ایران پرسمان - اکو ایران /متن پیش رو در اکو ایران منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
یک شرکت ردیابی دریایی اعلام کرده است که نفتکش‌های با پرچم ایران برای اولین بار در هفت سال و نیم گذشته، موقعیت واقعی خود را از طریق سامانه شناسایی کشتی‌ها (AIS) مخابره می‌کنند.
بازار ![]()
یک شرکت ردیابی دریایی بین‌المللی اعلام کرده است که نفتکش‌های با پرچم ایران برای اولین بار در هفت سال و نیم گذشته، موقعیت واقعی خود را از طریق سامانه شناسایی کشتی‌ها (AIS) مخابره می‌کنند. این اقدام، که پس از بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران به درخواست اروپا انجام شده، موجی از گمانه‌زنی‌ها درباره‌ی دلایل پشت پرده آن را برانگیخته است.
نکته قابل توجه این است که این تحول ظاهری پس از اظهارات وزیر نفت ایران مبنی بر رسیدن صادرات نفت به «رکوردهای جدید» علی‌رغم تحریم‌ها رخ داده است.
به گزارش امواج‌میدیا، شرکت سوئدی تانکر ترکر در تاریخ 14 اکتبر در توییتر نوشت که «به دلایل هنوز نامشخص»، بیشتر نفتکش‌های با پرچم ایران موقعیت خود را بدون جعل (spoofing) مخابره می‌کنند. این شرکت افزود که دو منبع مستقل ارائه‌دهنده داده‌های سامانه شناسایی کشتی‌ها نیز این تحول را تأیید کرده‌اند. هیچ مقام ایرانی در این‌باره اظهار نظر نکرده، اما توییت تانکر ترکر بلافاصله بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌های داخلی ایران داشته است.
واکنش رسانه‌های ایرانی
روزنامه میانه‌رو اطلاعات از «خبر عجیب» یاد کرد و پرسید که آیا این ماجرا می‌تواند نشانه یک «اقدام خرابکارانه» باشد. کارشناس انرژی محمود خاقانی گفت اگر این موضوع صحت داشته باشد، ممکن است بیانگر وجود «دولت پنهان» یا بخشی از حاکمیت باشد که قصد دارد آمریکا را تحریک کند، یا اینکه حجم بالای فروش نفت ایران دیگر امکان پنهان‌کاری را ناممکن کرده است.
وب‌سایت میانه‌رو فرارو این اقدام را نوعی «اعلام شرایط جدید از سوی ایران» دانست و آن را تلاشی برای «به چالش کشیدن نظام بین‌الملل» تعبیر کرد. روزنامه اصلاح‌طلب هم‌میهن نیز تحلیل مفصلی منتشر کرد و چند انگیزه احتمالی را بررسی کرد: کارشناس انرژی عبدالله باباخانی گفت این اقدام ممکن است نوعی «شفافیت کنترل‌شده» باشد برای کاهش خطر درگیری نظامی و توقیف نفتکش‌ها. کارشناس دیگر، حمید حسینی، گفت ایران ممکن است بخواهد با این کار هزینه‌های بالای لجستیکی و بیمه‌ای صادرات پنهان را کاهش دهد. هم‌میهن همچنین احتمال داد که این شفافیت ناگهانی، «سیگنالی مثبت» به نهادهای بین‌المللی باشد یا حتی نشانه توافق موقت و غیرعلنی با غرب.
رسانه اقتصادی تجارت‌نیوز نوشت ایران ممکن است در حال ارسال «پیامی به مشتریان جدید» باشد و استدلال کرد که «افزایش شفافیت» می‌تواند اعتمادسازی کند.
بازتاب در شبکه‌های اجتماعی ایران
در شبکه‌های اجتماعی، واکنش‌ها متنوع بود: محمد مرندی، استاد دانشگاه و چهره‌ی نزدیک به جریان تندرو، نوشت: «ایران پیامی روشن می‌فرستد.» کاربر تندرو دیگری، به نام سید عماد، این اقدام را «فراخوانی برای نبردی در مقیاس جهانی» خواند و گفت ایران دشمنانش را به اقدام دعوت می‌کند. تحلیلگر سیاسی سینا طوسی گفت اگر این تصمیم آگاهانه باشد، «ایران عملاً آمریکا را به اقدام تحریک می‌کند» و شاید حتی به درگیری‌ای که موجب افزایش قیمت نفت شود، تمایل دارد. یک کاربر دیگر نیز حدس زد که چین، بزرگ‌ترین خریدار نفت ایران، دیگر از تحریم‌های غرب تبعیت نمی‌کند و «تضمین امنیتی» داده است.
این تغییر احتمالی به سوی شفافیت در سامانه شناسایی کشتی‌ها می‌تواند نقطه عطفی در راهبرد صادرات نفت ایران باشد، راهبردی که سال‌ها بر استفاده از «ناوگان اشباح» برای دور زدن تحریم‌ها استوار بود. طبق گزارش بلومبرگ در سال 2024، این شبکه پنهان از نفتکش‌های فرسوده و انتقال‌های کشتی‌به‌کشتی پیچیده برای استتار مبدأ نفت ایران استفاده می‌کرد و معمولاً محموله‌ها را به‌عنوان نفت مالزی به پالایشگاه‌های خصوصی چین می‌فروخت. اگر این شفافیت جدید ادامه یابد، نشان‌دهنده چرخشی اساسی از مدل عملیات مخفیانه‌ی پیشین خواهد بود.
قمار حساب‌شده تهران
بسیاری از ناظران این اقدام را حرکتی حساب‌شده و چالش‌گرانه از سوی تهران می‌دانند، اقدامی که تنها چند هفته پس از آغاز اجرای اسنپ‌بک از سوی سه کشور اروپایی صورت گرفته است.
با انتشار عمومی موقعیت نفتکش‌ها، ایران ممکن است عمداً آمریکا و متحدانش را به اقدام نظامی یا توقیف کشتی‌ها تحریک کند، قماری پرریسک که می‌تواند به تلافی توقیف کشتی‌های خارجی و اختلال در کشتیرانی تنگه هرمز بینجامد. مفهوم «چالش استراتژیک» با ارزیابی کارشناسان انرژی ایران هم‌خوانی دارد؛ همان‌هایی که این تغییر ظاهری را گذار از «محرمانگی امنیتی» به «شفافیت بازدارنده» توصیف کرده‌اند. افشای ظاهری مسیر انتقال نفت ایران در شرایطی رخ می‌دهد که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، بار دیگر هدف خود را رساندن صادرات نفت ایران به صفر اعلام کرده است.
برخی ناظران در محافل خصوصی یادآور می‌شوند که اسرائیل پیش‌تر متهم شده بود که ارتباطات کشتی‌به‌کشتی نفتکش‌های حامل نفت ایران را هدف قرار داده است. با در نظر گرفتن چنین پیشینه‌ای، گمانه‌هایی وجود دارد مبنی بر اینکه پایان ناگهانی جعل موقعیت نفتکش‌های ایرانی ممکن است در واقع پیامی تهدیدآمیز از سوی اسرائیل یا ایالات متحده علیه تهران باشد.
با این حال، توضیحات جایگزین در داخل ایران بر انگیزه‌های اقتصادی و عمل‌گرایانه تأکید دارند. کارشناسانی که روزنامه اصلاح‌طلب هم‌میهن به نقل از آنان نوشته، بر این باورند که عملیات شفاف می‌تواند به شکل چشمگیری هزینه‌های بیمه و لجستیک را کاهش دهد و در نتیجه به ایران اجازه دهد نفت تحریمی خود را با تخفیف‌های کمتر عرضه کند. با این حال، پایه و اعتبار این استدلال همچنان مبهم است.حتی اگر صحت این تغییر تأیید شود، نامشخص‌ترین پرسش، موقتی یا دائمی بودن این شفافیت ناگهانی است.
پایداری این رویکرد جدید، به واکنش بین‌المللی بستگی دارد. اگر هیچ نفتکشی توقیف نشود، ممکن است مسیر را برای محیطی باثبات‌تر، هرچند همچنان مناقشه‌آمیز در صادرات نفت ایران هموار کند. اما هرگونه اقدام تهاجمی از سوی آمریکا یا متحدانش برای اجرای تحریم‌ها می‌تواند به‌سرعت موجب تشدید تنش‌ها شود و ایران را دوباره به تاکتیک‌های پنهانی ناوگان اشباح (ghost fleet) بازگرداند.