ایران پرسمان - زومیت / دانشمندان در اعماق اقیانوس اطلس مرزی نادیده یافته‌اند که مانع عبور نوعی عروس دریایی از عرض 47 درجه‌ی شمالی می‌شود.
در اعماق اقیانوس اطلس، جایی که تنها ربات‌ها توانایی فرود دارند، دانشمندان به پدیده‌ای شگفت‌انگیز برخوردند: دو نوع عروس دریایی از یک دودمان ژنتیکی که درست در حوالی خطی مرزی و نامرئی، راه‌شان از هم جدا می‌شود. نوعی به‌راحتی در آب‌های گرم‌تر سفر می‌کند، اما نوعی دیگر هرگز از مرز نامرئی عبور نکرده است. دلیلش چیست؟ پاسخ ممکن است یکی از رازهای پنهان زیست‌کره را فاش کند.
بازار ![]()
در ناحیه‌ای موسوم به «منطقه‌ی نیمه‌شب» یا همان ناحیه ژرف‌دریایی، در عمقی بیش از هزار متر، عروس‌های دریایی شفاف از زیرگونه‌ی بوترینما بروسئی الینوره (Botrynema brucei ellinorae) در آب معلق‌اند. این موجودات مرموز در دو شکل متفاوت ظاهر می‌شوند: برخی در بالای کلاهک خود زائده‌ای گره‌مانند دارند و برخی دیگر فاقد این ویژگی هستند.
به‌گزارش ساینس‌آلرت، کشفی که پژوهشگران را غافلگیر کرد، به عرض جغرافیایی 47 درجه‌ی شمالی مربوط می‌شود؛ جایی که مرزی نادیدنی به‌وضوح بین این دو نوع عروس دریایی مانع ایجاد می‌کند. داده‌ها نشان می‌دهد که با وجود پراکندگی هر دو نوع در نواحی سردسیری، نمونه‌های بدون گره تا به امروز در جنوب جریان آتلانتیک شمالی، منطقه‌ای گسترده از سواحل نیوفاندلند تا شمال‌غرب اروپا، دیده نشده‌اند.
مرزهایی از این دست، در دنیای طبیعت کم‌سابقه نیستند. خط والاس در مجمع‌الجزایر اندونزی یکی از آن‌هاست، خطوط لایدکر و وبر نیز به همین ترتیب جزایر جنوب‌شرقی آسیا را از استرالیا و پاپوآ گینه نو جدا می‌کنند.
در زیست‌شناسی این مرزها را «مرز جانوری» می‌نامند؛ خطوطی فرضی که توزیع گونه‌ها را از هم جدا می‌کنند. این مرزها می‌توانند ناشی از تفاوت‌های اقلیمی، جریان‌های اقیانوسی یا حتی آثار بازمانده از موانع زمین‌شناسی بسیار قدیمی باشند. خطوطی چون والاس، وبر و لایدکر، نمونه‌هایی شناخته‌شده از این پدیده هستند.
اما در اعماق اقیانوس، شناسایی چنین مرزهایی به‌مراتب دشوارتر است. محیطی که فشار خردکننده، سرمای جان‌فرسا و تاریکی مطلق آن را احاطه کرده، امکان حضور مستقیم انسان را از بین می‌برد. پژوهشگران برای کاوش در این منطقه، ناگزیر به استفاده از ربات‌های زیردریایی هدایت‌شونده از راه دور هستند.
تیمی به سرپرستی دکتر خاویر مونته‌نگرو از دانشگاه استرالیای غربی، نمونه‌هایی از عروس‌های دریایی الینوره را با استفاده از ابزارهای مختلف، از جمله تورهای پژوهشی و زیردریایی‌های کنترل‌شونده، جمع‌آوری کردند. تحلیل‌های آرشیوی و داده‌های تصویری پیشین نیز بخشی از مطالعه را تشکیل می‌دادند.
تحلیل ژنتیکی، نتایجی جالب به‌دنبال داشت: هر دو نوع گره‌دار و بی‌گره‌ی عروس‌های دریایی الینوره، با وجود تفاوت ظاهری‌شان، به یک دودمان ژنتیکی تعلق دارند. اما فرم بی‌گره فقط در شمال عرض جغرافیایی 47 درجه مشاهده می‌شود، در حالی که نوع گره‌دار در مناطق وسیع‌تری در سراسر جهان پراکنده است. چنین الگوی پراکندگی نشان‌دهنده‌ی وجود یک مرز جانوری نیمه‌نفوذپذیر در محدوده‌ی جریان آتلانتیک شمالی است.
به‌گفته‌ی مونته‌نگرو، تفاوت در شکل ظاهری، با وجود پیوستگی ژنتیکی، نشانه‌ای از وجود مانعی زیست‌جغرافیایی ناشناخته در اعماق اقیانوس اطلس است. او احتمال می‌دهد زائده‌ی گره‌مانند بالای سر عروس‌های دریایی ممکن است در زیست‌بوم‌های جنوبی مزیتی برای بقا فراهم کند؛ امری که به‌تنهایی می‌تواند عبور فرم بی‌گره از این مرز را محدود ساخته باشد.
در حالی‌که ماهیت دقیق مانع کشف‌شده همچنان در هاله‌ای از ابهام باقی مانده، پژوهش‌های قبلی منطقه‌ی جریان آتلانتیک شمالی را نوعی ناحیه‌ی گذار توصیف کرده‌اند؛ جایی که گونه‌های قطبی و نیمه‌گرمسیری در هم می‌آمیزند و تضاد محیطی می‌تواند نقشی کلیدی ایفا کند.
اهمیت کشف مرز در اعماق اقیانوس، فراتر از شناخت یک گونه‌ی خاص است. مرز کشف‌شده نه‌تنها عمق نادانسته‌های ما درباره‌ی زیستگاه‌های اقیانوسی را یادآور می‌شود، بلکه احتمال وجود چنین الگوهایی را در دیگر نقاط زمین نیز مطرح می‌سازد. تنوع زیستی ژرف‌دریایی، همچنان یکی از ناشناخته‌ترین عرصه‌های زیست‌محیطی باقی مانده است.
خاویر مونته‌نگرو در پایان می‌گوید: «اینکه دو نوع عروس دریایی ظاهری متفاوت در چارچوب یک دودمان ژنتیکی دارند، به‌وضوح نشان می‌دهد که هنوز به درک کاملی از تنوع گونه‌های ژله‌ای دریایی نرسیده‌ایم. وقت آن رسیده که با نگاهی عمیق‌تر به اعماق تاریک دریاها بنگریم.»
نتایج پژوهش در نشریه Deep Sea Research Part I: Oceanographic Research Papers منتشر شده است