ایران پرسمان - فرهیختگان /متن پیش رو در فرهیختگان منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
«اگر قرار باشد پیامی منتقل شود، احتمالاً از جانب ایالات متحده است. من اطلاعی ندارم که در این سفر خاص پیامی منتقل شده یا نه، اما ترکیه در گذشته (مانند جنگ 12 روزه ) چنین نقشی را ایفا کرده و بعید نیست که در موضوعات منطقهای نیز چنین کند.»
بازار ![]()
در پی سفر روز گذشته هاکان فیدان، وزیر امور خارجه ترکیه به تهران، روزنامه «فرهیختگان» در گفتوگویی با علی حیدری، کارشناس مسائل ترکیه، به اهداف این سفر پرداخت. حیدری هدف اصلی این سفر را تدارک نهمین اجلاس شورای عالی همکاریهای استراتژیک ایران و ترکیه به ریاست رؤسایجمهور دو کشور دانست و گفت انتظار میرود سفر رسمی رج ب طیب اردوغان حداکثر ظرف یک تا سه ماه آینده به ایران صورت گیرد. وی با اشاره به همگرایی چشمگیر مواضع تهران و آنکارا در قبال اقدامات رژیم صهیونیستی در غزه، لبنان و سوریه، از نزدیکتر شدن دیدگاههای دو کشور در این مورد خبر داد و اضافه کرد که موضوعاتی چون گشایش گذرگاه مرزی جدید، تأسیس سرکنسولگری ایران در شهر وان، همکاری در مبارزه با پکک و مدیریت جریان پناهجویان افغان از مهمترین محورهای رایزنیهای اقتصادی و امنیتی این سفر بوده است.
با توجه به سفر وزیر خارجه ترکیه به تهران، مهمترین محورهای نشست را تشریح کنید. اولویت نخست دستور کار چه بود؟
موضوع نشست، سفر آقای اردوغان به ایران و برگزاری نهمین اجلاس شورای عالی همکاریهای استراتژیک دو کشور است و آقای فیدان برای انجام مقدمات این سفر به تهران آمده بود.
درخصوص محورهای دوجانبهای که شاید بهصورت رسمی اعلام نشده باشد، به نظر شما چه موضوعاتی احتمالاً مورد گفتوگو قرار خواهد گرفت؟
در سفر آقای فیدان، نخست موضوع مقدمات سفر آقای اردوغان مطرح بود. پس از آن، روابط اقتصادی دوجانبه در اولویت قرار داشت؛ از جمله گشایش یک گذرگاه مرزی جدید میان ایران و ترکیه که اهمیت بالایی دارد، همچنین راهاندازی سرکنسولگری جمهوری اسلامی ایران در شهر وان که این نیز گامی مهم در توسعه روابط اقتصادی به شمار میرود و نیز موضوع بازارچههای مرزی که در این دیدار مورد مذاکره قرار گرفت.
در حوزه امنیتی نیز، مسئله پناهجویان افغان که از مسیر ایران به ترکیه میروند، مورد گفتوگو قرار گرفت. همچنین موضوعات سوریه، فلسطین، لبنان و قفقاز در دستور کار طرفین بود. با توجه به اهمیت بالای مسائل قفقاز، لبنان و فلسطین برای جمهوری اسلامی ایران، طبیعتاً این موضوعات با تفصیل بیشتری میان دو طرف بررسی شد.
از سوی دیگر، برای ترکیه نیز موضوعاتی نظیر پکک و خلع سلاح این گروه اهمیت دارد. با توجه به حضور نیروهای کرد مسلح در بخشهایی از جغرافیای مشترک میان ایران، ترکیه، سوریه و عراق، همکاری میان کشورها بهویژه ایران و ترکیه در این زمینه ضروری است. ترکیه در این دیدار درخواست همکاری کرده و طرف ایرانی نیز در خصوص مبارزه با تروریسم منطقهای و گروههای مسلح، اشتراک نظر با طرف ترکیهای دارد.
درخصوص سوریه و احتمال برقراری ارتباط با دولت فعلی آن موضع ایران چیست؟ آیا ترکیه قرار است در این زمینه نقش ایفا کند؟
به نظر میرسد با توجه به نقش ترکیه در سوریه، گفتوگوهایی در این زمینه انجام شده، اما در آینده نزدیک نباید انتظار تحول چشمگیری در روابط ایران و سوریه داشت. با این حال، طرف ترکیهای تلاش میکند دروازههایی میان ایران و سوریه بگشاید تا روابط از وضعیت کنونی خارج شود، حتی اگر به عادیسازی کامل نینجامد.
پس از حملات اخیر اسرائیل به قطر و همچنین حملات مستمر به خاک سوریه، دیدگاه ترکیه تا چه حد به دیدگاه جمهوری اسلامی نزدیک شده است؟
منافع نظامی - امنیتی ترکیه در سوریه مستقیماً از سوی اسرائیل هدف قرار گرفته و تداوم حملات در غزه نیز برای ترکیه ناخوشایند است. به نظر میرسد نسبت به چند ماه گذشته، مواضع طرف ترک و طرف ایرانی در قبال اقدامات رژیم اسرائیل در منطقه بهطور چشمگیری به یکدیگر نزدیکتر شده است. در گذشته درباره غزه موضع مشترک وجود داشت، اما اکنون این اشتراک نظر به کل منطقه، یعنی لبنان و سوریه نیز تسری یافته و دو طرف دیدگاهها و نگرانیهای مشترکی دارند. همانگونه که آقای عراقچی در نشست خبری اعلام کردند، ایران و ترکیه نگرانیهای مشترکی درباره اقدامات اسرائیل در منطقه دارند و این میتواند فرصتی برای ایران باشد تا از آن برای ایجاد همگرایی منطقهای در برابر اقدامات تروریستی رژیم صهیونیستی بهره ببرد.
گفتید لبنان نیز یکی از محورها بوده است. دقیقاً چه موضوعی ناظر بر لبنان مطرح است؟
وضعیت لبنان از نظر ثبات چندان مساعد نیست؛ فشار بر حزبالله برای خلع سلاح وجود دارد و اسرائیل نیز گاهبهگاه جنوب لبنان را هدف قرار میدهد. این بیثباتی برای ترکیه نیز مطلوب نیست. تصور میکنم در خصوص لبنان نیز دیدگاهها به یکدیگر نزدیک شده است.
در مورد مسئله قفقاز آیا اتفاق نظری بین دو کشور وجود دارد، آیا میتوان امیدوار بود چهارچوب مذاکرات 3+3 احیا شود؟
در خصوص قفقاز همچنان تفاوت دیدگاه و اختلافنظر وجود دارد؛ زیرا از زمان جنگ دوم قرهباغ در سال 2020 تاکنون تحول خاصی رخ نداده است. ترکیه تلاش میکند سیاستهای خود را در قفقاز پیش ببرد و ایران نیز در پی آن است که با پلتفرمهایی نظیر 3+3 یا اقدامات دیگر، کمترین اختلاف میان کشورهای منطقه ایجاد شود تا همه از ثبات منتفع گردند؛ اما با توجه به مواضع طرف ترک، هنوز اختلافاتی باقی است. پلتفرم 3+3 به دلیل عدم مشارکت جدی گرجستان (به علت حضور روسیه) و همچنین جدیت ناکافی ترکیه و آذربایجان، عملاً احیا نشده است. همه طرفها باید به این نتیجه برسند که این پلتفرم میتواند مسائل امنیتی پس از جنگ 2020 را حلوفصل کرده و به ثبات پایدار و افزایش رفاه منطقهای منجر شود.
سفر اردوغان با چه دستورکارهای به ایران صورت میگیرد؟
مهمترین دستور کار، تصویب رسمی تصمیمات و گفتوگوهایی است که امروز انجام شده؛ مانند گشایش گذرگاه مرزی جدید، تأسیس سرکنسولگری ایران در وان و سایر تصمیماتی که نیازمند تصویب در سطح سران است. معمولاً پس از سفر مقدماتی، سفر رسمی حداکثر ظرف یک تا سه ماه انجام میشود.
با توجه به تنشهای اخیر در منطقه و تهدیدهایی که علیه لبنان مطرح میشود، برخی معتقدند ممکن است بعضی دولتهای منطقه نقش پیامرسان غرب، اروپا یا آمریکا را ایفا کنند. در مورد ترکیه نیز چنین گزارههایی مطرح است که شاید بخواهد پیامی مبنی بر نقش ایران در لبنان منتقل کند. آیا ترکیه چنین نقشی دارد یا با توجه به ضررهایی که خود میبیند، رفتارش به نفع ما تنظیم شده است؟
اگر قرار باشد پیامی منتقل شود، احتمالاً از جانب ایالات متحده است. من اطلاعی ندارم که در این سفر خاص پیامی منتقل شده یا نه؛ اما ترکیه در گذشته (مانند جنگ 12 روزه ) چنین نقشی را ایفا کرده و بعید نیست که در موضوعات منطقهای نیز چنین کند.
گفتید دیدگاه ترکیه نسبت به اسرائیل تغییر کرده است. آیا این تغییر در مراودات اقتصادی با رژیم صهیونیستی نیز مشهود است؟ آیا کاهش حجم تجارت مشاهده میشود؟
در گذشته کاهش حجم تجارت داشتیم، زیرا تجارت عمدتاً از طریق طرف سوم انجام میشد و این روند همچنان ادامه دارد. باید مسائل امنیتی و نظامی را از مسائل سیاسی و اقتصادی تفکیک کرد. با این وجود روابط رسمی و مستقیم ترکیه با اسرائیل قطع شده و حجم تجارت کاهش یافته؛ اما بهطور کامل متوقف نشده است.