونه رفتار کنند. نباید با کسی که می‌خواهد به کشور آنها مهاجرت کند و در آنجا تحصیل کند، این شکل از رفتار را داشته باشند.» آرش 20 میلیون تومان برای آزمون آیلتس و 20 میلیون تومان هم برای کلاس آیلتس هزینه کرده، 10 میلیون تومان هم برای ترجمه مدارک پرداخت کرده و 400 یورو برای هزینه ارسال درخواست پذیرش‌های دانشگاه‌های ایتالیا که همه این هزینه‌ها دود شدند و به هوا رفتند.
من عصبانی‌ام!
سهند هم یکی دیگر از دانشجویانی است که با دست خالی از کنسولگری و سفارت برگشته است. او سال گذشته از دانشگاهی در ایتالیا پذیرش گرفته و پنج ماه منتظر مانده تا به او وقت سفارت بدهند، اما نوبت به او نرسید، گفتند وقت‌ها پر شده و نمی‌توانند به آنها وقت سفارت بدهند: «امسال زودتر اقدام کردم. بیستم ماه می (30 اردیبهشت‌ماه) وقت‌دهی سفارت بدون اطلاع‌رسانی قبلی باز شد. درحالی‌که قبل‌تر اعلام می‌کردند چه روزی قرار است باز شود. بااین‌حال من 22 ماه می (اول خردادماه) وقت گرفتم.» او می‌گوید سال‌های قبل نوبت‌دهی برای سفارت، مدت بیشتری باز بود و سفارت تا پایان دسامبر کار می‌کرد: «دلیل اصلی اعتراض در دادگاه تورین هم همین بود.
دختری‌که شکایت کرده بود، در هشت روز نتوانسته بود وقت بگیرد و سفارت اعلام نکرده بود ظرفیت‌اش محدود است و تنها برای هشت روز امکان وقت‌دهی وجود دارد.» سهند می‌گوید پس از حکم دادگاه تورین، آنها توقع داشتند که سفارت با قدرت بیشتری کار کند و بیشتر ویزا دهد: «اما نتیجه کاملاً برعکس شده و از بعد دادگاه نه‌تنها ویزا صادر نشده، بلکه رد شدن‌های بی‌دلیل و منطق موجه هم اتفاق افتاده است.» روز هفدهم سپتامبر (26 شهریورماه) از سهند می‌خواهند برای تحویل مدارک و بررسی درخواست ویزا به سفارت ایتالیا برود: «من برای ویزای دانشجویی مقطع لیسانس اقدام کرده بودم و همه مدارک را بردم. پس از دو هفته هم برای مصاحبه رفتم و آنجا هم همه‌چیز خوب پیش رفت.»
نتیجه بررسی ویزا طبق روال سال‌های گذشته باید بین 20 تا 40 روز بعد به او اعلام می‌شد: «درحال‌حاضر 62 روز گذشته و من هنوز هیچ جوابی نگرفتم. هیچ ایمیل، زنگ یا پیامی ندادند و من و بسیاری دیگر، هنوز منتظر جواب سفارت هستیم. بیش از دو هفته است که به هیچ‌کس ویزا ندادند و به کسانی که پرونده آنها برای 60 روز پیش بوده زنگ زدند و گفتند، برای دریافت پاسپورت به سفارت بروند و آنجا متوجه شدند که به آنها به‌بهانه نداشتن تمکن مالی ویزا ندادند.
درحالی‌که چک‌لیست سفارت برای تمکن مالی کاملاً برآورده شده بود. پیش‌تر با همین شرایط به افراد ویزا می‌دادند اما درحال‌حاضر با همان شرایط افراد ویزایشان رد میشود.» سهند می‌گوید به‌نظر می‌رسد نوعی لجبازی وجود دارد: «خشم و عصبانیت خاصی از این موضوع دارم. نه‌تنها به‌خاطر خودم، به‌خاطر هموطنانم و دوستانم که یک درخواست منطقی و عقلانی برای دریافت ویزای دانشجویی دارند و مدارک‌شان هم کامل است. آنها فرصت محدودی دارند و باید در زمان مشخصی در دانشگاه حاضر باشند و برای این موضوع باید برنامه‌ریزی داشته باشند. اما بی‌هیچ توجهی به این شرایط ویزاها رد میشود یا جوابی داده نمی‌شود.»
سهند فضای حاکم را به این شکل می‌بیند که ایرانی‌ها را دست کم می‌گیرند، به آنها توجه نمی‌کنند و به‌همین‌دلیل هم تکرار می‌کند که نوعی لجبازی وجود دارد: «شاید ویزای من بیاید اما من عصبانی‌ام که با دوستانم این رفتار میشود. گویی آدم‌های بی‌ارزشی هستند و کارشان طبق روال و اصولی که باید باشد، انجام نمی‌شود.» سال گذشته و امسال چندین‌بار تجمع‌های اعتراضی مقابل کنسولگری ایتالیا برگزار شده: «اما تجمع‌ها نتیجه معکوس داده و درخواست‌ها از سوی سفارت بی‌پاسخ ماندند.»
سارا هم برای مقطع لیسانس به زبان انگلیسی، از یکی از دانشگاه‌های ایتالیا پذیرش گرفته و درخواست ویزا داده است. او به «هم‌میهن» می‌گوید با وجود اینکه دادگاه تورین اعلام کرده تا 30 نوامبر باید به همه وقت بدهند اما ویزامتریک، آیکون رزرو وقت را هنوز فعال نکرده است: «بسیاری از دانشجویان به ایتالیا می‌روند چون بورسیه قابل‌توجهی دارد. بین هفت تا هشت هزار یورو در سال بورسیه می‌دهد. اما به‌دلیل طولانی‌شدن فرآیندهای ویزا زمان مناسب برای درخواست سال اول بورسیه استانی ایتالیا را از دست داده‌ایم و دانشجویان ایرانی برای سال اول نمی‌توانند این بورسیه را بگیرند.»
به گفته سارا، کسانی که در آن هشت روز به هر نحوی، توانستند وقت سفارت بگیرند، در سایت برای بورسیه ثبت‌نام کردند و زمانی‌که ویزایشان صادر شود و بروند هم نمی‌توانند بورسیه را دریافت کنند: «دانشگاه به آنها گفته، پول بورسیه استانی ایتالیا را در تابستان به آنها می‌دهند.» اما سارا هم ازجمله کسانی است که در آن هشت‌روز نتوانسته وقت ملاقات با سفارت برای بررسی پرونده ویزا را دریافت کند و به‌همین‌دلیل در سایت بورسیه استانی ایتالیا ثبت‌نام نکرده است: «اگر برای من ویزا هم صادر شود، نمی‌توانم برای سال اول از بورسیه استفاده کنم، چون ثبت‌نام در جولای بوده و الان دیگر امکان ثبت‌نام وجود ندارد.»
یکی از دوستان سارا برای مقطع تحصیلی کارشناسی ارشد اقدام کرده بود و در همان روزهای اول توانست وقت ملاقات با سفارت برای بررسی پرونده ویزا بگیرد اما پس از جنگ که سفارت بسته شد، وقت او هم لغو شد: «تازه ماه پیش توانست مدارک‌اش را به سفارت تحویل دهد و تاکنون هم پاسخی به او ندادند.»
سارا معتقد است، جنگ 12 روزه در تأخیر فرآیند صدور ویزا، برای آنها موثر بوده است: «همان کسانی که توانستند وقت بگیرند هم تا همین الان ویزا ندارند. وقت سفارت در اردیبهشت‌ماه به آنها داده شده و در آبان‌ماه هنوز ویزای ایتالیا را به آنها ندادند درحالی‌که تمام مدارک آنها کامل بوده است.» او به تاثیر جنگ روی فرآیند بورسیه هم اشاره می‌کند: «من حس می‌کنم جنگ باعث تأخیر در نوبت‌دهی شد و روی گرفتن بورسیه هم تاثیر بسیاری داشت.
بسیاری از افراد هستند که الان هم اگر بتوانند و بروند، نمی‌توانند از بورسیه استفاده کنند.» به گفته او، سایت ویزامتریک هنوز هم آیکون نوبت‌دهی برای دوره‌های زبان انگلیسی ندارد: «به نظرم نسبت به حکم دادگاه تورین، بی‌توجهی می‌کنند. آنها هیچ وقت سفارتی به ما نمی‌دهند. پس از حکم دادگاه تورین هیچ اتفاقی نیفتاده است. پیش‌تر تعداد کمی ویزا صادر می‌کردند اما الان همان را هم صادر نمی‌کنند.»
بلاتکلیفی و تجمع‌های مداوم
تأخیر در فرآیند صدور ویزا برای سفارت آلمان هم در ماه‌های اخیر موجی از اعتراض را در پی داشته است. سفارت آلمان در سایت خود نوشته است: «سفارت پس از وقایع ژوئن 2025 در ایران، همچنان به‌صورت محدود فعالیت دارد. ظرفیت‌های فنی و پرسنلی سفارت به‌طور قابل‌توجهی کاهش یافته است. پذیرش و بررسی درخواست‌های روادید به‌دلیل محدودیت‌های پرسنلی و فنی در بخش روادید همچنان در حد محدودی امکان‌پذیر است.» شیما یکی از متقاضیان ویزای تحصیلی از سفارت آلمان است. او درباره آنچه برای صدور ویزای آلمان در ماه‌های پس از جنگ پشت‌سر گذاشته به «هم‌میهن» می‌گوید: «افراد زیادی پیش از جنگ وقت سفارت گرفته بودند و در آن زمان کارگزاری سفارت ویزامتریک بود.
من نوبت سفارت داشتم و اسمم در لیست بود اما پس از جنگ تنها برخی موارد را بررسی کردند و بقیه افراد لیست، به این دلیل که کارگزاری تغییر کرده و تنها کسانی که هزینه پرداخت کرده بودند بررسی می‌شوند، کنار گذاشته شدند و گفتند که باید از اول نوبت بگیریم.» سفارت آلمان تا زمان مستقرشدن کارگزاری جدید، کارش را متوقف کرده بود و پس از تغییر کارگزاری هم اعلام کردند، تنها به کسانی نوبت می‌دهند که متقاضی ارشد مستقیم یا دکترا هستند: «متقاضی ارشد مستقیم به این معناست که نیاز به گذراندن دوره زبان آلمانی ندارند و متقاضیان ارشد مشروط، کسانی هستند که باید دوره زبان آلمانی را بگذرانند.
ما که متقاضی ارشد غیرمستقیم هستیم، نوبت دریافت نکردیم و مشخص نیست چه‌زمانی به ما نوبت برسد.» شیما می‌گوید پس از تجمعی که در روزهای میانی مهرماه برگزار کردند کسانی که ارشد مستقیم و دکترا دارند، وقت ملاقات با سفارت برایشان صادر شده اما همچنان به آنها وقت سفارت نمی‌دهند: «اولین تجمع، ما حدود 300 نفر بودیم و در آن‌زمان هیچ نوبتی باز نشده بود. بسیاری از افرادی که الان در صف انتظار قرار دارند مدرک آیلتس دارند. چند روز پس از آن تجمع بود که وقت سفارت برای دکترا و ارشد مستقیم باز شد.»
آنها حدود شش تجمع دیگر هم برگزار کردند و به گفته شیما پنجشنبه گذشته (22 آبان‌ماه) بزرگترین تجمع متقاضیان ویزا برای مقطع تحصیلی کارشناسی‌ارشد مشروط و ویزای پیوست بوده و قرار است هر پنجشنبه جلوی سفارت تجمع داشته باشند: «ویزای پیوست هم به‌همین مشکلات برخورد کرد که آنها تعدادشان از ما بیشتر بود، حدود 200 نفر بودند و درنهایت به آنها اعلام کردند نوبت برای آنها باز شده است. اما تعداد ما که کمتر از آنهاست هنوز نوبتی برایمان باز نشده است. هنوز پاسخ جدیدی به ما نداده‌اند و مدام تکرار می‌کنند که تا سفارت به آنها اعلام نکند، اجازه ندارند به ما حرفی بزنند.»
سایه اما معتقد است سفارت آلمان به‌دلیل بلاتکلیف بودن روابط دیپلماتیک با ایران، در پذیرش مهاجر محتاطانه رفتار می‌کند. او به «هم‌میهن» می‌گوید، نزدیک دو سال زبان آلمانی خوانده و حدود 20 میلیون تومان برای آزمون زبان هزینه کرده، اما پس از جنگ سفارت بسته شده و بلاتکلیف ماندند: «درحال‌حاضر به متقاضیان کالج، کارشناسی و کارشناسی‌ارشد مشروط وقت سفارت داده نمی‌شود. درحالی‌که تعداد ما زیاد نیست و آنها می‌توانند به‌سرعت به درخواست‌های ما رسیدگی کنند.»
آنها تجمع‌های مسالمت‌آمیز جلوی کنسولگری و کارگزاری TLS که کارگزاری سفارت آلمان است، برگزار کردند اما پاسخی نگرفتند: «بسیاری از متقاضیان نتوانستند برای ترم پاییز بروند و امیدواریم برای ترم بعدی که در بهمن و اسفندماه امسال شروع میشود بتوانیم در آلمان باشیم. در غیر این‌صورت یک‌سال دیگر هم از کار و زندگی عقب می‌مانیم.»
کارگزاری سفارت آلمان شاهد صف‌های طولانی متقاضیان ویزاست: «آنها به ما می‌گویند حضور ما باعث میشود که صف‌های انتظار، طولانی‌تر شود. این در حالی است که ما، نه اعمال فشار خاصی می‌کنیم، نه می‌توانیم کاری به آنها داشته باشیم اما آنها از ما انتظار دارند صف‌های انتظار را برایشان کوتاه‌تر کنیم.»
سایه این صف‌های طولانی را نشانه ضعف مدیریت آنها می‌داند: «آنها می‌توانند برای گروه‌‌های باقی‌مانده، صف‌های جداگانه ایجاد کنند و زودتر کارها را به جریان بیاندازند یا درخواست وقت مصاحبه را با هزینه انجام دهند و پروفایل کسانی که اشتباه وقت گرفتند را برای مدتی ببندند اما هیچ‌کدام از این اقدامات را انجام نمی‌دهند و فقط وقت ما را با حرف‌های بی‌فایده هدر می‌دهند.» سایه می‌گوید، تنها راه ارتباطی آنها با کنسولگری یک آدرس ایمیل است که در پاسخ به ایمیل‌هایشان جواب‌های کوتاه و بی‌نتیجه می‌دهد.
علی هم به «هم‌میهن» می‌گوید این مشکلات ما باعث‌شده بسیاری از آنها از نظر روانی با مشکل روبه‌رو باشند، با کوچک‌ترین مسئله‌ای عصبی می‌شوند، پرخاشگری می‌کنند و حالت تهاجمی می‌گیرند: «همه این موارد ناشی از وضعیت سفارت است.» سفارت آلمان به متقاضیان ویزا اعلام کرده، کارمندانی که در دوران جنگ به آلمان رفتند، نتوانستند ویزای دیپلمات از ایران بگیرند و به‌همین‌دلیل نمی‌توانند به سفارت برگردند که سفارت بتواند به وضعیت عادی کارش را ادامه دهد: «آنها می‌گویند به‌دلیل شرایط امنیتی با کمبود نیرو مواجه شده و ایران به نیروهای آنها ویزا نداده و نتوانستند سر کارشان برگردند.» آنها پول شهریه، کلاس زبان و خوابگاه دادند اما امکان رفتن ندارند: «من اگر از مهاجرت عقب بمانم، بیش از 28 ماه از زندگی‌ام را از دست می‌دهم. من این مدت را برای خواندن زبان سخت آلمانی صرف کردم و هزینه بسیاری برای آن کردم. درنهایت هم آزمون را در ترکیه دادم که حدود 80 میلیون هزینه‌اش شد.
الان که قیمت یورو گران‌تر شده، این هزینه بیشتر هم شده است.» علی دو سال پیش 12 میلیون تومان هزینه ترجمه مدارک‌اش کرده، نزدیک 20 میلیون تومان هم هزینه تایید مدارک از سفارت بوده و پذیرش از دانشگاه هم نزدیک به 300 یورو برایش هزینه داشته است: «بسیاری هم شهریه دانشگاه را پرداخت کردند که بین 300 تا 500 یورو است. مدرک زبان و کلاس‌ها بیش از 150 میلیون هزینه دارند و فردی مانند من تا این مرحله بیش از 300 میلیون هزینه کرده است.
این عدد با قیمت یوروی دو سال پیش بود که ارزان‌تر بوده است.» او درباره تفاوت خودش با کسانی که متقاضی ارشد مستقیم هستند و درحال‌حاضر ویزا برایشان صادر میشود، می‌گوید: «تفاوت من با کسی که ارشد مستقیم دارد این است که من با زبان آلمانی اقدام کردم و باید سطح زبانم را از B2 که با آن پذیرش مشروط گرفتم، به سطح C1 برسانم، برای رسیدن به این سطح به کلاس زبانی می‌روم که برایش هزار یورو هم هزینه کردم. تنها فرق ما با ارشد مستقیم همین است.»
به گفته علی، هر زمان که آنها به TLS (کارگزاری سفارت آلمان) مراجعه کرده و اعتراض کردند به آنها گفتند که اطلاعی ندارند و خواستند به سفارت مراجعه کنند: «سفارت هم می‌گوید که کمبود نیرو دارد و می‌خواهد ما صبر کنیم. این موارد ما را از نظر روحی درگیر کرده است.»
بازار ![]()