ایران پرسمان - ایرنا /تحلیلگران آتشبس تعرفهای کنونی میان پکن و واشنگتن را شرایطی شکننده و تعلیق نسبی تنشها ارزیابی میکنند؛ زیرا مسائلی همچون تجارت در حوزه عناصر کمیاب و کالاهای کشاورزی، موضوع تایوان و افزایش قدرت نظامی چین، سرانجام شکاف دو قدرت را تشدید خواهد کرد.
تقابل اقتصادی پکن و واشنگتن ریشه در رقابت راهبردی دو قدرت برای نفوذ در زنجیرههای ارزش جهانی، فناوریهای پیشرفته و قواعد تجارت بینالملل دارد. ایالات متحده با استناد به کسری تجاری، یارانههای دولتی چین و نگرانیهای امنیتی، از تعرفهها، کنترلهای صادراتی و محدودیتهای سرمایهگذاری برای مهار صعود صنعتی چین استفاده میکند. در مقابل، چین این اقدامات را حمایتگرایانه میداند و با اقدامات تلافیجویانه، تسریع خودکفایی فناوری و گسترش روابط تجاری با اقتصادهای نوظهور، تلاش دارد آسیبپذیری خود را کاهش دهد.
تعرفهها به ابزار اصلی این تقابل تبدیل شدند و اثرات گستردهای بر شرکتها، مصرفکنندگان و زنجیرههای تأمین گذاشتند. افزایش هزینه واردات، جابهجایی تولید به کشورهای ثالث و نااطمینانی سیاستی، از پیامدهای مشترک آن برای هر دو اقتصاد بوده است. با این حال، فشار هزینهها و نگرانی از رکود جهانی، انگیزههایی را برای مدیریت تنش و جلوگیری از تشدید بیپایان فراهم کرده است.
به اعتقاد کارشناسان، «آتشبس تعرفهای» کنونی بیشتر بهمعنای مهار تنش و تعلیق نسبی تشدیدها است تا حلوفصل اختلافات بنیادین. برخی معافیتها، تمدید استثناها و کانالهای گفتوگو، فضای تنفسی موقتی را برای بنگاهها ایجاد کردهاند اما ساختار تعرفهها و محدودیتهای کلیدی بصورت عمده پابرجاست.
بنابراین، این آتشبس شکننده تلقی میشود؛ تا زمانی که اختلافات عمیق درباره فناوری، یارانهها و امنیت ملی حل نشود، تقابل اقتصادی در قالبی مدیریتشده اما پایدار ادامه خواهد یافت.
در همین پیوند نشریه «پولیتیکو» گزارش داد که دهها قانونگذار آمریکایی پیشبینی میکنند که افزایش تنشها بر سر تجارت، تایوان یا اختلالات زنجیره تأمین، ممکن است وقفه کنونی در خصومتهای اقتصادی میان واشنگتن و پکن را برهم بزند.
پیام هر دو جناح سیاسی کنگره آمریکا روشن است «آماده باشید که روابط ایالات متحده با چین در سال جدید دوباره وارد چرخه تنش شود.»
آتشبس یکساله تجاری که در اکتبر میان «دونالد ترامپ» رئیس جمهوری آمریکا و «شی جینپینگ» همتای چینی وی، میانجیگری شد، همین حالا هم متزلزل به نظر میرسد و قانونگذاران در حال آماده شدن برای ازسرگیری درگیریها بر سر تجارت، تایوان و نفوذهای سایبری هستند.
«گرگ استنتون» (نماینده دموکرات از آریزونا)، عضو کمیته منتخب مجلس نمایندگان در امور چین معتقد است: مانند یک مبارزه سنگینوزن، ما در بازه کوتاه بین دو راند هستیم، اما هر دو طرف باید خودشان را برای آنچه بعد از آتشبس میآید آماده کنند.»
پولیتیکو با بیش از ۲۵ قانونگذار، از جمله اعضای کمیته منتخب مجلس نمایندگان در امور چین، کمیته فرعی آسیای شرقی کمیته روابط خارجی مجلس و کمیسیون اجرایی-کنگرهای چین، درباره دیدگاههایشان نسبت به دوام پیمان تجاری گفتوگو کرد. جمهوریخواهان و دموکراتها هردو نسبت به تلاطمهای پیشرو هشدار دادند.
سناتور «تام تیلیس» (جمهوریخواه از کارولینای شمالی) میگوید: هرگز نمیتوان به چین اعتماد کرد. آنها همیشه دنبال یک راه فرار هستند.
بازار
این بدبینی با وجود کاهش تنشها میان آمریکا و چین پس از دیدار ترامپ و شی در کره جنوبی مطرح میشود. چرخه فرسایشی تعرفههای تلافیجویانه که اوایل سال برای مدتی کوتاه به ارقام سهرقمی رسید، فعلاً متوقف شده است.
هر دو کشور محدودیتهای صادراتی بر اقلام حیاتی را کاهش دادهاند (عناصر نادر خاکی برای آمریکا، نرمافزار طراحی تراشه برای چین) و در عین حال پکن متعهد شده است «تجارت محصولات کشاورزی را گسترش دهد» که ظاهراً اشارهای است به تعلیق واردات محصولات کشاورزی آمریکا که اوایل امسال اعمال کرده بود.
طبق این تحلیل، اما مجموعهای از مسائل در مذاکرات کنار گذاشته شده یا در حالت بلاتکلیف رها شدهاند. برای نمونه توافق تجاری آمریکا و چین درباره عناصر نادر خاکی همچنان حلنشده باقی مانده است. با اینحال کاخ سفید نسبت به چشمانداز روابط تجاری آمریکا و چین خوشبینتر است.
کاخ سفید در بیانیهای گفت: رابطه نزدیک ترامپ با رئیسجمهور چین کمک میکند که هر دو کشور بتوانند به ادامه پیشرفت و حلوفصل مسائل باقیمانده ادامه دهند؛ دولت «همچنان پایبندی چین به توافق تجاری ما را زیر نظر دارد.»
نگرانی نخست؛ سویا برهم زننده معامله
وابستگی کشاورزان سویای آمریکا به بازار چین، به پکن یک سلاح تجاری قدرتمندِ غیرتعرفهای میدهد. بنبست بر سر سویا در ماه مه آغاز شد، زمانی که چین این خریدها را متوقف کرد و چشمانداز نابودی مالی را در ایالتهای کشاورزی از جمله ایلینوی، آیووا، مینهسوتا، نبراسکا و ایندیانا (حوزههای انتخابیه کلیدی برای حزب جمهوریخواه در انتخابات میاندورهای کنگره) مطرح کرد.
کاخ سفید ماه گذشته گفت که چین متعهد شد میلیون ها تن سویا در ماه نوامبر و دسامبر خریداری کند اما تاکنون پکن فقط بخشی از آن را عملی کرده است.
«جیل توکودا» (نماینده دموکرات از هاوایی) گفت: چیزی که ترامپ را تحریک میکند و باعث میشود سریع واکنش نشان دهد، مسائلی است که داخلیتر و نزدیکتر به خانه هستند.» او گفت تعلل چین در خرید سویا «بیشترین اثر را دارد، چون به کشاورزان و مصرفکنندگان آمریکایی آسیب میزند، بنابراین اینجاست که ممکن است بیشترین نوسان را در رابطه ببینیم.»
نگرانی دوم؛ انبار باروت تایوان
به نوشته این رسانه آمریکایی، تهدیدهای پکن علیه تایوان یکی دیگر از نقاط بالقوه تنش در کوتاهمدت است. چین امسال آمادگیهای خود برای حمله به تایوان را افزایش داده است. چند ماه قبل ارتش چین یک سامانه جدید بارج نظامی را رونمایی کرد که با استقرار یک پل برای تخلیه مستقیم تانکها یا کامیونها از کشتیهای باری به ساحل، برخی از چالشهای فرود در سواحل این جزیره را برطرف میکند.
«رو خانا» (نماینده دموکرات از کالیفرنیا) معتقد است که چین حلقه را به دور جزیره تنگتر میکند. او در ماه سپتامبر به همراه یک هیات دوحزبی کنگره به چین سفر کرد و پس از بازگشت خواستار ارتباطات بهتر میان ارتشهای آمریکا و چین شد.
ایالات متحده دهههاست سیاست «ابهام راهبردی» را دنبال میکند که بر اساس آن از بیان صریح نحوه واکنش آمریکا به حمله چین علیه تایوان خودداری میکند. ترامپ نیز به این سیاست پایبند بوده است.
نگرانی سوم؛ محدودیتهای صادراتی بیشتر
پکن محدودیتهای صادراتی خود بر عناصر نادر خاکی — عناصر فلزی ضروری برای کاربردهای غیرنظامی و نظامی — را کاهش داده است، اما قادر است هر زمان دوباره این محدودیتها را اعمال کند. ۱۰ نفر از ۲۵ قانونگذاری به پولیتیکو گفتند گمان میکنند پکن در ماههای آینده این محدودیتهای صادراتی را دوباره بهعنوان یک نقطه فشار مناسب اعمال خواهد کرد.
«آندره کارسون» (نمایندهدموکرات از ایندیانا) گفت: «در مرکز شکستن این آتشبس، توانایی چین برای اعمال محدودیتهای صادراتی قرار دارد، بهویژه سلطه شدیدش بر عرضه جهانی عناصر نادر خاکی و دیگر مواد معدنی حیاتی.»
دیگران نگرانند که چین تصمیم بگیرد کنترلهای صادراتی خود را به دسته محصول دیگری همچون داروها که در آن سلطه دارد گسترش دهد. پکن ۸۰ درصد از عرضه آمریکا از مواد اولیه دارویی فعال را تأمین میکند.
«ناتانیل موران» (نماینده جمهوریخواه از تگزاس) معتقد است «چین یکشبه میتواند شیر را ببندد و بسیاری از داروهای پایه، از جمله چیزهایی مثل آسپرین را از زنجیره تأمین در ایالات متحده حذف کند.»
به نوشته پولیتیکو، چین اوایل این ماه صادرات عناصر نادر خاکی را از سر گرفت و وزارت بازرگانی این کشور طبق گزارش رسانههای دولتی، وعده «تأیید بهموقع» چنین صادراتی را تحت یک نظام جدید صدور مجوز داد. پکن قصد خود برای محدود کردن صادرات داروها یا اجزای آنها بهعنوان سلاح تجاری را اعلام نکرده است. اما کمیسیون بررسی اقتصادی و امنیتی آمریکا-چین ماه گذشته در گزارش سالانه خود از سازمان غذا و دارو خواست وابستگی آمریکا به منابع دارویی چینی را کاهش دهد.
نگرانی چهارم؛ رشد قدرت نظامی چین
تلاش چین برای توسعه یک ارتش در سطح جهانی که بتواند سلطه سنتی آمریکا در منطقه هند-اقیانوس آرام را به چالش بکشد، میتواند در سال ۲۰۲۶ روابط میان واشنگتن و پکن را نیز از مسیر خارج کند. نیروی دریایی در حال گسترش چین — که اکنون با بیش از ۲۰۰ ناو جنگی، بزرگترین نیروی دریایی جهان است — به پکن کمک میکند قدرت خود را در سراسر منطقه به نمایش بگذارد.
محور اصلی این تلاش در سال ۲۰۲۵، اضافه شدن سومین ناو هواپیمابر (فوجیان) بوده است که ماه گذشته وارد خدمت شد. فوجیان دو سوم اندازه ناو هواپیمابر یواساس جرالد آر. فورد است. اما مانند فورد، به منجنیقهای الکترومغناطیسی پیشرفته برای پرتاب جنگندههای جی-۳۵ و جی-۱۵تی مجهز است.
دولت ترامپ این را یک تهدید میداند. «پیت هگست» وزیر جنگ آمریکا در مجمع ملی دفاع ریگان گفت که ایالات متحده قصد دارد از متحدان و شرکای خود در منطقه هند-اقیانوس آرام، در برابر قدرت نظامی پکن پشتیبانی کند.
پنج قانونگذار گفتند گسترش فزاینده و تهاجمی حضور نظامی منطقهای چین را با تلاشهای آمریکا برای حفظ یک رابطه باثبات با پکن در ماههای آینده ناسازگار میدانند. موران میگوید: ما میدانیم هدف بلندمدت چین در واقع سلطه اقتصادی، دیپلماتیک و نظامی در سراسر جهان است و آنها ایالات متحده را بهعنوان یک دشمن میبینند.