ایران پرسمان - اکو ایران /متن پیش رو در اکو ایران منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
روابط نزدیک میان ترکیه و رئیس‌جمهور جدید سوریه، احمد الشرع، نشانه یک تجدید آرایش جدید در منطقه است.
بازار ![]()
تحت پوشش رهبری یک محور سنی و هم‌سو با غرب، ترکیه رجب طیب اردوغان در حال پیشبرد چشم‌اندازی به‌مراتب جاه‌طلبانه‌تر است: احیای هژمونی منطقه‌ای ترکیه.
به نظر می‌رسد، روابط اقتصادی و دیپلماتیک آنکارا با غرب، از جمله عضویت در ناتو، ابزارهایی تاکتیکی برای دستیابی به این هژمونی هستند، نه تعهداتی واقعی به منافع مشترک با ایالات متحده. هدف نهایی ترکیه، بازپس‌گیری نفوذی است که امپراتوری عثمانی، به‌عنوان حاکم بر بخش‌های وسیعی از آسیا، اروپا و آفریقا، بیش از شش قرن در اختیار داشت.
محور جدید
به نوشته نشنال اینترست، روابط نزدیک میان ترکیه و رئیس‌جمهور جدید سوریه، احمد الشرع، نشانه یک تجدید آرایش جدید در منطقه است. اکنون، با سقوط اسد در سوریه، این احتمال دارد که با ظهور «محور اردوغان–الشرع» تنها یک بلوک جدید با بلوکی دیگر جایگزین شود.
تحلیل‌گرانی مانند «حیّ ایتان کوهن یاناروچاک» هشدار می‌دهند که ترکیه اکنون به قدرت واقعی و پشت‌پرده در سوریه تبدیل شده و از طریق نیروهای نیابتی‌اش، تحولات را هدایت می‌کند. گزارش‌ها حاکی است که «فرماندهی‌های مشترک عملیات» تحت رهبری ترکیه، فعالیت‌های نظامی و امنیتی را در سراسر سوریه، اردن، عراق و لبنان هماهنگ می‌کنند. این ماجرا در واقع جاه‌طلبی‌های اسلام‌گرایانه‌ی آنکارا را تقویت می‌کند و به جای صلح‌سازی در سوریه،ممکن است به بی‌ثباتی دامن زند.
در حال حاضر، اسرائیل و سوریه رسماً اعلام کرده‌اند که در حال پیشبرد توافق تحت نظارت ایالات متحده هستند. با این حال، با توجه به نفوذ گسترده‌ی اردوغان در سوریه، این تلاش‌ها ممکن است با موانع جدی روبه‌رو شود — یا بدتر از آن، در ظاهر صلح‌جویانه اما در باطن با هزینه‌های سنگین برای منطقه به نتیجه برسد.
عامل دو‌جانبه‌ی ناتو؛ آماده حمله به اسرائیل؟
در حالی که ترکیه می‌کوشد نفوذ ایران و روسیه را مهار کند، اما در عمل نه متحد اسرائیل است و نه متحد واقعی غرب. در اجلاس سازمان همکاری اسلامی (OIC) در ماه ژوئن، رجب طیب اردوغان آشکارا از ایران حمایت کرد و گفت: «ما خوش‌بینیم که پیروزی از آنِ ایران خواهد بود.» او در همان سخنرانی، اسرائیل را عامل شعله‌ور کردن بحران‌های منطقه معرفی کرد. این موضع‌گیری‌ها نشان می‌دهد اردوغان در ظاهر همبستگی خود با دشمنان تحت تحریم غرب را نشان داده و در عین حال، تلاش او برای رهبری جهان اسلام است.
در همین حال، اردوغان همچنان در حال حمایت از حماس است. او اخیراً در مصاحبه‌ای با شبکه‌ی فاکس‌نیوز، این گروه را «جنبش مقاومت» نامید و نه «گروه تروریستی». رئیس‌جمهور ترکیه از زمان آغاز جنگ غزه، لحن خود را به‌طور قابل توجهی تندتر کرده و نخست‌وزیر اسرائیل، بنیامین نتانیاهو، را به «نسل‌کشی در غزه» متهم کرده و گفته کار او «نه کمتر از آنچه هیتلر انجام داد». او رهبری تجمعات عظیم ضداسرائیلی را در سراسر ترکیه بر عهده دارد و حتی سال گذشته تهدید کرد که ممکن است به اسرائیل «یورش ببرد ، همان‌طور که وارد قره‌باغ شدیم، همان‌طور که وارد لیبی شدیم».
در واقع، ترکیه سال‌هاست میزبان و پناهگاه رهبران حماس است و برای آن‌ها شبکه‌های مالی فراهم کرده است، در حالی که این اقدام نقض مستقیم تحریم‌های آمریکاست. روابط ترکیه با حماس دیرینه و عمیق و در عرصه‌های سیاسی، مالی و عملیاتی است. حماس در ترکیه شرکت‌های املاک و مستغلات، صندوق‌های سرمایه‌گذاری و سازمان‌های غیردولتی تأسیس کرده است؛ مجموعه‌ای که ترکیه را به مرکز اصلی مالی حماس تبدیل کرده و دارایی‌هایی به ارزش بیش از نیم میلیارد دلار را در بر می‌گیرد.
اعضای حماس همچنین در ترکیه آموزش دیده و سپس با بودجه و دستورالعمل‌هایی برای افزایش حملات علیه اسرائیل به غزه بازگشته‌اند. در میان اسناد به‌دست‌آمده از سوی ارتش اسرائیل) در نوار غزه، شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد یگان مخفی حماس موسوم به «یگان سایه» در سال 2019 از طریق ترکیه اعزام شده‌اند. آنکارا در توجیه این حمایت‌ها از واژه‌هایی نرم و مبهم استفاده می‌کند تا حماس را به‌عنوان یک نهاد سیاسی، نه تروریستی، معرفی کند.
بزرگ‌ترین ارتش در حاشیه‌ی مدیترانه و جاه‌طلبی‌های هسته‌ای
در همین حال، آنکارا در حال ساختن بزرگ‌ترین ارتش در حاشیه‌ی مدیترانه است. ترکیه صادرات صنایع دفاعی خود را در سال 2024 به 7.1 میلیارد دلار افزایش داده و در میدان‌های نبرد سوریه، لیبی و قفقاز تجربه‌ا‌‌‌‌ی رزمی گسترده‌ای به‌دست آورده است.
هرچند ترکیه هنوز فاقد جنگنده‌های رادارگریز زرادخانه‌ای از موشک‌های بالستیک دوربرد است، اما در تلاش است این کمبودها را از طریق خرید تسلیحات از ایالات متحده جبران کند. در نهایت، جاه‌طلبی هسته‌ای ترکیه زنگ خطر را به صدا درآورد.
اگرچه ترکیه زرادخانه‌ی هسته‌ای مستقل ندارد، اما میزبان 50 کلاهک هسته‌ای تحت کنترل آمریکا است و اکنون نشانه‌هایی از یک برنامه‌ی هسته‌ای غیرنظامی را بروز می‌دهد که می‌تواند بعدها جنبه‌ی نظامی پیدا کند. در سپتامبر 2025، آنکارا طرح‌هایی را برای توسعه‌ی رآکتورهای داخلی و ساخت پناهگاه‌های زیرزمینی در سراسر کشور، از جمله پناهگاه‌های هسته‌ای، اعلام کرد.
جاه‌طلبی‌های نئو‌عثمانی
در دوران اردوغان، جامعه ترکیه مذهبی‌تر شده و در روندی معکوس نسبت به میراث سکولار آتاتورک، دولت او، ایدئولوژی‌ای مبتنی بر افراط‌گرایی سنی محافظه‌کار را ترویج می‌کند.
ترکیه از طریق تجارت، خرید تسلیحات، رزمایش‌های مشترک با آمریکا و استفاده از گفتمان شراکت و هم‌پیمانی، تلاش می‌کند تا روابط خود با غرب را حفظ کند، همان‌طور که در آخرین دیدار اردوغان با دونالد ترامپ در واشنگتن نمود یافت. با این حال، این استراتژی دو‌گانه ظاهر شدن به عنوان متحد ناتو در حالی که به نیروهای جهادی قدرت می‌دهد شباهت زیادی به نقشی «ثبات‌ساز در برابر داعش»، ایفا می‌کند.
سیاست خارجی تهاجمی ترکیه و جهت‌گیر ایدئولوژیک‌اش، این شکشور به قدرتی تجدیدنظرطلب تبدیل کرده و جاه‌طلبی‌های نئو‌عثمانی آنکارا اکنون به تهموضوعی راهبردی بدل شده‌اند که بازیگران منطقه‌ای و جهانی دیگر نمی‌توانند از آن را نادیده بگیرند.