ایران پرسمان - ایکنا /
زیارت پرنور عاشورا از ناحیه مقدسه ربوبی صادر شده است؛ بنابراین زیارت عاشورا، حدیث قدسی است و نسبت به سایر زیارات امتیاز دارد. از دیدگاه شیعه، آیین اسلام دو رکن مهم و بنیادین دارد: یکی تولّی و دیگری تبّری؛ یکی محبت به پیامبر و اهل بیت(علیهم السلام) و دیگری بغض و کینه دشمنان آن پاک‌سیرتان. ضرورت این دو اصل مهم، از دیدگاه عقل و همچنین از منظر نقل، آن‌چنان واضح و روشن است که با درنگی کوتاه در ساحت خرد و با مراجعه‌ای اندک به منابع اصیل اسلامی؛ آیات کریمه قرآن، روایات نبوی و سخنان اهل بیت (ع) جای هیچ تردیدی در آن باقی نمی‌ماند.
از جمله منابع بسیار مهم که این دو اصل را از دیرباز به شیعیان آموخته، زیارت نورانیِ عاشوراست. در این زیارت در فقره‌های متعددی، به برائت از دشمنان اهل بیت (علیهم السلام) تصریح شده است.
خبرگزاری ایکنا در آستانه اربعین حسینی، سلسله درس‌گفتارهایی با عنوان «زیارت عاشورا از آغاز تا امروز» تهیه و تولید کرده است. حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمهدی محمودی عاشوراپژوه و نویسنده کتابی با همین عنوان در این سلسله گفتارها به بررسی اسناد زیارت عاشورا، مضامین و محتوای این زیارت ارزشمند پرداخته است. در این مجال، بخش هشتم این درس‌گفتار را می‌خوانیم:
بازار ![]()
در گفتار پیشین بیان شد، در نسخه خطی مصباح المتهجد تألیف شیخ طوسی که نقاش رازی آن را کتابت کرده و در کتابخانه آستان قدس رضوی نگهداری می‌شود، بخش قابل توجهی از عبارات پایانی زیارت عاشورا نقل نشده است؛ در آن‌جا می‌خوانیم: «اللهم العن اباسفیان ثم تسجد و تقول» در این نقل، عبارات پایانی زیارت عاشورا وجود ندارد.
توضیح دادم: این نسخه نقاش رازی و چهار نسخه خطی مشابه آن، نشان‌دهنده تقیه شیخ طوسی در بغداد است. برای اینکه این معنا را به ذهن نزدیک کنیم، باید شواهد و قرائنی بیاوریم. شواهد و قرائن دو دسته است؛ دسته نخست: شواهد بیرونی و دسته دوم: شواهد درونی. برای اینکه متوجه شویم مرحوم شیخ طوسی تقیه کرده است یا خیر، ابتدا لازم است بدانیم که شیخ طوسی در بغداد که این کتاب را تألیف کرده، در چه وضعتی به سر برده است و آیا لازم بوده تقیه کند؟
دوره‌های زندگی مرحوم شیخ طوسی به سه بخش تقسیم می‌شود: دوره اول دوره خراسان است. شیخ طوسی در سال 385 قمری به دنیا آمد و به خصوص در نیشابور از عالمان بزرگواری بهره برد. او در سال 408 قمری وارد بغداد شد و از همان ابتدا به زمره شاگردان شیخ مفید پیوست. او از سال 408 تا 413 قمری، به مدت 5 سال از شیخ مفید بهره برد.
بعد از درگذشت شیخ مفید، شیخ طوسی در بغداد در سال 413 به شاگردان مرحوم سیدمرتضی پیوست و تا سال 436 از آن‌ها بهره برد. از این سال تا سال 448 شیخ طوسی در این 12 سال، شیخ الطائفه و زعیم امامیه در بغداد بود. این دوره سکونت در بغداد، دوره دوم زندگی شیخ طوسی است که از سال 408 تا سال 448 به مدت 40 سال طول کشیده است. او در سال 448 از بغداد به نجف اشرف هجرت کرد و تا سال 460 - که به رحمت ایزدی پیوست - به مدت 12 سال نیز در نجف اقامت کرد. این زمان سکونت در نجف، دورۀ سوم زندگی شیخ طوسی است.
لازم است بررسی کنیم زمانی که شیخ طوسی در بغداد به سر می‌برده، وضعیت بغداد چگونه بوده است. در گفتارهای بعد به تفصیل درباره این موضوع، توضیح خواهم داد.