ایران پرسمان - خراسان /بررسی‌های خراسان نشان می‌دهد طرح پیشنهادی آذری جهرمی، وزیر اسبق ارتباطات، برای استفاده از باتری‌های ذخیره‌ساز برق در منازل، نه‌تنها از نظر هزینه و محاسبات فنی نیاز به بازنگری دارد، بلکه قادر به حل مشکل ناترازی کلان برق کشور نیز نخواهد بود.
در روزهای اخیر، آذری جهرمی (وزیر اسبق ارتباطات)یادداشتی در فضای مجازی منتشر کرده که طی آن، پیشنهاد کرده با استفاده از باتری‌های لیتیوم-یونی و اینورتر، می توان مصرف برق خانوار در ساعات قطعی را مدیریت کرد. هدف این طرح کاهش فشار بر مردم در شرایط قطعی برق اعلام شده است. با این حال، بررسی کارشناسان نشان می‌دهد هم محاسبات فنی و هم کارایی کلان طرح نیازمند دقت بیشتری است.
ناترازی برق؛ مسئله‌ای فراتر از اوج مصرف
بحران ناترازی برق کشور، موضوعی است که محدود به ساعات اوج مصرف یا قطعی‌های پراکنده نیست. مشکل اصلی کمبود ظرفیت تولید در برابر تقاضای روزافزون است. هنوز پروژه ملی و فراگیری برای افزایش تولید برق و کنترل مصرف به شکل یکپارچه اجرا نشده است. کارشناسان معتقدند راهکارهای مقطعی نمی‌توانند بحران برق را کاهش دهند و تا زمانی که طرح‌ها بر حل نامعادله «کمبود عرضه و مازاد تقاضا» اثر نگذارند، ناترازی برق ادامه خواهد داشت.
بازار ![]()
پیش‌تر، خراسان در 7 بهمن سال گذشته جزئیات طرح «خورشیدی شدن برق ساختمان» را بررسی کرده بود. این طرح علاوه بر جذابیت برای مردم، می‌تواند به کاهش ناترازی برق کمک کند. همچنین در گزارشی در 24 اردیبهشت امسال، ادعای تولید 50 هزار مگاوات برق خورشیدی از سوی رئیس شورای اطلاع‌رسانی دولت با واقعیت‌های فنی مقایسه و نشان داده شد پیاده‌سازی چنین ظرفیت‌هایی به صورت افراطی محدودیت‌های فنی و اقتصادی دارد.
با این حال، طرحی که به تازگی آذری جهرمی وزیر اسبق ارتباطات پیرامون کاهش فشار قطعی برق ارائه شده، توجه ها را به خود جلب کرده است. اگرچه بخشی از این طرح ناظر به رفع نیاز برق خانوار در ساعات قطعی برق است، اما از آن جایی که این پیشنهاد در ضمن خود، رویکرد و توصیه ای ملی دارد، باید به آن با دید دقیق تری نگریست.
طرح پیشنهادی آذری جهرمی
آذری جهرمی پیشنهاد کرده است: «یک باتری لیتیوم-یونی 48 ولت 100 آمپر ساعت همراه با یک اینورتر، می‌تواند برق یک منزل مسکونی را برای دو ساعت – حتی با کولر گازی 24 هزار اینورتردار – تأمین کند». وی قیمت هر باتری را در چین حدود 500 دلار و در ایران حدود 130 میلیون تومان برآورد کرده و مدل اقساطی سه‌ساله با پرداخت ماهانه 4 میلیون تومان توسط بانک‌ها برای تسهیل خرید پیشنهاد شده است.
واقعیت مصرف و توان باتری‌ها
یک کارشناس ارشد انرژی در گفت وگو با خراسان با بیان این که طرح مذکور نیازمند دقت بیشتر است، می افزاید: مصرف برق یک کولر گازی 24 هزار اینورتردار حدود 3 کیلووات ساعت است؛ یعنی برای دو ساعت، نیاز به 6 کیلووات ساعت برق دارد. این در حالی است که باتری پیشنهادی تنها 4.8 کیلووات ساعت ظرفیت دارد و در عمل، حتی یک ساعت و نیم برق کولر را تأمین می‌کند.
با احتساب سایر مصارف یک منزل (یخچال، تلویزیون و روشنایی)، بین سه تا چهار باتری لازم است. بنابراین، هزینه خرید باتری‌ها دست‌کم 1500 دلار (حدود 130 میلیون تومان) خواهد بود و با اینورتر، مجموع هزینه به 200 میلیون تومان می‌رسد. در صورت نیاز به چهار باتری، هزینه کل حدود 250 میلیون تومان خواهد بود. این محاسبات نشان می‌دهد طرح ارائه شده از نظر خرد، نیازمند بازبینی جدی است.
محدودیت در حل ناترازی کلان
وی می افزاید: حتی اگر این مدل برای یک خانه یا مغازه کوچک جواب دهد، مشکل ناترازی برق کشور را حل نمی‌کند. ناترازی موجود تنها مربوط به پیک مصرف نیست، بلکه ناشی از کمبود ظرفیت تولید کل کشور است. تا زمانی که طرح‌ها بر افزایش تولید، کاهش مصرف یا کاهش اتلاف انرژی در مقیاس ملی اثرگذار نباشند، بحران برق ادامه خواهد داشت.
وی در ادامه با مقایسه این طرح با طرح پنل های خورشیدی خانگی که برق تولیدی را به شبکه برق می فروشد، گفت: محاسبات نشان می دهد که اگر در کشور سه میلیون ساختمان از میان 30 میلیون منزل مسکونی، هر یک حدود 6 - 7 کیلووات سازه خورشیدی نصب کنند که هزینه آن در همین حدود 250 - 300 میلیون تومان خواهد شد، امکان تولید 21 گیگاوات (21 هزار مگاوات) برق در مدت زمان کوتاهی فراهم خواهد شد و عملاً تا حد زیادی مشکل ناترازی برق کل کشور حل خواهد شد. این مدل با جذابیت مالی که در خود دارد و در گزارش های قبلی روزنامه خراسان به آن اشاره شد، می تواند بدون نیاز به منابع مالی بزرگ برای نصب مزارع خورشیدی، رعایت شرایط پدافند غیر عامل و هم چنین منافع فنی دیگر نسبت به مزارع خورشیدی (نظیر افزایش احتمال پایداری شبکه به دلیل پراکنده بودن سیستم ها در مواجهه با ابری شدن ناگهانی هوا و ...) به عنوان یک راه حل کلان برای کل کشور مطرح باشد.
نیروگاه‌های خانگی هیبریدی
علاوه بر این، ترکیب سلول‌های خورشیدی و باتری‌های ذخیره‌ساز در ساختمان‌ها (نیروگاه‌های خانگی هیبریدی) می‌تواند گامی مؤثر در کاهش ناترازی برق باشد. با تعریف درست قیمت فروش برق، برای مثال از طریق بورس انرژی، نرخ فروش ممکن است حتی از نرخ خرید تضمینی برق خورشیدی بالاتر باشد. این ساز و کار علاوه بر حل مشکل ناترازی برق، جذابیت اقتصادی برای مردم ایجاد می‌کند و انگیزه استفاده از انرژی خورشیدی را افزایش می‌دهد.
پاکستان الگوی جهش برق خورشیدی
لزوم حرکت سریع تر به سمت انرژی خورشیدی با مدل مالی- فنی مناسب در شرایطی مطرح می شود که پاکستان در همسایگی ایران، نمونه‌ای موفق در توسعه برق خورشیدی است. گزارش فرهیختگان حاکی است که این کشور در سال 2024، 17 هزار مگاوات پنل خورشیدی وارد کرده و در رتبه پنجم جهان در واردات تجهیزات خورشیدی قرار گرفته است. بخش عمده رشد پاکستان مربوط به پنل‌های پشت‌بامی است. رئیس انجمن انرژی خورشیدی پاکستان اوایل سال 2025 اعلام کرده که افزایش شدید قیمت انرژی مردم را تشویق کرده تا وابستگی خود به شبکه دولتی را کاهش دهند و از انرژی خورشیدی خانگی استفاده کنند. آمارها نیز نشان می‌دهد در سال 2023، تقاضای پاکستان برای برق از شبکه دولتی نسبت به سال قبل از خود حدود 9 درصد کاهش یافته است.
نیاز شدید انرژی کشور به اصلاح مسیر
با توجه به آنچه گفته شد، مسیر انرژی کشور نیازمند اصلاح اساسی است. به عنوان مثال، پرهیز از پوشش یکسان گاز برای همه مناطق و تعریف رویکرد ترکیبی در تأمین انرژی نقاط مختلف کشور ضروری است. همچنین تجویز طرح‌های کلان بدون توجه به منافع بازیگران و مشارکت مردم، می‌تواند به بیراهه کشیده شود یا منابع مالی لازم را هدر دهد.
در نهایت، بررسی‌ها نشان می‌دهد که طرح آذری جهرمی، هر چند در سطح خرد ممکن است به کاهش فشار بر برخی خانوارها کمک کند، اما نه‌تنها از نظر هزینه و فنی نیاز به بازنگری دارد، بلکه دردی از ناترازی برق کلان کشور را درمان نخواهد کرد. تجربه‌های بین‌المللی و راهکارهای مبتنی بر انرژی خورشیدی خانگی و هیبریدی می‌تواند الگویی مناسب برای سیاست‌گذاران و برنامه‌ریزان کشور باشد.