ایران پرسمان - دنیای اقتصاد / متن پیش رو در دنیای اقتصاد منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
برزیل با در اختیار داشتن دومین ذخایر بزرگ عناصر خاکی کمیاب در جهان، گنجینه‌ای استراتژیک را در خود جای داده است؛ موادی حیاتی برای ساخت پهپادها، خودروهای الکتریکی، روبات‌ها و موشک‌های هدایت‌شونده که قدرت‌های جهانی برای دسترسی به آن رقابت می‌کنند.
برای سال‌ها، ایالات متحده و برزیل در حال مذاکراتی بی‌سر و صدا بودند تا با سرمایه‌گذاری و کمک فنی آمریکا، این کشور آمریکای جنوبی را به یک غول جهانی در این حوزه تبدیل کنند. این همکاری برای هر دو کشور یک موقعیت برد-برد محسوب می‌شد. برزیل می‌توانست به یک قدرت جهانی در استخراج و فرآوری این عناصر تبدیل شود و در مقابل، آمریکا وابستگی شدید خود به چین را کاهش می‌داد.
چین در حال حاضر حدود 90درصد از عرضه جهانی این عناصر را کنترل می‌کند و پیش از این نیز نشان داده است که از قطع صادرات به‌عنوان یک اهرم فشار سیاسی ابایی ندارد. اما اکنون، یک بحران دیپلماتیک عمیق میان دو قدرت بزرگ نیمکره غربی، این مذاکرات را از مسیر خود خارج کرده و سال‌ها تلاش واشنگتن برای تضمین دسترسی به این منابع استراتژیک را در آستانه شکست قرار داده است.به گزارش نیویورک‌تایمز، جرقه این بحران زمانی زده شد که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، تعرفه‌های سنگین 50درصدی علیه برزیل وضع کرد؛ اقدامی که بسیاری آن را تلاشی برای کمک به متحد سیاسی‌اش، ژائیر بولسونارو، رئیس‌جمهور سابق برزیل می‌دانند که با اتهامات طراحی کودتا روبه‌رو است. اندکی پیش از اعمال تعرفه‌ها، ایالات متحده صراحتا اعلام کرد که دسترسی به مواد معدنی حیاتی برزیل باید بخشی از هرگونه مذاکره تجاری باشد. این درخواست با واکنش تند لوئیز ایناسیو لولا داسیلوا، رئیس‌جمهور برزیل مواجه شد که آن را تهدیدی برای حاکمیت ملی کشورش خواند. لولا با قاطعیت اعلام کرد: «هیچ‌کس حق دست‌درازی به آنها را ندارد. این کشور به مردم برزیل تعلق دارد.»عناصر خاکی کمیاب، گروهی متشکل از 17ماده معدنی هستند که استخراج و فرآوری آنها بسیار دشوار و پرهزینه است. چین با در اختیار داشتن 40درصد ذخایر جهانی، دهه‌هاست که بر کل زنجیره تامین، از استخراج تا تولید آهن‌رباهای قدرتمند، تسلط دارد.
این تسلط به پکن اهرم فشار قابل‌توجهی داده است؛ چنان‌که در سال2010 صادرات این مواد به ژاپن را متوقف کرد و اکنون نیز در واکنش به تعرفه‌های آمریکا، صادرات برخی از این مواد را محدود کرده است. نگرانی از این وابستگی، پنتاگون را بر آن داشت تا با سرمایه‌گذاری در شرکت‌های داخلی مانند «ام‌پی متریالز» به دنبال جایگزین باشد. در این میان، برزیل با داشتن حدود 21میلیون تن ذخایر، به‌عنوان امیدوارکننده‌ترین رقیب برای انحصار چین مطرح شده است. تا پیش از بحران اخیر، آمریکا شریکی مشتاق برای تحقق این پتانسیل بود. مقامات دولت بایدن بین سال‌های 2022 تا 2024 دست‌کم پنج‌بار به برزیل سفر کردند و به گفته مقامات برزیلی، علاقه زیادی به ظرفیت این کشور برای تامین نیازهای پنتاگون نشان می‌دادند. این همکاری‌ها حتی به سرمایه‌گذاری 150میلیون دلاری شرکت‌های آمریکایی و بریتانیایی در اولین معدن عناصر خاکی کمیاب برزیل به نام «سِرا وِرده» (Serra Verde) منجر شد.رائول یونگمان، رئیس انجمن معدن برزیل تغییر رویکرد آمریکا را به وضوح توصیف می‌کند.
او می‌گوید دیپلمات ارشد آمریکا در برزیل ابتدا برای بررسی یک «مشارکت» با او دیدار کرد؛ اما پس از تهدیدهای تعرفه‌ای ترامپ، در دیداری دیگر با لحنی «اصرارآمیزتر»، علاقه صریح ایالات متحده به این مواد معدنی را بیان کرد. این فشار آمریکا در برزیل، کشوری که نسبت به دخالت خارجی در منابع طبیعی خود حساسیت تاریخی دارد، به سرعت به تیتر اول رسانه‌ها تبدیل شد و سوءظن عمومی را برانگیخت. اکنون مذاکرات تجاری متوقف شده است. برزیل، ترامپ را به نادیده گرفتن تلاش‌هایش برای گفت‌وگو متهم می‌کند و ترامپ نیز اصرار دارد که برزیل باید پرونده قضایی علیه بولسونارو را کنار بگذارد. تنش‌ها با اظهارات اخیر ترامپ که برزیل را «یک شریک تجاری وحشتناک» خواند، بالا گرفت. لولا در پاسخ گفت: «ما همچنان مایل به مذاکره هستیم؛ اما برزیل در برابر ایالات متحده زانو نخواهد زد.»
بازار ![]()