ایران پرسمان - شرق /متن پیش رو در شرق منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
مهدی بازرگان| نشریه آمریکایی «نشنال اینترست» گزارش داده است که ایالات متحده در حال توسعه پهپاد رزمی جدیدی به نام «لوکاس» است که عملا براساس فناوری پهپاد ایرانی «شاهد» طراحی شده و این تحول را «وارونگی چشمگیر» در الگوهای فناوری نظامی جهان توصیف کرده است. به نوشته ایسنا و براساس این گزارش، نیروی تفنگداران دریایی آمریکا نسخهای مشابه پهپادهای شاهد ساخته است و این اقدام نشان میدهد که ایران اکنون در حوزه پهپاد بهویژه با مدل شاهد-۱۳۶، تأثیرگذارترین قدرت جهان محسوب میشود.
نشنال اینترست تأکید میکند که آمریکا سالها خود را پیشتاز فناوری نظامی معرفی کرده و دیگر کشورها را تقلیدکننده میدانست، اما در حوزه پهپادها این معادله تغییر کرده است. کشورهای چین، روسیه، ترکیه و اوکراین سرمایهگذاری سنگینی در توسعه پهپاد کردهاند، درحالیکه آمریکا دچار رکود و رضایتمندی بود. پهپادهای شاهد ایران در درگیریهای اخیر جهانی نقش برجستهای ایفا کردهاند؛ روسیه در جنگ اوکراین به آنها متکی است، رژیم صهیونیستی درباره حضور آنها در فلسطین نگران است و ونزوئلا به ایران اجازه داده کارخانه تولید این پهپادها را راهاندازی کند. ایالات متحده با مهندسی معکوس شاهد، نسخه آمریکایی لوکاس را ساخته است و این پهپاد از نظر ساختار و ظاهر مشابه شاهد-۱۳۶ است. نشنال اینترست میگوید آمریکا از فناوری کشوری استفاده میکند که سالها آن را در حوزه نظامی پیشرفته نمیدانست. پیشینه پهپادهای شاهد ایران به سال ۲۰۱۱ بازمیگردد که ایران با مهندسی معکوس پهپاد آمریکایی RQ-۱۷۰، پایههای برنامه پهپادی خود را ایجاد و سپس مدلهای پیشرفتهتری تولید کرد.
پهپاد لوکاس قرار است در میدان تیر یوما در آریزونا آزمایش شود و قابلیت حمله به اهداف متحرک و عملکرد نیمهخودکار را داشته باشد. هزینه تولید آن حدود ۳۵ هزار دلار است و وزارت دفاع آمریکا قصد دارد تولید آن را به شیوه انبوه و با چندین سازنده انجام دهد، مشابه «کشتیهای لیبرتی» در جنگ جهانی دوم. اگر آزمایشها موفق باشند، لوکاس بهسرعت وارد چرخه عملیاتی شده و در مناطق مختلف ازجمله اروپا، غرب آسیا، منطقه هند-آرام و آمریکای لاتین به کار گرفته خواهد شد. نشنال اینترست هشدار میدهد که آمریکا اکنون در حال کپیبرداری از فناوری پهپادی ایران است و این موضوع باید جدی گرفته شود. این گزارش نشان میدهد که توانمندی پهپادی ایران برخلاف تصویر غالب در واشنگتن، عقبمانده نیست و سؤال مهم این است که ایران چه سامانههای پیشرفته دیگری در اختیار دارد که میتواند در آینده تهدیدی واقعی برای نیروهای آمریکا و متحدانش باشد. ضمنا پنتاگون، که همیشه بر فناوریهای داخلی تأکید داشته و از مفهوم «اختراعنشدن در داخل» پیروی میکرد، حالا با مهندسی معکوس شاهد-۱۳۶، پهپاد «لوکاس» را توسعه داده است. به نوشته مهر و براساس گزارش یورونیوز فارسی، سنتکام این پهپاد را در یگان ویژه «ضربت عقرب» با قیمتی حدود ۳۵ هزار دلار و قابلیتهایی مانند هماهنگی خودکار برای حملات گروهی مستقر کرده است.
یک مقام آمریکایی ناشناس تأکید کرده که این اقدام «معادله را علیه ایران برمیگرداند»، اما واقعیت این است که این کپیبرداری مستقیم، اعترافی ضمنی به ناکارآمدی سامانههای گرانقیمت آمریکایی در برابر پهپادهای ارزان ایرانی است. چرا؟ زیرا شاهد-۱۳۶ با صدای متمایز شبیه به ماشین چمنزن و پرواز طولانی تا شش ساعت، توانسته سامانههای پدافندی پیشرفته را اشباع کند، چیزی که آمریکا حالا برای مقابله با نفوذ ایران در غرب آسیا، آسیای مرکزی و شمال شرق آفریقا به آن نیاز دارد. این چرخش، نشاندهنده بحران نوآوری در پنتاگون است؛ جایی که بودجههای هنگفت نتوانسته جایگزینی برای خلاقیت ایرانی پیدا کند.
در مجموع، گزارش این رسانهها یک تحول غیرمنتظره و بازتاب جهانی توسعه فناوری پهپادی ایران را نشان میدهد و تأکید میکند که حتی کشوری مانند آمریکا ناگزیر به استفاده از فناوری ایران شده است؛ موضوعی که نشاندهنده تغییر اساسی در معادلات قدرت و نوآوری نظامی جهان است.
پهپاد شاهد-۱۳۶؛ الگویی برای جهان
البته کپیبرداری از شاهد منحصر به آمریکا نیست؛ چون علاوه بر آنچه نشنال اینترست گفته، جروم براهی، تحلیلگر دفاعی و مستندساز در آرمی رکوگنیشن چنین تحلیل کرده که پهپاد ایرانی شاهد-۱۳۶ به واسطه قابلیتهای منحصربهفرد خود، به الگویی جهانی در حوزه پهپادهای پرسهزن و مهمات دوربرد تبدیل شده است. این پهپاد با بدنه بال دلتا، موتور بنزینی سبک و کلاهک ۴۰ تا ۵۰ کیلوگرمی، برد دو هزار تا دوهزارو 500 کیلومتر و سرعت کروز ۱۸۵ تا ۲۰۰ کیلومتر بر ساعت، امکان حملات عمیق و مقرون به صرفه به زیرساختها و اهداف استراتژیک را فراهم میکند.
طراحی ساده، قابلیت تولید انبوه و هزینه پایین باعث شده است که شاهد-۱۳۶ بتواند در عملیاتهای مکرر و اشباع، فشار اقتصادی و نظامی درخورتوجهی بر مدافعان وارد کند. موفقیت عملیاتی این پهپاد در اوکراین و خاورمیانه نشان داده است که سلاحهای نسبتا ساده میتوانند تأثیرگذاری بسیار بالایی در میدان نبرد داشته باشند و تعادل حمله-دفاع را تغییر دهند.
الگوبرداری و تکثیر پهپادها در کشورهای مختلف
موفقیت شاهد-۱۳۶ باعث الهامبخشی و کپیبرداری گسترده در سطح جهانی شده است. روسیه از پهپاد Geran-2، آمریکا از LUCAS و MQM-۱۷۲ Arrowhead، اوکراین از Batyar و Gupalo-N و بلاروس از Nomad استفاده کردهاند. در اروپا، لهستان نیز پهپاد PLargonia را برای مأموریتهای تهاجمی و هدفگیری تولید کرده است. در شرق آسیا، تولیدکنندگان چینی پهپادهای DFX-50، DFX-100 و Sunflower-200 را عرضه کردهاند و کره شمالی نیز سیستمهای مشابهی بر پایه طراحی شاهد تولید میکند. در خاورمیانه، عربستان X-1500، ترکیه Azab، اسرائیل Delta-RS2، مصر Jabbar-150 و هند پهپادهای مهمات دوربرد و پرسهزن کلاس ۱۵۰ کیلوگرم را توسعه دادهاند. این روند نشان میدهد که پهپاد شاهد-۱۳۶ به معیار عملیاتی برای توسعه پهپادهای ارزان، دوربرد و مؤثر در جهان تبدیل شده است.
پیامدهای استراتژیک کپیبرداری از شاهد
گسترش الگوبرداری از پهپاد ایرانی شاهد-۱۳۶ نشاندهنده یک تغییر بنیادین در ساختار عملیاتهای هوایی و دفاعی در سطح جهانی است. این پهپاد، با طراحی ساده اما مؤثر، امکان حمله دقیق به اهداف استراتژیک، تولید انبوه و هزینه پایین را فراهم میکند. این ویژگیها به بازیگران با ظرفیت صنعتی محدود یا متوسط اجازه میدهد تا تهدیدی درخورتوجه علیه نیروهای پیشرفته ایجاد کنند، بدون نیاز به سرمایهگذاریهای سنگین در سیستمهای موشکی یا هواپیماهای جنگنده.
یکی از پیامدهای مهم این پهپاد، امکان اجرای تاکتیکهای حمله اشباع است. به دلیل هزینه پایین هر واحد و قابلیت تولید گسترده، گروههای رزمی میتوانند تعداد زیادی پهپاد را به طور همزمان علیه اهداف حیاتی به کار گیرند، که فشار اقتصادی و عملیاتی زیادی بر مدافعان وارد میکند. این تاکتیکها، نسبت هزینه-فایده دفاع را به نفع مهاجم تغییر میدهند و باعث میشوند سیستمهای دفاعی پیشرفته نیز در برابر حملات کمهزینه و مؤثر، آسیبپذیر شوند.
تکثیر جهانی پهپادهای الهامگرفته از شاهد-۱۳۶، از روسیه و آمریکا گرفته تا چین، ترکیه و کشورهای خاورمیانه، نشان میدهد که ایران توانسته با منابع محدود و طراحی هوشمندانه، الگویی عملیاتی و صنعتی ایجاد کند که فراتر از توانمندیهای کلاسیک پهپادی غربی و شرقی عمل میکند. این پهپاد نهتنها نمادی از ابتکار و توانمندی نظامی ایران است، بلکه به یک معیار تکنولوژیک و استراتژیک جهانی تبدیل شده است. کشورهای مختلف با اقتباس از طراحی و فلسفه عملیاتی شاهد-۱۳۶، به دنبال توسعه پهپادهای ارزان، دوربرد و مؤثر هستند که میتوانند تعادل قدرت در نبردهای هوایی و زمینی را تغییر دهند و ارزش نظامی و اقتصادی این پهپاد را بهعنوان یک نقطه مرجع جهانی تثبیت کنند.
بازار ![]()