ایران پرسمان - ایسنا / پژوهشگران مطالعه‌ای جدید را در رابطه با کاهش مصرف کافئین بر رؤیاها انجام داده‌اند.
در حالی که کاهش مصرف کافئین می‌تواند فواید زیادی مانند دندان‌های سفیدتر و نیاز کمتر به دستشویی رفتن داشته باشد، ممکن است یک جنبه منفی را نیز به همراه داشته باشد که پدیدار شدن رؤیاهای واضح و گاهی ترسناک است. این یک اثر عجیب و خاص است که بسیاری از مردم می‌گویند ظرف چند روز پس از کاهش مصرف کافئین شروع می‌شود، اما آیا واقعاً پشت این اثر، دلیل علمی وجود دارد؟
بازار ![]()
به نقل از ساینس‌آلرت، «شارلوت گوپتا»(Charlotte Gupta)، پژوهشگر خواب در «دانشگاه کوئینزلند مرکزی»(CQ) در استرالیا و «کاریسا گاردینر»(Carissa Gardiner)، پژوهشگر فوق دکتری «دانشگاه کاتولیک»(Catholic) در استرالیا طی مطالعه‌ای جدید به پاسخ این پرسش پرداخته‌اند.
تاثیر کافئین بر خواب
کافئین یک ماده محرک است که باعث می‌شود احساس هوشیاری و بیداری کنیم. این ماده با مسدود کردن یک ماده شیمیایی در مغز ما موسوم به «آدنوزین»(adenosine) عمل می‌کند. این ماده معمولاً در طول روز، زمانی که بیدار و فعال هستیم، تجمع می‌یابد. تجمع آن در مغز ما تا عصر به ما کمک می‌کند احساس خواب‌آلودگی کنیم. «آدنوزین» در طول خواب پاک می‌شود و ما در حالت ایده‌آل با احساس شادابی از خواب بیدار می‌شویم و برای اینکه آن دوباره تجمع یابد، آماده می‌شویم.
زمانی که ما کافئین مصرف می‌کنیم، سیگنال آدنوزین مسدود می‌شود. بنابراین، اگرچه این ماده هنوز آنجاست، ما احساس خواب‌آلودگی نمی‌کنیم. وقتی اثر کافئین از بین می‌رود، میل ما به خواب افزایش می‌یابد و این افت انرژی ناشی از کافئین است. کافئین تاثیری حدود سه تا 6 ساعت دارد؛ به این معنی که نیمی از کافئینی که مصرف می‌کنیم پس از این مدت هنوز در بدن ما باقی مانده و مهمتر از آن، همچنان بر آدنوزین تأثیر می‌گذارد. به همین دلیل است که برای بسیاری از افراد، مصرف کافئین در بعدازظهر یا عصر می‌تواند به بدخوابی در شب منجر شود.
کافئین با تداخل در سیگنال‌دهی آدنوزین می‌تواند خواب ما را مختل کند و میزان کلی خواب را کاهش دهد. این امر به ویژه درباره «خواب با حرکت آرام چشم»(NREM) صادق است. مطالعات به وضوح نشان می‌دهند که کافئین هر چه دیرتر و هر چه بیشتر مصرف شود، برای خواب ما مضرتر است. مطالعات مستقیم زیادی درباره این که آیا کاهش کافئین رؤیاهای ما را واضح‌تر می‌کند یا خیر، وجود ندارد. بیشتر مطالعات روی چگونگی تأثیر کافئین بر خواب متمرکز هستند تا آنچه در رؤیاهای ما اتفاق می‌افتد. با وجود این، ما می‌دانیم که کیفیت خواب و رؤیاپردازی ارتباط نزدیکی با هم دارند.
کافئین کمتر و رؤیاهای واضح‌تر
عموم مردم با وجود نبود هیچ مدرک مستقیمی همچنان یک تاثیر را گزارش می‌کنند. آنها مصرف کافئین را کاهش دادند و ظرف چند شب، رؤیاهایشان واضح‌تر، دقیق‌تر و عجیب‌تر شده است. اگرچه کاهش مصرف کافئین مستقیماً باعث وضوح رؤیاها نمی‌شود، اما این موضوع یک ارتباط معقول را نشان می‌دهد. کافئین می‌تواند خواب را کاهش و بیدار شدن‌های شبانه را افزایش دهد. بنابراین، کاهش آن می‌تواند به بدن ما اجازه بازگشت به حالت طبیعی را بدهد و زمانی که ما بیشتر می‌خوابیم، میزان «خواب با حرکت سریع چشم»(REM) افزایش می‌یابد.
خواب با حرکت سریع چشم، مرحله‌ای از خواب است که در آن بدن ما آرام است، اما مغز ما بسیار فعال است. همچنین، این مرحله‌ای از خواب است که با رؤیاها مرتبط است. این مرحله از خواب می‌تواند به معنای فرصت بیشتر برای مغز ما جهت تولید رؤیاهای واضح باشد. این مرحله‌ای از خواب است که به احتمال زیاد در طول شب از آن بیدار می‌شویم و احتمالاً رؤیاهایمان را به یاد می‌آوریم، زیرا هنوز در حافظه ما وجود دارند.
بنابراین، کاهش مصرف کافئین می‌تواند به این معنی باشد که ما میزان بیشتری را از خواب با حرکت سریع چشم دریافت می‌کنیم که به معنای فرصت بیشتر برای رؤیاپردازی و به یاد آوردن رؤیاهایمان است. البته، خواب و رؤیاها فرآیند پیچیده‌ای هستند. همه افراد بلافاصله پس از ترک کافئین رؤیاهای واضح نخواهند دید و این اثر ممکن است تنها برای چند روز یا چند هفته طول بکشد. نتیجه این مطالعه می‌گوید: در نهایت شواهد محکمی درباره ارتباط کاهش مصرف کافئین با رؤیاهای واضح وجود ندارد، اما همچنان ممکن است ارتباطی وجود داشته باشد.
کافئین بر خواب ما و خواب بر رؤیاپردازی ما تأثیر می‌گذارد و وقتی کافئین را از عادات غذایی خود حذف می‌کنیم یا آن را کاهش می‌دهیم، ممکن است مغز ما فرصت آن را پیدا کند تا زمان بیشتری را در خواب با حرکت سریع چشم سپری کند.
اهمیت زمان‌بندی
معمولا از وجود کافئین در قهوه و نوشیدنی‌های انرژی‌زا یاد میَ‌شود، اما کافئین را می‌توان در برخی نوشیدنی‌های گازدار، شکلات، چای، مکمل‌های قبل از تمرین و داروها نیز پیدا کرد. کافئین فواید زیادی مانند عملکرد شناختی و سلامت روان دارد. برخی مطالعات نشان داده است که مصرف‌کنندگان قهوه در معرض خطر کمتری برای ابتلا به افسردگی هستند. همچنین، مصرف کافئین با کاهش خطر بیماری‌هایی مانند پارکینسون نیز مرتبط است.
قهوه حاوی ویتامین‌های B و آنتی‌اکسیدان‌هاست که اجزای ضروری یک رژیم غذایی سالم هستند. کافئین اغلب برای افرادی که در شب کار می‌کنند، راهی برای مدیریت خستگی است و حتی آن دسته از افراد که در شب کار نمی‌کنند، ممکن است نتوانند بدون اولین یا حتی دومین فنجان قهوه به کارهای روزمره خود بپردازند. دانشمندان توصیه می‌کنند که اگر قصد ندارید کافئین را به طور کامل قطع کنید، اما می‌خواهید کیفیت خواب خود را بهبود ببخشید، زمان‌بندی مصرف آن بسیار اهمیت دارد.
آنها تاکید می‌کنند: سعی کنید حداقل هشت ساعت قبل از خواب از مصرف کافئین خودداری کنید و از دوزهای زیاد در 12 ساعت قبل از خواب نیز پرهیز کنید. کیفیت خواب شما ممکن است بهبود یابد و رؤیاهای واضح‌تری را تجربه کنید.
این پژوهش در مجله The Conversation منتشر شده است.