ایران پرسمان - وطن امروز /متن پیش رو در وطن امروز منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
راهبرد ایران در مقابل تلاش 3 کشور اروپایی برای فعالسازی مکانیسم ماشه مشخص شده است. ایران با استناد به مفاد حقوقی برجام، معتقد است تروئیکای اروپا اساسا حق استفاده از بند مکانیسم ماشه برجام را ندارند.
بند اسنپ‌بک در شرایطی موضوعیت دارد که برجام همچنان موجود باشد و یکی از طرفین تعهدات خود را در این توافق انجام نداده باشد اما وضعیت برجام اکنون به گونه‌ای است که عدم تعهد ایران به مفاد این توافق، دیگر موضوعیت ندارد.
3 کشور اروپایی انگلیس، فرانسه و آلمان چند سال است دیگر تعهدات خود را در این توافق انجام نمی‌دهند. به عبارتی پس از خروج آمریکا از برجام، تروئیکای اروپا نیز از انجام تعهدات خود در این توافق خودداری کرده و عملا از برجام خارج شده است. به همین خاطر به لحاظ حقوقی و قانونی، این 3 کشور به دلیل نقص تعهدات خود در برجام، نمی‌توانند مدعی عدم اجرای تعهدات ایران در این توافق شوند؛ لذا اساسا امکان استفاده از مفاد مندرج در برجام را ندارند.
به عبارتی همانگونه که آمریکا از برجام خارج شده و حق استفاده از مفاد برجام را ندارد؛ 3 کشور اروپایی نیز حق استناد به مفاد این توافق را ندارند. در این بین، 3 کشور اروپایی با ماجرای حمله به تاسیسات هسته‌ای ایران نیز همراهی کردند. نقش این 3 کشور در صدور قطعنامه ضدایرانی در شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، در واقع زمینه‌ساز حمله رژیم صهیونیستی به ایران بود. انگلیس، فرانسه و آلمان همچنین از حمله آمریکا به تاسیسات هسته‌ای ایران حمایت کردند. به عبارتی این رفتار آنها، در تضاد با ماهیت برجام بود. بر همین اساس، در کنار عدم پایبندی این 3 کشور به مفاد برجام، حمایت آنها از بمباران تاسیسات هسته‌ای ایران نیز عامل دیگری است که ادعای آنها درباره برنامه هسته‌ای ایران و استناد این کشورها به بند «پس‌گشت» را غیرحقوقی می‌کند.
روسیه و چین نیز با این منطق ایران همراه شده‌اند. روسیه در اقدامی قابل توجه، طی نامه‌ای به شورای امنیت سازمان ملل، با استناد به عدم اجرای تعهدات 3 کشور اروپایی، تاکید کرده است این کشورها حق استفاده از مفاد برجام، بویژه بند اسنپ‌بک را ندارند.
نمایندگی دائم روسیه در سازمان ملل با ارسال یادداشتی به شورای امنیت تاکید کرد: هرگونه تلاش برای بازگرداندن قطعنامه‌های قدیمی شورای امنیت، «فاقد مشروعیت»، «بی‌اثر»، «بدون پایه حقوقی» و «مضر» برای روند‌های دیپلماتیک خواهد بود.
مسکو در این یادداشت تأکید کرد بر اساس قطعنامه 2231 شورای امنیت و مفاد برجام، استفاده از مکانیسم «اسنپ‌بک» تنها زمانی مجاز است که کشور متقاضی، به عنوان یکی از مشارکت‌کنندگان در برجام، تمام مراحل حل‌وفصل اختلافات مندرج در بند‌های 36 و 37 توافق را طی کرده باشد.
روسیه تصریح کرد آلمان، فرانسه و انگلیس نه‌تنها این مراحل را طی نکرده‌اند، بلکه خود با عدم اجرای تعهدات برجامی، بویژه پس از خروج آمریکا از توافق در مه 2018، در «نقض اساسی» برجام و قطعنامه 2231 شریک بوده‌اند.
این یادداشت اقدامات جبرانی ایران، از جمله کاهش و توقف بخشی از تعهدات هسته‌ای را واکنشی مشروع و مبتنی بر حقوق مندرج در خود برجام توصیف کرد.
در کنار روسیه، وزارت خارجه چین نیز در همین باره، ضمن مخالفت با فعالسازی مکانیسم ماشه، در چند نوبت تصریح کرده است این اقدام اروپایی‌ها «غیرحقوقی» است.
نمایندگی دائم چین نزد سازمان ملل متحد در نیویورک نیز طی نامه‌ای به سازمان ملل، مخالفت قاطع خود را با تهدید 3 کشور اروپایی برای فعالسازی سازوکار«بازگشت خودکار تحریم‌ها» (اسنپ‌بک) در چارچوب قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل اعلام کرد.
نمایندگی چین در این یادداشت تاکید کرده است: وضعیت دشوار در اجرای برجام و قطعنامه 2231 نه حاصل اقدامات ایران، بلکه نتیجه اخلال در اجرای برجام توسط آمریکا و 3 کشور اروپایی است و این امر نمی‌تواند بهانه‌ای برای بازگرداندن تحریم‌های لغوشده باشد. در این سند همچنین تأکید شده است برجام و قطعنامه 2231 به طور کامل به یکدیگر وابسته‌اند و اقدام برخی کشورها برای فعالسازی «اسنپ‌بک» بدون طی روند قانونی، سوءاستفاده از اختیارات و وظایف شورای امنیت محسوب می‌شود و فاقد اعتبار است.
این یادداشت با تأکید بر حق ایران برای بهره‌برداری صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای به عنوان عضو معاهده NPT، خواستار پایبندی همه طرف‌ها به گفتوگو، احترام متقابل و یافتن راه‌حل‌هایی شد که نگرانی‌های مشروع جامعه بین‌الملل را پاسخ دهد.
بازار ![]()
تأکید بر اتمام قطعنامه 2231
طبق مفاد برجام، 18 اکتبر 2025 یعنی 28 مهر 1404، قطعنامه 2231 منقضی می‌شود. به عبارتی از 29 مهرماه امسال، قطعنامه 2231 اساسا دیگر فاقد مشروعیت حقوقی خواهد بود و تحریم‌های مندرج در این قطعنامه، لغو و یا اصطلاحا باطل خواهد شد. با ابطال این قطعنامه، ایران از دستور کار شورای امنیت خارج خواهد شد.
تکاپوی تروئیکای اروپا برای فعالسازی غیرقانونی مکانیسم ماشه نیز به همین علت است. قطعنامه 2231 سندی است که اروپایی‌ها می‌توانند بر اساس آن، قطعنامه‌های دیگر و به عبارتی تحریم‌های آمریکا، اروپا و شورای امنیت را علیه ایران بازگردانند. 3 کشور اروپایی می‌خواهند تا قبل از 18 اکتبر، یعنی زمان پایان اعتبار قطعنامه 2231، از طریق اسنپ‌بک، قطعنامه‌های تحریمی اروپا، آمریکا و شورای امنیت را مجددا علیه ایران فعال کنند.
به همین خاطر است که ایران، روسیه و چین، ضمن ابراز مخالف با فعالسازی مکانیسم ماشه، متفق‌القول تاکید می‌کنند از نظر آنها، قطعنامه 2231 در موعد قانونی به پایان می‌رسد.
روز شنبه سیدعباس عراقچی و سرگئی لاوروف در یک گفتوگوی تلفنی، بر همین موضوع تاکید کردند.
در این گفتوگو 2 طرف همچنین یک بار دیگر اعلام کردند 3 کشور اروپایی (آلمان، فرانسه و انگلیس) به دلیل قصور در اجرای تعهدات برجامی و همراهی با آمریکا در حمله به تأسیسات صلح‌آمیز هسته‌ای ایران، صلاحیت قانونی و اخلاقی برای توسل به سازوکار «اسنپ‌بک» را ندارند.
نکته مهم دیگر درباره گفتوگوی عراقچی و لاوروف، موضوع تمدید مکانیسم ماشه است.
3 کشور اروپایی اخیرا تمدید مکانیسم ماشه را پیشنهاد دادند. به عبارتی این 3 کشور با توجه به اتمام زمان قطعنامه 2231، پیشنهاد دادند مدت زمان این قطعنامه 6 ماه دیگر تمدید شود تا طرفین در این مدت مذاکرات لازم درباره برنامه هسته‌ای ایران را انجام دهند. کاملا پیداست پیشنهاد اروپایی‌ها در راستای مشروعیت بخشیدن به تداوم قطعنامه 2231 است. به همین خاطر ایران در مقابل این ترفند 3 کشور اروپا، روی قوانین مربوط به شورای امنیت دست گذاشته است.
ایران می‌گوید تصمیم‌گیری درباره تمدید مکانیسم ماشه در حیطه اختیارات اعضای شورای امنیت است. به عبارتی از آنجا که قطعنامه 2231 مصوبه شورای امنیت است؛ هر نوع تصمیم‌گیری درباره تمدید آن نیز بر عهده اعضای شورای امنیت است. بر همین اساس عراقچی در گفتوگوی تلفنی با لاوروف، موضع اصولی ایران را درباره مخالفت با تمدید قطعنامه 2231 تشریح کرد و تصمیم‌گیری در این باره را صرفاً در صلاحیت شورای امنیت دانست.
ایران این موضع خود را به تروئیکای اروپا نیز اعلام کرد. روز جمعه در جریان گفتوگوی تلفنی وزیر خارجه ایران با وزرای خارجه انگلیس، فرانسه و آلمان، عراقچی در مقابل طرح مجدد پیشنهاد تمدید قطعنامه 2231، به طرف اروپایی گفت تصمیم‌گیری درباره این موضوع در حیطه اختیارات اعضای شورای امنیت است.
با توجه به موضع چین و بویژه روسیه در مخالفت با تمدید مدت زمان قطعنامه 2231، پیداست در صورت طرح موضوع تمدید مدت زمان قطعنامه 2231، این پیشنهاد در شورای امنیت رای نخواهد آورد.
البته برخی کارشناسان معتقدند در صورت انعطاف 3 کشور اروپایی نسبت به برخی مواضع خود درباره برنامه هسته‌ای ایران و اثبات اراده آنها برای حل و فصل موضوع از طریق مذاکره، شاید روسیه و چین با موضوع تمدید قطعنامه 2231 موافقت کنند.
البته با توجه به گزاره‌های مشهود در رفتار 3 کشور اروپایی که تمایل آنها برای تشدید فشار بر ایران را نشان می‌دهد، احتمال تمدید قطعنامه 2231 دست‌کم در شرایط فعلی بسیار پایین است.