ایران پرسمان - دنیای اقتصاد /متن پیش رو در دنیای اقتصاد منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
تنشهای مرزی خونین در ماههای اخیر روابط افغانستان و پاکستان را به یکی از عمیقترین بحرانهای چند دهه گذشته کشانده و اکنون دو کشور، اتباع خود را درگیر نبردی تجاری کردهاند که پیامدهای سنگینی برای اقتصاد و معیشتمیلیونها نفر داشته است. در نتیجه این کشمکش، بازارهای مهمی مانند بازار افغانها در شهر پیشاور با افت شدید فعالیت مواجه شده و بسیاری از کالاهای حیاتی که قرار بود به افغانستان برسد، در بنادر پاکستان متوقف مانده است.
دولت پاکستان با توقف تجارت مرزی تلاش دارد دولت طالبان را بهدلیل آنچه ناکامی در مهار گروههای مرتبط با حملات داخل پاکستان میخواند، تحت فشار قرار دهد. این تصمیم تجارت 2میلیارد دلاری میان دو کشور را در سال گذشته دچار وقفه کرده است. از حدود 2ماه پیش، انتقال کالاهایی مانند زغالسنگ، سیمان، انار، دارو و پنبه تقریبا بهطور کامل متوقف شده است. این وضعیت بهویژه برای مناطقی که اقتصادشان به تعاملات مرزی وابسته است، خسارتبار بوده است.
افغانستان که پیش از این بیش از 40درصد صادرات خود را به پاکستان انجام میداد، ناچار شده مسیرهای تجاری جدیدی را جستوجو کند. بازار 250میلیون نفری پاکستان و دسترسی زمینی این کشور به هند همواره برای اقتصاد شکننده افغانستان حیاتی بوده است؛ اقتصادی که امسال با کاهش صدهامیلیون دلاری کمکهای خارجی، وقوع دو زلزله مرگبار و بازگشت اجباریمیلیونها مهاجر افغان و فشارهای بیسابقهای مواجه شده است. در مرز تورخم، یکی از مهمترین گذرگاههای میان دو کشور، صدها کامیون حاوی کالا هفتههاست در انتظار صدور اجازه عبور ماندهاند. پاکستان همزمان، افغانستان را به پشتیبانی از شورشیانی متهم میکند که در سالهای اخیر صدها عضو نیروهای امنیتی پاکستان را کشتهاند؛ اتهامی که طالبان آن را رد کرده و مسوولیت خشونتها را متوجه خود پاکستان میدانند. در مقابل، پاکستان نیز اقدام به اخراج گسترده مهاجران افغان و انجام حملات هوایی در کابل و قندهار کرده است.آتشبس اعلام شده در مهرماه بسیار شکننده است و تلاشهای میانجیگرانه ترکیه، قطر و عربستان تاکنون بینتیجه مانده است.
تحلیلگران معتقدند چشماندازی برای بهبود روابط بین دو کشور دیده نمیشود و هر دو طرف در موقعیتی قرار گرفتهاند که ادامه این نبرد تجاری به زیان خودشان است. پاکستان با نرخ فقر رو به افزایش روبهرو است و افغانستان نیز با اقتصادی در آستانه فروپاشی، توان تحمل چنین فشارهایی را ندارد.در شهر پیشاور که همواره یکی از مراکز اصلی تجارت با افغانستان بوده، رکود به شکل محسوسی مشاهده میشود. بازار افغانها با هزاران کسبوکار کوچک که بخش مهمی از آنها را تاجران و مهاجران افغان اداره میکنند، با کاهش شدید فعالیت و خروج سرمایهگذاران افغان از بانکهای پاکستانی مواجه شده است.
از سوی دیگر، با افزایش سیاستهای سختگیرانه پاکستان درباره اقامت افغانها، اعتماد میان دو جامعه تجاری بیش از پیش تضعیف شده است.در داخل افغانستان نیز کشاورزان و تولیدکنندگان خرد متضرر شدهاند. محصولاتی مانند انار قندهار که معمولا روانه بازار پاکستان میشد، اکنون ناچارند با قیمت پایینتر در شهرهای داخلی عرضه شوند. بسیاری از کشاورزان که با بدهیهای بالا وارد فصل برداشت شدهاند، اکنون با خطر ورشکستگی مواجهند. همزمان، طالبان برای جبران این وضعیت بهدنبال گسترش مسیرهای جایگزین تجاری است. هند اعلام کرده قصد دارد خطوط حملونقل هوایی با افغانستان را فعال کند و افغانستان و ایران نیز اخیرا توافقنامهای برای تقویت مبادلات دوجانبه امضا کردهاند. بانک جهانی گزارش داده که صادرات افغانستان با وجود محدودیتها در ماههای گذشته رشد داشته و بخشی از تجارت از طریق ایران و آسیای مرکزی هدایت شده است. با وجود این تلاشها، چشمانداز بهبود اوضاع کوتاهمدت همچنان مبهم است.
دستور دولت طالبان برای قطع کامل تجارت با پاکستان طی سهماه آینده با تردید کارشناسان و فعالان اقتصادی روبهروست؛ زیرا وابستگی متقابل دو کشور در بسیاری از حوزهها عمیق است. در پاکستان نیز توقف فعالیت هزاران کارگر و کسبوکار مرتبط با تجارت مرزی، نگرانیهای اقتصادی گستردهای ایجاد کرده است. در مجموع، جنگ تجاری میان دو کشور به مرحلهای رسیده که نهتنها روابط سیاسی را در بنبست قرار داده، بلکه اقتصاد و معیشت شهروندان دو سوی مرز را بهشدت به خطر انداخته است؛ بحرانی که اگر راهحلی برای آن پیدا نشود، میتواند پیامدهای بلندمدتی برای ثبات منطقهای بهدنبال داشته باشد.
بازار ![]()